معرفی طرح دفتر طراحی پژوهی مشکات، رتبه سوم مسابقه طرح گردشگری غـار علیصدر همدان، محسن اکبرزاده

مقدمه
شرکت سیاحتی علیصدر همدان به‌عنوان بهره‌بردار و مدیر طرح گردشگری مجموعه‌ی غار علیصدر، مسابقه‌ی محدودی را با عنوان «طرح پلان راهبردی و بخش اقامتی در محدوده‌ی یکصد و چهل هکتاری مجموعه‌ی گردشگری علیصدر» در سال 96 برگزار نمود. مدیریت این مسابقه توسط دکتر شیوا آراسته و به داوری دکتر علی غفاری، دکتر محمدسعید ایزدی، دکتر محمدحسن طالبیان، مهندس فرهاد احمدی، دکتر عراقچیان و مهندس حسینی انجام پذیرفت و دفتر معماری واو، شیوه‌ی دگردیس معماری، علیرضا مشهدی میرزا و همکاران، رضا مفاخر و حسن مطلبی پور، گروه معماری کارند و دفتر طراحی پژوهی مشکات، عطف به پیشینه‌ی مرتبط از میان دفاتر و شرکت‌های متعدد دعوت به این رقابت شدند. در ادامه پروژه‌ی رتبه سوم این مسابقه از دفتر طراحی پژوهی مشکات به مشارکت محسن اکبرزاده، یحیی نوش آبادی و کاوه اسدپور بدین شرح توصیف می‌گردد:
چالش‌های پروژه:
• افزایش کیفی و کمی حضورپذیری گردشگران
• جلوگیری از تنش اجتماعی بین ساکنین فعلی و برنامه‌ی توسعه
• رفع پارازیت بصری روستای موجود
• القای حسی استعاره غار در فضاهای طراحی شده
راهبردهای کلی:
• برنامه‌ریزی با پوشش حداکثر مکانی و زمانی
• ایجاد اتصال فعالیتی بین بافت موجود و جدید
• ایجاد رابطه‌ی بصری همگن بین بافت موجود و جدید
• بهره‌گیری از ظرفیت طراحی زیرسطحی
راهکارهای عملیاتی:
• برنامه‌ریزی فضایی از قله و دامنه تا دشت و زیردشت
• تدوین سناریوی متصل فضایی و تقویم رویدادی چهار فصل
• هنجار‌سازی رنگی و ارتفاعی روستای موجود از طریق طراحی تکمیلی بافت جدید متصل
• بهره‌گیری از مسجد روستا به‌عنوان عامل اتصال فعالیتی و هویتی
رفع مناقشات اجتماعی به وسیله طرح اصلاحی منظر
با هدف اصلاح منظرین مجموعه و حذف پارازیت‌های بصری روستا، بنابر تجارب مداخله‌ی محدود در بافت‌هایی با هدف گسترش گردشگری، ترویج یک پالت رنگی مشخص توانسته سیاستی بهینه قلمداد شود. تجربه‌ی موفق شفشان و اصیله در مراکش و یا ابیانه در ایران بر همین امر دلالت می‌نمایند. در گام نخست کافی است تا مجموعه‌ی کمپ مسکونی خود دارای پالتی رنگی و توزیع پذیر باشد. استفاده از رنگدانه‌های همگن با بستر خاکی زمینه برای سطوح افقی و سنگچین‌های بومی منطقه که در سایت نیز وجود دارد برای سطوح عمودی مناسب به نظر می‌رسد. با توجه به سابقه‌ی رقابتی اهالی روستا در جذب گردشگران و تمایل به شباهت به مجموعه‌های رسمی، استفاده از این پالت رنگی، به‌عنوان یونیفرم گردشگری منطقه، مورد استقبال واقع خواهد شد. در این میان توزیع رنگ مناسب به رایگان و یا انجام خدمات اصلاح رنگی بدنه‌ها از سوی مجموعه‌ی بهره‌بردار، می‌تواند سیاستی تشویقی قلمداد شود. نظر به تجربه‌ی رنگ‌پذیری دو ساله‌ی شفشان مراکش که مساحتی دوازده برابر روستای علیصدر دارد، به نظر می‌رسد در بدبینانه‌ترین حالت ممکن، رنگ‌پذیری کامل روستا و همگن شدن با کمپ مسکونی تنها به اندازه‌ی زمان ساخت آن، به طول بیانجامد.
ایجاد پیوستار عملکردی و اجتماعی با محوریت مسجد
جهت جلوگیری از افتراق بافت موجود و بافت جدید، فضاهای جمعی هر دو باید در پیوند با یکدیگر قرار گیرند. بهترین بهانه برای کشش غیراقتصادی جمعیت به روستا، که حقوق اقتصادی شرکت بهره‌بردار را نیز حفظ می‌نماید، استفاده از مسجد روستا به‌عنوان مسجد اصلی مجموعه است. توسعه‌ی مسجد روستا می‌تواند سبب همدلی بیشتری اهالی با توسعه‌های جدید گردد. همچنانکه ساخت دو مسجد در نزدیکی هم و عدم رعایت فاصله‌ی شرعی عبادی مساجد، با تنش اجتماعی همراه خواهد بود. همچنین حضور گردشگران برای نماز در مسجد سبب رونق مغازه‌های مسیر مسجد می‌گردد و بافت قدیم و جدید را هم «هسته» می‌سازد.
رفتارسازی مصلحانه از طریق کالبد و برنامه
با هدف اصلاح توده و ارتفاع روستا به‌عنوان پارازیت بصری، و همچنین هنجارسازی معماری دستکند در منطقه، مجموعه‌ی کمپ مسکونی ابتدا در تراز سه طبقه در بخش هتلی در مجاورت روستا شکل می‌گیرد. سپس با دو و یک طبقه در بخش سوئیت ویلا ادامه پیدا می‌کند و بعد از آن وارد حوزه فضاهای زیرسطحی و گودال باغچه‌ها می‌شود. برای تأکید بر این روند، مدول‌هایی از فضای سبز از بالاترین تا پست‌ترین ارتفاع حرکت می‌کنند.
نظام فعالیتی مجموعه گستره‌ی زمانی چهار فصل و از دامنه‌های کوه تا بستر دشت و حتی زیر آن را در بر می‌گیرد تا بتواند اقتصادی پایدار و بدون تمرکز و فشردگی برنامه‌ای را ایجاد نماید.