تئاتر آگورا
یو.ان.استودیو / لِلیسْتات، هلند
ترجمهی آبتین گلکار
Agora Theatre
UNStudio/Lelystad, Netherlands
تئاتر آگورا مکانی است رنگارنگ و سرشار از امیدواری. این بنا بخشی از طرح جامع شهر لِلیستات است که به وسیلهی شرکت West 8 تنظیم شده و در صدد است جان تازهای به مرکز سنجیده و عملکردگرای شهر بدهد. پروژه در نظر دارد تا با تمرکز بر وظیفه و عملکرد کهن و آغازین تئاتر، یعنی آفریدن یک نمونهی مصنوعی بهتر از جهان، در کار احیا و بازسازی شهرهای دورهی پس از جنگ جهانی هلند موفق عمل کند. دیوارها، هم در بیرون و هم در درون، به گونهای پوشش یافتهاند که حالت «شهر فرنگ» دنیای تئاتر را القا کنند، دنیایی که در آن شما هیچگاه نمیتوانید مطمئن باشید چه چیز حقیقی است و چه چیز نمایشی و غیرواقعی. در تئاتر آگورا نمایش فقط به روی صحنه و هنگام عصر محدود نمیشود، بلکه تا بافت شهر و اوقات روز نیز بسط و گسترش پیدا میکند.
تئاتر به خودی خود برای معماران، پروژهی خیالانگیزی به شمار میرود، ولی فان بِرکِل، که به مسئلهی ایجاد ارتباط ساختمانها با مردم توجه ویژهای نشان میدهد، این هدف را دنبال میکند که از جنبهی نمایشی تئاتر و معماری آن، بسیار بیش از عملکردهای رایج بهرهبرداری کند.
نماهای برشخوردهی تئاتر سابقهی دیرینی در پروژههای یو.ان.استودیو و دفتر معماری فانبرکل و بوس دارند. در این پروژه، شیوهی اجرای پوشش بیرونی تا اندازهای ناشی از این ضرورت بود که دو تالار اجتماعات، بنا به دلایل آکوستیکی، تا حد امکان از یکدیگر فاصله داشته باشند. از این رو، دو فضای کوچک و بزرگ تئاتری، یک برج صحنه، چند سرسرای متصل و مجزا، رختکنهای متعدد، اتاقهای چندمنظوره، یک کافهتریا و یک رستوران، همگی درون یک حجم واحد قرار گرفتهاند که به شکلی تماشایی دارای بیرونزدگیهایی در جهتهای مختلف است. این پوشش برشخورده همچنین به ایجاد ظاهر ملایمتر و یکنواختتر کمک میکند. برای مثال، بلوک فنی برافراشتهای که ماشینآلات صحنه را در خود جای داده است و با پوششی غیر از این ممکن بود در نمای شهر به یک مانع بصری تبدیل شود، اکنون به ملایمت در کل طرح تحلیل میرود. همهی نماها زوایای تند و سطوح بیرونزدهای دارند که با صفحات فلزی و شیشه پوشیده شدهاند و اغلب لایهلایه و به رنگهای زرد و نارنجی هستند. این بیرونزدگیها فضاهایی را به وجود میآورند که نمایش در آنها تا بیرون از صحنه نیز ادامه پیدا میکند و نقش بازیگران و تماشاچیان ممکن است جابهجا شود. برای مثال، سرسرای بازیگران در بالای ورودی تئاتر قرار گرفته است و آنان میتوانند از یک پنجرهی بزرگ مورب، مردم را هنگام ورود به تئاتر تماشا کنند. رنگارنگی فضای بیرونی تئاتر، در داخل بسیار تشدیدمیشود. دستگیرهای به شکل یک نوار مارپیچ صورتی، همچون آبشاری در طول پلکان اصلی پایین میآید، با پیچوخمهایی حول فضای خالی موجود در مرکز سرسرای بزرگ طبقهی اول میچرخد و سپس در طول دیوار تا سقف بالا میرود و در تمام طول مسیر خود تغییر رنگ میدهد و از بنفش و زرشکی و آلبالویی، سرانجام تقریباً به سفید تبدیل میشود.
فضای اصلی تئاتر سراسر قرمز است. صحنه آنقدر بزرگ است که برای شهری در این اندازه، غیرعادی مینماید و روی صحنه بردن برنامههای عظیم و بینالمللی نیز در آن امکان دارد. از سوی دیگر، ابعاد نسبتاً کوچک و خصوصی فضای نشستن تماشاچیان، به واسطهی بالکن نعلاسبی و شکل و رنگ صفحات آکوستیک بیشتر به چشم میآید.
این تئاتر آخرین نقطهی اوج توجهی است که بن فان برکل اغلب به مسئلهی گیرایی فضا نشان میدهد. وی تئاتر آگورا را یکی از پردردسرترین پروژههایی میداند که تا به حال اجرا کرده و به پدید آمدن ابداعات خلاقانهای مانند نردههای راهپلّه انجامیده است.