مکتب الزهرای نیشابور، اثر محسن اکبرزاده و رزیتا دلیری‌فر
رتبه‌ی نخست بخش ایده و کانسپت در اولین جایزه‌ی ملی آجر در معماری معاصر ایران
تاریخچه فضاى عبادى در تمام ادیان خاورمیانه به غایت مردانه است و عناصرى که در سنت معمارى فضاى عبادى تثبیت شده‌اند، بازنمایى کننده همین دلالت‌هاى تاریخى‌اند. طراحى یک مسجد زنانه و کانون مذهبى که محل تشکیل جلسات و کلاس‌هاى آموزشى است و به عنوان مهمترین NGO زنانه شهر، حیات اجتماعى زنان را سازمان مى‌بخشد و تاریخچه‌اى نیم قرنى دارد، چالشى در مواجه با تاریخ است.
هم آنکه فضا ساختار یک فضاى عبادى جمعى را داشته باشـد و هم آنکه رابطه نشانگانى‌اش را با سنت مساجد حداقلى کند. همین چالش در دوگانه امر سنتى و امر مدرن نیز وجود دارد. از سویى با پدیده‌اى نوین در بستر سنتى نیشابور مواجهیم کـه حتى در مقیاس ملى نیـز کم مانند است و از سوى دیگر این رویداد، رویى به مقوله مذهب دارد کـه بـا ساختارهاى تاریخى و فرهنگى گره خورده است. لذا شاکله معمارى این اثر باید بتواند ضمن بازنمایى سنت، بى مانندگى خویش را هم جلوه‌گر کند. خاصه اینکه بارزترین ویژگى این بنا، زنانه بودن فعالیت‌هاى آن است و شاید از این مسیر، بهره‌گیرى از زبان آجرین معمارى نیشابور و تکخال‌هاى فیروزه‌اى و لاجوردى آن، در کنار انحناها و تنانگى‌هاى دیوارهاى کاهگلى کوچه باغ‌هاى نیشابور، همان حضور همواره غایب زنانه را در منظر شهرى هسته مرکزى نیشابور معاصر صورت‌بندى دیگرى ببخشد.
ترجیح فقهى طولانى‌تر کردن صف اول نماز و همچنین عدم قراردهى محراب در گوشه، باعث مى‌شود که جهت ایجاد ضلع قبله طولانى‌تر و سمت‌گیرى صحیح، شبستان در محور عمود بر قبله کشیدگى پیدا کرده و نسبت به چارچوب زمین چرخش پیدا کند. همچنین مزیت اصلى دسترسى از گوشه زمین به سبب چرخش مذکور، ضرورى می‌سازد تا فضاى شبستان و فضاهاى پشتیبانى توسط راهروى واسط به دو بخش تقسیم شوند. ضرورت افزایش ظرفیت عبادتى باعث مى‌شود که تمام فضاى طبقه همکف به فضاى محور شبستان واگذار شود و صحن مسجد در کنار شبستان کوچک مشرف به محراب اصلى، در طبقه مثبت یک قرار بگیرد.
این حیاط در ارتفاع، به مثابه یک حیاط مرکزى سنتى نیشابورى با حوضى در میان، سازمان دهنده فضا و فعالیت است.
کلاس‌هاى آموزشى، کتابخانه‌ها و حتى سوییت‌هاى اساتید مهمان، در گرد فضاى حیاط در ارتفاع سازماندهى مى‌شوند.
طبقات زیرین با دسترسى مستقیم به خیابان و همچنین دسترسى از درون مجموعه، به عنوان فضاى فرهنگى تجارى کتابفروشى، حسینیه و یا آشپزخانه عمل خواهد کرد.
از سوى دیگر بنا به تجربه استقبالى که از برنامه‌هاى فرهنگى این مجموعه می‌شود، فضاى بام نیز به عنوان صحن دوم در شب‌هاى قدر و رویدادهاى مشابه مورد استفاده قرار خواهد گرفت .سرو عیانى که در نماى مجموعه دیده مى‌شود، به مثابه مرد، و سرو پنهانى که زیر حجاب آجرین کوچه فرعى قرار دارد، بـه مثابه زن، محور اصلى تردد بین طبقات و عروج انسانى مخاطبین فضاست که با طواف حول مقام زن، به مقام نور تعالى مى‌یابند.
معماری معاصر ایران : فرهنگی، هنری، مذهبی، ورزشی
__________________________________________________
نام پروژه/ عملکرد: مکتب الزهرای نیشابور / مسجد و فرهنگسرا
شرکت/ دفتر طراحی: دفتر طراحی پژوهی مشکات
معماران اصلی: محسن اکبرزاده، رزیتا دلیری‌فر
همکاران طراحی: علی اکبرزاده، علی آریامتین، نیلوفر شاهسونی
طراحی و دکوراسیون داخلی: –
نوع تأسیسات/ نوع سازه: اسکلت فلزی
آدرس پروژه: نیشابور
مساحت/ زیربنا: 950 مترمربع
کارفرما: آقای عابدی
تاریخ شروع و پایان ساخت: 1396 – …
عکاسی پروژه: –
ایمیل: mohsenplasma@gmail.com
مطالب مرتبط
