پُل کُستیتوتسیونه: پروژه‌ی سانتیاگو کالاتراوا در ونیز
متن از پوریا ناظمی

Costituzione Bridge:
A Santiago Calatrava Project in Venice

ونـیـز
شهر ونیـز (Venezia) در شمال شرقیِ ایتالیا واقع شده و مرکز استان «وِنـِتو» (Veneto) است. به خاطر ویژگیهای خاصّ شهری و با توجّه به میراث گرانبهای هنر و معماری، این شهر به یکی از زیباترین و مشهورترین شهرهای تاریخی در دنیا بدل گشته است. شهر ونیز جزو آثار ثبت‌شده در سازمان جهانی یونسکو می‌باشد ــ شهری توریستی که هر روزه پذیرای جمعیّت بسیار زیادی است که مشتاقانه خود را از اقصی نقاط جهان به این شهر زیبا رسانده‌اند تا یک موزه‌ی بزرگ هنـر و معمـاری را، در مقیاس یک شهر کامل، مشاهده کنند.
طبق آخرین آمارها جمعیت ساکن در این شهر 27,0439 نفر است. هسته‌ی اوّلیه‌ی شهر به شکل یک جزیره است که در بخشی از خلیج ونیز در حاشیه‌ی شمال غربی دریای آدریاتیک واقع شده و جمعیّت آن 60,224 نفر می‌باشد؛ به‌اضافه‌ی بخشی که در ناحیه‌ی مصبّ قرار گرفته که جمعیّتی برابر 30,353 نفر دارد، بخش ساحلی (واقع در خشکی و دور از بخش جزیره‌ای) که دور از هسته‌ی تاریخی شهر است 179,865 نفر جمعیت دارد.
مرکز تاریخی شهر همواره مجزّا از قسمت واقع در ساحل بوده، که البتّه تا حدود سال 1846 که از طریق سیستم راه‌آهنِ بینِ شهری به سیستم شبکه‌ی سرتاسری ایتالیا پیوست خودِ این امر باعث پیدایش یک سیستم دفاعی مناسب برای این ناحیه از شهر شده است؛ پُل لیبِرتا (Liberta) خطّ اتّصال‌دهنده‌ی ناحیه‌ی مِستْره (Mestre)، در بخش ساحلی، به میدان رُم (Piazale Roma) ، واقع در هسته‌ی تاریخی و جزیره‌ای شهر، می‌باشد که مسیری در حدود 4 کیلومتر را شامل شده و این ناحیه‌ی معلّق بروی آب را به ساحل پیوند می‌دهد. اگر بخواهیم از بناها و اِلِمانهای مهمّ و برجسته‌ی شهر نام ببریم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
میدان سان مارکو (San Marco) به همراه باسیلیکای سان مارکو در آن، باسیلیکای سانتا ماریا دلّا سالوته (Santa Maria della Salute)، باسیلیکای سان جورجو ماجّوره (San Giorgio Maggiore)، پالاتسو دوکاله (Ducale)، قصر گْـراسّـی (Grassi)، عمارت لابیا (Labia)، قصر فُسکاری (Foscari) و بسیاری دیگر از آثار زیبا و چشم‌نواز دیگر که در جای‌جای این شهر زیبا به چشم می‌خورد.

موقعیّت کانال بزرگ (Il Canale Grande) در شهر ونیز
کانال بزرگ یا کاناله گرانده اصلی‌ترین و عریض‌ترین کانال عبوری در قلب شهر ونیز است که به شکل مارپیچ شهر را در می‌نوردد و طولی در حدود 3800 متر دارد. عرض این کانال بین 30 تا 80 متر متغیّر و عمق متوسط آن حدود 5 متر است. این معبر آبی بزرگ به فرم یک S معکوس از جلوی کلیسای سان مارکو تا نزدیکی پُل لیبـرتا (Ponte della Liberta) امتداد دارد. در طرفین کانالْ ساختمانهای بسیار باشکوهی قرار دارد که عمدتاً به فاصله‌ی قرنهای 12 تا 18مربوط می‌شوند. ونیزیـها هرساله در مسیر این کانال زیبا، جشنهای باستانی و کهن خود را طیّ مراسمی باشکوه اجرا می‌کنند.

پُلـهای کانـال بـزرگ
در حال حاضر، چهار پُل روی کانال بزرگ قرار دارد که ارتباط میان طرفین کانال را میسّر می‌سازند. تأکیدِ این نوشتــار بر پُل چهارم است که توسّط سانتیاگو کالاتراوا‌، معمار اسپانیایی، طرّاحی شده، ولی جهت تشریح بیشتر موقعیّت این پُــل، در مورد سایر پُلهای این کانال نیز توضیحی اجمالی داده خواهد شد.

1. پُل ریالتو (Ponte di Rialto)
این قدیمی‌ترین و مشهورترین پُل در کانال بزرگ است. دقیقاً در محلِّ همین پُل، اوّلین پل کانال بزرگ توسّط نیکولو بْراتّی‌یری (Nicoló Brattieri) در سال 1181 ساخته شد و پُلِ مونِتا (Ponte della Moneta) نام گرفت، که در سال 1255 با یک پُل چوبی جایگزین شد. در سال 1503 مسابقه‌ای جهت احداث پُلی سنگی برگزار شد و معماران مشهوری مثل یاکوپو سان‌سووینو (Jacopo Sansovino)، آندره‌آ پالّادیو (Andrea Palladio)، و ایل وینیولا (Il Vignola) در آن شرکت کردند و پروژه‌های خود را ارائه نمودند که همگی حال و هوای کلاسیک داشتند، و به هر شکل هیچیک در آن برهه‌ی زمانی موردِ پسند واقع نشدند. پُلِ فعلی را آنتونیو دا پونته (Antonio da Ponte) ــ معمار و پیکرتراش سوئیسی‌ ایتالیایی (1597-1515) ــ با همکاری خواهرزاده‌اش آنتونیو کُنتین (Antonio Contin) در سالهای 1591-1588 ساختند که شامل یک قوس ساده‌ی تمام‌سنگی است. در هر دو سوی پُل، دو رَمپ با دو سِری مغازه در طرفین قرار دارند که در طول پُل به شکل دو سِری رَواق مُسقّف به همراه ردیف ستونها و قوسها امتداد یافته‌اند. طولِ پُلْ در حدود 48 متر و حدّاکثر ارتفاع نقطه‌ی زیرین پُل در حدود 5/7 متر است. از نقطه‌نظرِ مهندسی، این اثر در زمان خود اثری بسیار جسورانه به حساب می‌آمد.

2. پُل آکّادمیا (Ponte dell’Accademia)
این پُل که در نزدیکی گالریِ آکّادمیا1 قرار دارد، در اصلْ پُلی‌ست فلزّی که در 20 نوامبر سال 1854 افتتاح شد؛ به‌ علّت ضعفها و مشکلات این پل مسابقه‌ای جهت ساخت یک پُل سنگی برگزار گردید، که طرح تورِّزه بْریاتْسا (Torrese Briazza) برنده اعلام شد، که هرگز به مرحله‌ی اجرا درنیامد. در عوض پروژه‌ی پُل چوبی مهندس ائوجنیو میوتْسـی2 در سال 1933 به اجرا درآمد و در سالهای بعد به خاطر آسیبهای بعدی، تعدادی اِلِمانِ فلزّی به آن اضافه گردید.

3. پُل سْـکالْـتْسـی (Scalzi Ponte degli) [پُل پابرهنگان]
به علّتِ نزدیکی به ایستگاه قطار سانتا لوچیا «پُلِ ایستگاه» و یا «پُلِ راه‌آهن» نیز نامیده می‌شود، که در سال 1858 به منظور سهولت دسترسی به ایستگاه راه‌آهن که تازه ساخته شده بود، برپا شد. یک پُلِ فلزّی با سازه‌ای مستقیم‌الخط بود که شباهت بسیاری به پُلِ آکّادمیا داشت که حدود 4 سال قبل از آن افتتاح شده بود. این پُل با یک پُل جدید قوسی و تماماً از جنس سنگِ ایستریا3 تعویض شد که مهندس ائوجنیو میوتْسـی مسئول این کار بود و پروژه در تاریخ 4 مه 1932 شروع و در 28 اکتبر 1938 یعنی حدود 2 سال بعد به اتمام رسید.

4. پُلِ کُستیتوتسیونه (Ponte della Costituzione)
که به نامهای «پُلِ چهارمِ کانال بزرگ» و یا «پُلِ کالاتراوا» نیز مشهور است و در سال 2008 میلادی به عنوان جدیدترین پُل کانال بزرگ و شهر ونیز افتتاح شد، که در اینجا به شرح آن می‌پردازیم.

معرّفی پروژه‌ی پُل کُستیتوتسیونه، اثر سانتیاگو کالاتراوا در کانال بزرگ شهر ونیز
در زمان توسعه‌ی استثنایی «توریسم بین‌المللی» توجّه زیادی به مرکز خلیجی ونیز نشان داده شد و این شهر بیش از همیشه در مرکز توجّه توریستها قرار گرفت. بسیاری از طرّاحان و معماران مشهور دنیا علاقه‌مند به اجرای پروژه‌ای در این شهر بوده‌اند که البتّه هرگز موفق نشدند ــ لوکوربوزیه (پروژه‌ی بیمارستان جدید ونیز)، لـویی کـان (ساختمان کنگره در سال 1969) و فرانک لوید رایت (مؤسّسه‌ی دانشگاهی ونیز).
در این میان سانتیاگو کالاتراوا، معمار و مهندسِ سازه و مجسّمه‌ساز اسپانیایی، موفّق شد اثری از خود در شهر ونیز به یادگار گذارد و نه فقط طرّاحی آن را انجام داد، بلکه توانست آن را به اجرا هم در آورَد و نام خود را در شهر ونیز به ثبت برساند. کالاتراوا که سابقه‌ی طرّاحی پُلهای زیادی همچون آلامیـو (Alamillo) در سِویل (Seville) اسپانیا، 1992؛ پُلِ باک دِ رودا (Bac de roda) در بارسلونا، 1987؛ پُل ثوبریثوری (Zubizuri) در بیلباؤی اسپانیا، 1997؛ پُلِ جِـیمز جویس (James Joyce) در دابلینِ ایرلند، 2003؛ پُل ساندایال (Sundial) در رِدینگ (Redding) کالیفورنیا، 2004؛ و بسیاری دیگر را داشته و همواره با هر اثری که خلق نموده دریچه‌ی نوینی درطراحی پُل به روی جهانیان گشوده است، این بار نیز اثر جدیدی در کارنامه‌ی خویش به ثبت می‌رساند.
در سال 1997 کالاتراوا مأمور طرّاحی پُل چهارم در کانال بزرگ شهر ونیز شد. این پُل به منظور اتّصال دو بخش مهم و بسیار حیاتی شهر به یکدیگر، در ناحیه‌ی ورودی شهر ونیز پیشنهاد شده بود که میدان رُم را به ایستگاه قطار سانتا لوچیا متّصل می‌نمود. شاید قبل از هر چیز بهتـر باشد راجع به این دو مکان توضیحی اجمالی داده شود:

میدان رُم: ترمینال شهر ونیز و محلّ استقرار وسایل حمل و نقل عمومی مثل اتوبوس و تاکسی و غیره به همراه کشتیهای مسافربری و قایقهای موتوری در ساحل برای جابه‌جایی توریستها و مسافرین شهری. این بخش شهر در تقاطع اصلی مسیرِ از ساحل به بخش جزیره‌ای (هسته‌ی تاریخی شهر) واقع می‌باشد که در 25 آوریل 1933 افتتاح شده است.

ایستگاه قطار سانتا لوچیا: ایستگاه اصلی راه‌آهنِ شهر ونیز که در 267 کیلومتری شهر میلان (مسیرِ میلان‌ ونیز) بوده و در منتهی‌الیه غربی کانال بزرگ قرار دارد. ساختار فعلی ایستگاه محصول سلسله اقدامات معمارِ راسیونالیست ایتالیایی آنجولو ماتْسونی (Angiolo Mazzoni) (1894-1979) در سال 1924 میلادی است ــ که بیشتر فعّالیتهایش در زمینه‌ی طرّاحی ایستگاه‌ها و فضاهای عمومی در سطح ایتالیا بود ــ که بالأخره پس از انجام یک مسابقه‌ی معماری در 1934 به همراه ویرجیلیو والّوت (Virgilio Vallot) ساختمان ایستگاه را تکمیل نمودند که در سال 1936 افتتاح شد.

پُـل کالاتراوا که به منظور ایجاد ارتباط میان این دو نقطه‌ی شهری مهم طرّاحی شده، به شکلِ قوسی با دهانه‌ی 81 متری است. عرض آن از 6 متر در پایه‌ها تا 9 متر در مرکز پُل، متغیّر بوده و ارتفاع پُل در وسط دهانه در بالاترین نقطه، 10 متر می‌باشد. سازه‌ی پُل، فلزّی با رویه‌ی قرمزرنگ است و روی آن به کمک شیشه و سنگِ ایستریا کفسازی شده و در طرفین آن نرده‌های شیشه‌ای به همراه یک نوار برنزی قرار گرفته‌اند. به علّت حضور این پُل در ونیز و به خاطر سایه‌ی سنگین «تاریخ» بر فراز این شهر، این پروژه کالاتراوا با سایر کارهایش به شکل مشخّصی تفاوت دارد و چهره‌ی ساده‌تری از ایده‌های خلاقانه کالاتراوا را باز می‌نمایاند.
روزنامه‌ی انگلیسی‌زبان ایندیپندنت (Independent) پُل را این‌گونه توصیف می‌کند: «یک پروژه‌ی مُـدرنِ بسیار جالب که از نظر سبکی کاملاً منطبق بر سناریوهای معمول او [کالاتراوا] نیست و در آن از شیشه و سنگ ایستریا استفاده شده که مصالح غالب در شهر ونیز هستند. پُلِ سانتیاگو کالاتراوا، معمار اسپانیایی، که دامنه‌ی پروژه‌هایش از دوبلین تا آتن گسترده است، نظر ما را نسبت به کارهایش تغییر می‌دهد. پروژه‌ی ونیز خیلی متفاوت از دیگر پروژه‌های مشهور اوست و تجسّم و ظهور عقل در طرّاحی است: بدون وجودِ شبکه‌ی کابل، تنها یک دهانه‌ی ساده با فُرم پیکانی دارد که از ساحل به ساحل کشیده شده؛ بدون وجود پایه‌ی نگهدارنده‌ی قابل رؤیت.»
در سال 1999 شهرداری ونیز از دفتر کالاتراوا می‌خواهد که مدارک نهایی طرّاحی پروژه شامل نقشه‌های معماری و نقشه‌های سازه‌ای و فنّی را آماده کنند، تا کارهای اجرایی پروژه را آغاز نمایند. لازم به ذکر است که در مراحل طرّاحی، دفتر کالاتراوا ضمن مطالعه و بررسی قوانین و مقرّرات اجرایی موجود در ایتالیا، با مؤسّسات متعدّد دولتی ایتالیا و همچنین نهادهای وابسته به شهرداری و اُرگانهای مدیریّت شهر ونیز همکاری نزدیکی داشت. اُرگانهایی مثل راه‌آهن کشوری، شرکت حمل و نقل عمومی شهر ونیز (ACTV)4، انجمن حمایت از معلولین، آتش‌نشانی، پُلیس و غیره. از طرفی پروژه از سوی اُرگانها و مؤسّسات متعدّد کشور ایتالیا از جمله انجمن حفاظت شهر ونیز، مدیریّت میراث هنری و فرهنگی شهر ونیز و غیره مورد ارزیابی و نظارت دقیق قرار گرفت. نکته‌ی دیگر آنکه پروژه‌ی مذکور از طرفِ یک مؤسّسه‌ی مستقل مورد آزمایش و ارزیابی قرار گرفت: مؤسّسه‌ی ICMQ5 که پروژه را از نظر انطباق آن با تمام قوانین و مقرّرات اجرایی و استانداردهای عمرانی رایج در ایتالیا بررسی کرده و به تصویب رسانده است. پروژه‌ی اجرایی پُل سپس به تصویب شهرداری رسیده و تمام روال کار برای انجام مناقصه انجام شد.
از میان 90 شرکتی که در مناقصه شرکت کرده بودند، شرکت چینیونی (Cignoni) با مبلغ پیشنهادی 4,047,906 یورو برنده اعلام شد که از مبلغ برآوردشده توسّط دفتر کالاتراوا کمتر بود؛ چراکه طبق برآوردِ دفتر کار کالاتراوا که در تاریخ 20 اوت 2001 اعلام شد، هزینه‌ی تمام شده پروژه 4,535,000 یورو تخمین زده شده بود. برای تأمین فولاد پروژه و کارهای فلزّی آن شرکت لورِنْتسون (Lorenzon) برگزیده شد ــ که البتّه اختلافات و جنجالهایی نیز بینِ این شرکت و شرکت چینیونی در حین عملیات اجرا صورت گرفت.

شرح عملیات اجرایی پروژه
ساخت پُل در سال 2003 آغاز شد و تمامی مراحل کار و مسائل و الزامات مالی و برنامه‌ی زمانی و کلیّه‌ی توافقات با پیمانکاران و مجریان طرح، زیر نظر شهرداری انجام می‌گرفت. کالاتراوا صرفاً مأموریت داشت که مشورتهای معماری و هنری لازم را بدهد و در تجدید نظرهای طرحهایی که از سوی پیمانکاران پیشنهاد می‌شد و در تغییرات کوچک احتمالی در جریان پروژه و بازبینیـهای لازم با هدف دستیابی به هماهنگی کامل معماری، سازه و مسائل هنری و ملاحظات زیبایی‌شناسی پروژه نظرات خود را ارائه دهد. چینیونی پذیرفته بود که در زمینه‌ی تکمیل سازه‌ی فلزّی و مونتاژ قطعات پُل با اساتید دانشگاه همکاری داشته باشد و اساتیدی همچون مهندس فرانچسکو کولِّزِلّی (Francesco Colleselli) از دانشگاه بْرِشّا (Brescia) و مهندس رِناتو ویتالیانی (Renato Vitaliani) به همراه مهندس جورجو رُماوو (Giorgio Romavo) از دانشگاه پادُوا (Padova) در این امر همکاری داشتند.
طبق برنامه‌ریزیِ انجام‌شده، سازه‌ی فلزّی پُل در سه بخش در کارگاه ساخته شد، که شامل سه قسمت مجزّا (دو قطعه‌ی جانبی مشابه به همراه یک قطعه‌ی مرکزی) بود. پس از چند سال تعویق و پس از امّا و اگرهای فراوان در خصوصِ ایستایی و استحکامِ پُل و همچنین مباحثات و مشاجرات فراوان در مورد تأمین هزینه‌های پروژه، سرانجام در سال 2007 قطعات سه‌گانه‌ی پُل آماده شده و عملیّات مهمّ و حسّاسْ حمل آنها به مکان پروژه آغاز شد.
در خصوص نحوه‌ی حملِ قطعات پُل از طریق آب از بخش مارگرا6 تا محلِّ استقرار آن بحثـهایی شد و در نهایت دو مرحله از حمل و دو مرحله از نصب برنامه‌ریزی شدند. و نهایتاً قرار شد که عملیات حمل و مونتاژ پُل در چهار مرحله صورت گیرد:
1. حمل قطعات جانبی
2. نصب دو قطعه‌ی جانبی
3. حمل قطعه‌ی مرکزی
4. نصب قطعه‌ی مرکزی
حمل و استقرار قطعات برعهده‌ی شرکت فاجولی (Fagioli) قرار گرفت، و از آنجا که نمی‌خواستند عملیّات حمل قطعات پُل باعث محدودیّت یا اختلال در عبور و مرور در امتداد کانال بزرگ شود، کلّیه‌ی جابجایی‌ها در شب صورت گرفت. مرحله‌ی نخست که مربوط به حمل قطعات جانبی پُل بود در شبهای 27 و 28 ژوییه‌ی 2007 انجام شد. هر یک از این قطعات به اندازه‌ی 5/1×9/7×1/15 متر بوده و وزنی معادل 85 تن داشتند. این قطعات روی یک قایقِ باری به نام «سوزانّا» با ابعاد 16×50 متر مربّع نهاده شدند و پس از حرکت از بندر مارگرا، کانال یهودیـها (Canale della Giudecca) را پیموده و سپس شروع به حرکت در کانال بزرگ از بخش پونتا دِلّـا دوگانا7 نمود. قایق مزبور کانالِ بزرگ را در مدت 2 ساعت و 10 دقیقه طیّ نمود و در ساعت 2:05 بامداد 28 ژوییه‌ی 2007 دو قطعه‌ی جانبی پُل به میدان رُم رسیدند و بر خلاف پیش‌بینیـهای قبلی، وضعیّت آب و هوایی بسیار عالی بوده و هیچ خللی در امر جابه‌جایی قطعات وارد نیآمد. صبح روز 28 ژوییه، قطعه‌ی مربوط به جانب میدانِ رُم در مکان مورد نظر مستقر شد و روز بعد در جانب دیگر پُل، یعنی در قسمت مربوط به ایستگاه راه آهن، قطعه‌ی دوّم را در جای خود مستقر نمودند.
در شبهای 7 و 8 اوت 2007، قطعه‌ی مرکزی پُل نیز به محل منتقل شد. این قطعه نسبت به دو قطعه‌ی قبلی بسیار بزرگتر و حمل آن نیز به مراتب دشوارتر بود و پیچیدگیـها و ظرافتـهای بیشتری داشت. قطعه‌ای به بزرگی 7/3×50/9×2/55 متر و با وزن 250 تن، که این بار نیز به کمک همان قایقِ باریِ «سوزانّا» در همان مسیر قبلی حرکت نموده و مسیر کانال بزرگ را در زمان سه ساعت و ربع طی کرده و حول و حوش ساعت 3:00 بامداد روز هشتم اوت به مقصد رسید. جابه‌جایی این قطعه لحظه‌ی عبور آن از زیر پُل ریالتو بسیار جالب و خاطره‌انگیز بود: در واقع این بخشِ کارْ حسّاس‌ترین لحظه در روند جابجایی قطعات بود و حدّاکثرِ دقّت لازم به عمل آمد تا به این پُل تاریخی هیچ آسیبی نرسد و این قسمت از کار بسیار کُند انجام شد، چرا که طرفین قایق «سوزانّا» و محموله‌ی آن با پُل در حدود 270 سانتیمتر و از بالای قوس پُل تنها 82 سانتیمتر فاصله داشت.
نصب قطعه‌ی مرکزی پُل در روز 11 اوت 2007 صورت گرفت. در ابتدا قایق باری مذکور در مکان مورد نظر مستقر شده و سپس به کمک یک سری جک هیدرولیکیْ قطعه‌ی روی آن 90 درجه چرخیده و سپس با دقّت بسیار زیادی بالا آورده شده و روی تکّیه‌گاههای موقّـتی، که در درون کانال کار گذاشته شده بود و انتهای قطعات جانبی را نگه می‌داشت، قرار داده شد. عملیّات به شکلی بی‌نقص انجام شد و در حدود پنج ساعت به طول انجامید. پس از اتمام عملیّات، سوتهای کشتی در ساعت 14:32 سه مرتبه نواخته شد و بدین شکل خبرِ تکمیل اوّلیه‌ی پُل به اطلاع شهروندان ونیزی رسید.
در فاصله‌ی ماههای اوت تا سپتامبر، قطعه‌ی مرکزی به دو قطعه‌ی جانبی جوش داده شد و در تاریخ 21 سپتامبر، دیگر این امکان وجود داشت که پایه‌های موقّتی زیرِ سازه‌ی پُل برداشته سود. نیروهای منتقل شده به بالهای کناری و میزان نشستها و جابه‌جایی‌های احتمالی سازه به کمک یک سری حسگر، با دقّتِ بالا به دست آمده و آزمایشهای لازم بر روی سازه اِعمال گشت تا از هر حیث اطمینان ناظران پروژه را برآورده نماید.
مصالح مصرفی برای پوشش کف و اجرای پِلّه‌های روی پُل، سنگِ محلّی ایستریا و شیشه بود که همگی به شکل ذوزنقه و هرکدام متفاوت از دیگری که با دقّت میلیمتری بریده شده بودند و با ظرافت و دقّت بسیار بالا نصب گردیدند و سپس نرده‌های شیشه‌ای و نوار برنزی آن اجرا گردید. همزمان، کارهای اوّلیه‌ی مربوط به تله‌کابین ــ جهت حمل کُـهنسالان و معلولین جسمی ــ نیز شروع شد، که البتّه منتظر موافقت نهایی وزارت راه و ترابری بود (اجرای تله‌کابین مذکور متوقّف شده و به علّت هزینه‌های بالای آن این کار انجام نگرفت)؛ و بدین ترتیب کارها به گونه‌ای پیش می‌رفت که پیش‌بینی می‌شد که تا پایان سال 2008 کلّ پروژه تکمیل گردد.
هزینه‌ی نهایی پروژه بالغ بر 3/11 میلیون یورو بود؛ به اضافه‌ی یک میلیون یورو که بابت تله‌کابین پیش‌بینی شده بود و بدین شکل رقم نهایی پروژه 3/7 میلیون یورو بیش از هزینه‌ی برآورد شده رسید. در ضمن، یک سری هزینه‌ها را نیز باید برای نگهداری و کنترل و مراقبت از پُل در نظر می‌گرفتند که این همه نشان می‌دهد که اجرای این پروژه هزینه‌ی سنگینی را به شهر ونیز تحمیل کرده است. به همین دلیل مؤسّسات مالی و سازمانهای اقتصادی استان نسبت به موضوع «پُل چهارم کانال بزرگ» بسیار حسّاس شده بودند و بارها نگرانی خود را در این خصوص ابراز می‌داشتند و به دقّت مراحل کار را دنبال می‌کردند.

نام‌گذاری و افتتاح پُلِ کُستیتوتسیونه
در پایان ماه اوت سال 2008 ، شهردار ونیز ماسّیمو کاچّـاری8 از افتتاح رسمی پُل صرف نظر نمود. در ابتدا پیش‌بینی می‌شد که در 18 سپتامبر 2008، پُلْ از سوی رئیس جمهورْ جورجو ناپولیتانو9 در تجمعی که به منظور هفتادمین سالگرد تدوین «کُستیتوتسیونه»‌ (= قانون اساسی)ی ایتالیا گرد هم می‌آمدند، افتتاح گردد. ولی در پی شکایتها و اعتراضات بعضی از احزاب سیاسی که از بالا بودن هزینه‌های پروژه ناراضی بودند و همچنین نارضایتیـهای انجمن‌های حمایت از معلولین، که مُدّعی بودند پُلِ مزبور فاقد استانداردهای لازم برای معلولین می‌باشد و باید این حجم از سرمایه به‌گونه‌ای مصرف می‌شود که پروژه برای این افراد نیز قابل استفاده باشد، برنامه‌های افتتاح رسمی پُل صورت نگرفت. انجمنـهای حمایت از معلولین اظهار می‌داشتند که پُلْ طوری طرّاحی شده که برای معلولینی که توانِ راه رفتن را ندارند و برای کهنسالان و یا افراد نابینا، غیر قابل استفاده است و در مسیر طولانی حرکتی آنها موانعی وجود دارد که امکان حرکت و عبور از پُل را از آنها سلب می‌کند.
در این موقعیّت، شهردار ونیز پیشنهاد داد که این اثرِ معمارِ اسپانیایی را «پُلِ کُستیتوتسیونه» بنامند و نام میدان رُم ــ که در دوره‌ی فاشیزم بر این مکان نهاده شده بود ــ را با یک نام ضدّ فاشیستی و یک نام اروپایی مثل سیلویو تْرِنتین (Silvio Trentin) تعویض گردد. البتّه لازم به ذکر است که نام قبلی میدان بسیار ریشه‌دار و شناخته‌شده بوده و سالهای سال برای مردم کاملاً جا افتاده بود. سابق بر این، کاچّاری در نشستِ هیئتِ شهرداری پیشنهاد داده بود که نام پُل دِلا دْزیـرادا (De la Zirada) برای پروژه انتخاب شود، چراکه ونیزیها در زبان محاوره به منطقه‌ی نزدیک انحنای شروع کانال بزرگ «دْزیـرادا» می‌گویند؛ هیئت اجرایی شهرداری سالهای دهه‌ی 30 قصد داشت که محوّطه‌ی جلوی ایستگاه قطار سانتا لوچیا را به همین اسم نامگذاری کند، که به هر شکل به جای آن نام میدان رُم برگزیده شد که نزد همه ــ چه ونیزیـها و چه توریستـها ــ شناخته‌شده‌تر بود. از طرفی پس از نصب قطعات پُل، تئوریـهای دیگری نیز برای نام پروژه داده شد، مثلاً پُل قدّیسه‌ها، که مرتبط با نام دو مؤسّس پُل، سانتا کیارا و سانتا لوچیا، که در قرن 16 میلادی پیشنهاد ساخت پُلی را در همین موقعیّت فعلی روی کانال بزرگ داده بودند.
سرآخر، در تاریخ 4 سپتامبر 2008 ، شهردار اعلام نمود که به اتّفاقِ آراء انجمن شهر، پُل به نام «کُستیتوتسیونه» نامگذاری خواهد شد؛ و در ساعت 23:44 روز پنجشنبه 11 سپتامبر 2008 این پُل با حضور تمامی تیم اجرایی پروژه و اعضای انجمن شهر و خبرنگاران افتتاح شد.
کالاتراوا، از نیویورک، افتتاح پُل را تبریک گفت و خوشحالی‌اش را چنین ابراز کرد: «بالأخره پُلِ من نزدِ ونیزیهاست! خوشحال و مسرورم که بالأخره پُلِ ما برای ونیزیها قابل استفاده شد، و خوشحالم به خاطر تجمّعِ باشکوهِ شهروندانِ ونیزی. معتقدم که پُل کُستیتوتسیونه در میان همـه‌ی پُلهایی که طرّاحی کرده‌ام زیباترین است. می‌خواهم که مراتب قدردانی خود را به تمام کسانی ابراز کنم که در اجرای این اثر زحمت کشیده‌اند، به‌ویژه کارکنان و صنعتگرانی که بار دیگر نشان دادند که در دنیا بهترین‌اند.»
تله‌کابین که از قبل برای پروژه در نظر گرفته شده بود، تکمیل نشد و انجمن شهر تصمیم گرفت تا زمانی که این تله‌کابین نصب نشده، معلولین و کسانی که به هر شکل توانایی حرکت به شکل عادّی بر روی پُل را ندارند، جهت عبور از روی پُل کُستیتوتسیونه، به شکل رایگان بتوانند از سرویسهای حمل و نقل عمومی شهر ونیز در مسیر میدان رُم‌ راه‌آهن و بالعکس استفاده کنند. در روز 6 اکتبر، فدراسیونِ ایتالیایی حمایت از معلولین (FISH)، اعلام نمود که قصد دارد با انعکاس عمومی در جراید به خاطر تبعیض میان شهروندان و عدم توجّه به وضع معلولین از شهرداری ونیز بخواهد که به سرعت برای حذف موانع عبوری روی پُل اقدام کند.
امروزه، پُل کُستیتوتسیونه در شهر ونیز هر روزه افراد زیادی را در عرضِ کانالِ بزگ جابه‌جا می‌کند و در میان انبوهِ موزه‌های تاریخی شهر ونیز، چشم ناظران را به پدیده‌ای نوین و سازه‌ای زیبا روشن می‌کند. نواری از فلزّ و شیشه در میان انبوهی از تاریخ و عناصر تاریخی ــ پُـلی زیبا که ایستگاه سانتا لوچیا را به میدان رُم وصل می‌کند و در ساعات شب نیز با نورپردازیهای زیبای زیرش همچون مسیری نورانی و درخشان در قلب تاریخی ونیز می‌درخشد.
٭) فارغ‌التّحصیل رشته‌ی معماری، دانشکده‌ی معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی تهران؛ دانشجوی دکتری، رشته‌ی باززنده‌سازی و احیاء میراث شهری (Retraining & Recovery Urban Heritage)، دانشگاه لا ساپیِنتْسا (La Sapienza)، رُم، ایتالیا.

پی‌نوشت‌ها:
1. Galleria dell’Accademia؛ موزه‌ی مهمّ شهر ونیز که دربردارنده‌ی آثار نقّاشی و مجسّمه‌سازی قرون 14 تا 18 میلادی بوده و پُل آکّادمیا در مجاورت آن قرار گرفته است.
2. مهندس ائوجنـو جوزپّه فرانچسکو میوتْسـی (Eugenio Giuseppe Francesco Miozzi)، متولّد شهر بْرِشّا در سال 1889 وفات در شهر ونیز به سال 1979؛ این مهندس ایتالیایی که در سال 1912 از دانشگاه بولونیا فارغ‌التّحصیل شد و به ساخت پُلهای از جنس سنگ و چوب علاقه‌مند بود و پُلهای آکّادمیا و سْکالتْسی در شهر ونیز از کارهای اوست.
3. Pietra d’Istria؛ سنگ طبیعی که مناسب کفسازی و استفاده در فضای بیرونی و محوّطه‌های باز بوده و در عهد باستان در ایتالیا و به‌خصوص در ونیز به کار می‌رفته و همانطور که از نامش پیداست مربوط به منطقه‌ی ایسترا، بزرگترین شبه‌جزیره‌ی دریای آدریاتیک است.
4.L’ACTV: Azienda del Consorzio Trasporti Veneziano ؛ شرکت حمل و نقل عمومی شهر ونیز که وابسته به شهرداری بوده و از تاریخ 1 اکتبر 1978 مشعول فعّالیت است.
5. سیستم نظارت بر محصولات و فرآورده‌های ساختمانی و فعّالیتهای عمرانی؛ و مسئول تصویب و کنترل استانداردهای عمرانی و بخش مدیّریت پروژه در کشور ایتالیا.
6. Marghera؛ ناحیه‌ای در شهر ونیز که در ناحیه‌ی ساحلی و منتهی‌الیه جنوبی بخش شهر مِستره قرار گرفته و 17،422 نفر جمعیّت دارد.
7. Punta della Dogana؛ ناحیه‌ای در شهر ونیز که به شکل مثلّث بوده و کانال بزرگ و کانال یهودیها را از هم جدا می‌کند و در حوزه‌ی آبی سان مارکو واقع است.
8. Massimo Cacciari ؛ متولّد 1944 در شهر ونیز، سیاستمدار و استاد دانشگاه و شهردار فعلی شهر ونیز.
9. Giorgio Napolitano ؛ متولّد 1925 در شهر ناپولی (ناپْل) ایتالیا، سیاستمدار ایتالیایی و یازدهمین رئیس جمهور ایتالیا که از 15 ماه مه سال 2006 در این سمت قرار دارد.
10. Silvio Trentin ؛ (1944-1885) کارشناس حقوقی و استاد دانشگاه.

مدارک فنی