مـعـماری مـعـاصر و هـتـل: طـراحـی بر اســاس اهــداف طراح داخلی دکتر مهدی حسینی (معاونت هتلدارى و كنترل كيفيت هتل های کوثر)
بـرج آزادی تـهـران، (شهیاد سابق)، اثر حسین امانتمقــدمـــهای بـر بـرنـامـــه‌دهـــی طــــــرح و ســاخــــت هـــتــــل، دکتر محسن عقابی
امروزه صنعت گردشگری به‌عنوان بخش اقتصادی محرک توسعه‌ی مقصد، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. درآمد سرشار و دیگر منافع جنبی صنعت گردشگری، تعداد زیادی از مقاصد را به فکر توسعه‌ی این صنعت انداخته است. از این‌رو است که هر روزه شاهد ظهور مقاصد جدیدی در بازار گردشگری هستیم که در تلاش‌اند سهمی از این بازار داشته باشند. طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته در آینده‌ای نه چندان دور صنعت گردشگری از دیدگاه درآمدزایی در رقابت با صنعت نفت قرار می‌گیرد. از آنجا که اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از صادرات نفت وابستگی بالایی دارد و نوسانات نرخ جهانی نفت در طول زمان متغیرهای کلان اقتصادی مانند تولید ملی، سرمایه‌گذاری‌های ناخالص، اشتغال و درآمدهای ارزی را تحت تأثیر قرار داده است، بنابراین به‌منظور تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی، درآمدهای ارزی و همچنین ایجاد فرصت‌های مختلف شغلی در کشور و جذب گردشگر، توسعه‌ی صنعت گردشگری و هتلداری از اهمیتی دو چندان برخوردار گردیده است. به دنبال این، جامعه‌ی هتلداران کشور به‌عنوان نماینده‌ی بخش خصوصی جایگاهی مهم و نقشی حیاتی در این صنعت داشته و دارند.
اهمیت هتلداری و جایگاه ویژه‌ی آن در صنعت گردشگری و نقش آن در جذب گردشگر بر همگان روشن است. امروز دیگر هتلداری یک فعالیت تجاری نیست بلکه یک فعالیت اقتصادی و فرهنگی از جنس صنعت است. هتل به‌عنوان نشانه‌ی شهری و عامل ویژه در جذب گردشگر، شاخص‌ها و اصول معماری متنوعی را با توجه به کیفیت و سطح خدمات دارا می‌باشد. به‌طور مثال می‌توان تفاوت در شرایط خاص و ویژه‌ی هتل‌های زنجیره‌ای را با هتل‌های مستقل در نظر گرفت. در این میان شاخص‌های اصلی همچون مسائل عملکردی، زیبایی شناختی و جزئیات چیدمان فضاها وجود دارند که بایستی تعادلی میان آن‌ها برقرار شود تا به‌طور هم‌زمان به نیازهای میهمانان، بهره‌بردار و مالک پاسخی درخور داده شود.
به‌طور کلی، فضاهای عمومی هتل‌های پنج ستاره حول محور طراحی داخلی، سیرکلاسیون فضایی و تشریفات ویژه شکل گرفته‌اند. شاخص‌های عملکردی این هتل‌ها به‌گونه‌ای طرح‌ریزی می‌شوند که در کنار کارکرد صحیح‌شان، بر شاخص‌های زیبایی شناسی و طرح تشریفاتی هتل خللی وارد نکنند. این در صورتی است که در هتل‌های ارزان قیمت زیبایی، تشریفات و راحتی فدای عملکرد می‌شوند.
جدای از اینکه هتل‌ها در چه دسته‌ای قرار می‌گیرند، مهم‌ترین تعاریفی که این بناها بایستی ارائه دهند: الهام‌بخش بودن، کارآمدی، زیبایی، ایمن و مقرون به‌صرفه بودن است که باعث تضمین عملکرد هتل برای سال‌های متمادی می‌شود. برنامه دهی هتل در این منظومه‌ی فکری است که قابل تعریف می‌گردد: «فرآیند تعریف عملکردهای درون هتل، اختصاص فضاهای مورد نیاز و ایجاد رابطه‌ی مناسب میان اینگونه فضاها ». برنامه دهی یکی از اولین گام‌ها در روند طراحی و ساخت است که تاکنون در ایران چندان بدان پرداخته نشده است.
در روند طراحی، علاوه بر تعریف جزئیات فعالیت‌های درون هتل، اختصاص فضا و رابطه‌ی میان بخش‌های مختلف که پیش‌تر به آن اشاره شد، می‌توان با یک برنامه‌ی صحیح، به نحوه‌ی قرارگیری ساختمان‌ها در محل، جریان رفت‌وآمد عابران پیاده و خودروها و دسترسی‌ها به ساختمان کمک کرد. تقریباً در تمامی موارد، تعریف فعالیت‌های درون هتل، نقطه‌ی آغازین برنامه‌ریزی است. پس از تعریف این فعالیت‌ها، باید رابطه‌ی میان آن‌ها را نیز تعیین نمود. برای درک و انتقال بهتر این دو مرحله، می‌توان به دیاگرام شماتیک ساده‌ی زیر اشاره نمود. چنین دیاگرامی است که رابطه‌ی میان فعالیت‌های اصلی درون هتل را نشان می‌دهد.
چنانچه در دیاگرام مشخص است، لابی نقشی محوری هم در فضاهای عمومی (در دسترس مهمانان و خدمه) و هم در فضاهای غیرعمومی (فقط در دسترس خدمه) ایفا می‌کند. پس از اینکه فعالیت‌های درون هتل و رابطه‌ی میان آن‌ها تعریف شد، طراح باید به هر کدام فضای مناسبی اختصاص دهد. این فضا هم شامل خود فعالیت و هم شامل سایر فعالیت‌های زیرمجموعه‌ی آن می‌شود. به‌عنوان مثال، یک هتل برای فعالیت تنها به اتاق نیاز ندارد، بلکه به مواردی همچون فاضلاب، وسایل مکانیکی (وسایل گرمایشی و سرمایشی)، حمل و نقل عمودی (پله‌ها و آسان‌برها)، حمل و نقل افقی (راهروها) و مکان‌های مربوط به نظافت و بهداشت نیز نیاز دارد. خلاصه‌ی تمام فعالیت‌ها، روابط و فضاهای آن‌ها در یک هتل، «برنامه‌ی ساختمان» یا «طرح نامه» نامیده می‌شود. طرح نامه‌ی اولیه عموماً به شرح زیر می‌باشد:
• کلیات فلسفه‌ی طراحی شامل دید بصری و احساسات فضایی
• جزئیات و برنامه دهی سایت
• سیرکولاسیون عمومی لابی
• سرکولاسیون عمودی ساختمان
• اتاق‌های مهمان
• رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها
• سالن‌های تشریفات
• امکانات تفریحی
• بهداشت عمومی
• فضاهای خدماتی
واضح است که برنامه دهی و ایجاد طرح نامه‌ی هتل فعالیتی گروهی است. درحالیکه طراح بر فرایند نظارت می‌کند، گروه طراحی نیاز بهره‌برداران، کارکنان و سایر مشاورین را بررسی می‌کنند. فرایند به‌صورت مداوم تکرار می‌شود و هر بار با برنامه‌هایی ابتدایی که فضاها و عناصر مورد نیاز آن‌ها را توضیح می‌دهند آغاز می‌گردد. علت این تکرار این است که یک برنامه‌ی اولیه‌ی ساخت و بودجه تعیین شود. با گذر زمان، این برنامه پیچیده‌تر می‌شود و در نهایت به بنیان نقشه آماده شده توسط گروه معماری تبدیل می‌گردد. این نقشه‌ها بایستی مطابق با ویژگی‌های اقلیمی، شاخص‌های پایداری انرژی، خاستگاه‌های بستر طرح، شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و دیدگاه‌های مالک طرح باشند. پس از آن ترکیبی از عوامل مختلف به پویایی هتل منجر می‌شوند که در دیاگرام زیر نمایش داده شده است.
در این میان کالبد معماری به‌عنوان اصلی‌ترین مؤلفه مطرح می‌شود که بایستی ویژگی‌های مطلوب و منعطفی را به‌منظور امکان ارائه‌ی بالاترین سطح از خدمات داشته باشد. عمده‌ی مؤلفه‌های کالبد معمارانه‌ی بنا در ادامه معرفی خواهند شد:
• محوطه‌ی بیرونی: تشریفات و دعوت کنندگی
• ورودی: تنظیم چشم‌انداز هتل
• لابی: جذاب، پذیرا، با هویت
• پذیرش: کاربردی و دکوراتیو
• راهروها: هدایت کننده، مستحکم و با نورپردازی کاربردی و زیبا
• رستوران: زیبا، راحت و صمیمی
• فروشگاه: جذاب و پویا
• اتاق‌ها: راحت، مبلمان و دکور متفاوت
رزومه‌ی مؤلف
محسن عقابی، مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره‌ی شرکت مدیریت توسعه‌ی پایدار فضای میرا، متولد مهرماه سال 1353 در ایالت شیکاگو آمریکا است. او فارغ‌التحصیل مقطع دکترای رشته‌ی معماری از دانشگاه آزاد اسلامی است. محسن عقابی از علاقه‌مندان به معماری هتل‌ها است. دغدغه‌ی او ارتقای کیفی معماری هتل‌های ایران است. او تاکنون پروژه‌های زیر را در حوزه‌ی هتل‌ها به سرانجام رسانیده است:
• هتل بین‌المللی لاله تهران (ارزیابی، طراحی و باززنده سازی)
• هتل بین‌المللی هلال، بلندترین هتل ایران با 40 طبقه (طراحی و تدوین مفهومی)
• هتل بین‌المللی پارسیان استقلال تهران (طراحی و باززنده سازی)
• هتل بزرگ بندر امام خمینی(ره) (طرح توسعه و بازسازی)
• هتل کوثر رامسر (طراحی داخلی و باززنده سازی)
• مهمانسرای شرکت توزیع نیروی برق ایلام (طراحی)
• مجتمع بوم‌گردی بانوی صحرا (طراحی و تدوین مفهومی)
• تلاش مستمر در نوآوری حوزه‌های:
1. طرح کاهش مصرف انرژی در هتل‌ها
2. ارتقاء فضا به بهره‌وری از طریق هوشمند‌سازی
3. درهم تافتگی فرهنگ و هنر با فضای معماری
4. شناسه‌های مهندسی ارزش و حفظ میراث معاصر در هتل‌های ایران
مطالب مرتبط
