نقدی بر آثار علیرضا مشهدی میرزا محمد یاسر موسی‌پور
نگاهی کوتاه بر شرح حال «خانه شهر» کرمان مینا صالحی و محمد حسین تجلیگزارشی از بازسازی و بهسازی زمین بازی بیمارستان کودکان حضرت علی‌اصغر(ع)
واحد مسئولیت اجتماعی دفتر معماری زما، رضا مفاخر و همکاران
نمی‌توانیم فقط برای خودمان زندگی کنیم، هزاران رشته ما را به انسان‌های دیگر متصل می‌کند …
مسئولیت اجتماعی تعهدی در قبال جامعه، افراد انسانی و محیطی است که سازمان در آن فعال است. یک تعهد اجتماعی برای سازمان به پیروی از خط‌مشی ها، تصمیمات و عملیاتی است که با توجه به ارزش ها و اهداف جامعه‌ی مطلوب در نظر گرفته می شود و با رويکردی آينده‌نگر، نوعی سرمايه گذاری انسانی و اجتماعی به شمار می آید که سازمان، موفقیت و تداوم حیات خود را در گرو مسئولیت در برابر محیط اجتماعی می بینند. شرکت مهندسین مشاور زما به مدیریت رضا مفاخر، به عنوان یکی از اعضای شناخته شده‌ی جامعه‌ی معماری ایران، دپارتمان مسئولیت های اجتماعی خود را با هدف بهبود کیفیت فضای زندگی افراد آسیب‌دیده‌ی اجتماع که از امکانات مناسب برای زندگی، آموزش و رشد بی‌بهره هستند، شکل داد. این دپارتمان با حمایت و انگیزه‌ی والای انسانی خود به روزی می اندیشد که بتواند نقشی قوی و مؤثر در حل مشکلات و معضلات اجتماعی جامعه ایفا نماید.
زما با تعهد و مسئولیت‌پذیری در قبال جامعه به عنوان جزئی از ساختار کلی اجتماع، پیشروی جریانی نوین در صنعت معماری و ساختمان است تا هر فرد و سازمان، متناسب با توانایی و امکاناتی که در اختیار دارد، حامی آن در روند ساخت پروژه‌های عام‌المنفعه نیز باشد. زما می‌کوشد تا فضاهایی که در راستای چشم‌انداز خود، نیاز به بازسازی، تعمیر و ساخت دارند را شناسایی کند و با مشارکت داوطلبانه‌ی افراد و سازمان‌ها در تأمین هزینه‌ها و مایحتاج اجرایی، به ارتقای کمّی و کیفی فضاها بپردازد و آغازگر جریانی باشد که جامعه‌ی معماران و شهرسازان به سمت بهبود کیفیت زندگی اقشار نیازمند حرکت نمایند.
اگر نباشی، چیزی در دنیا کم است …
بازسازی و بهسازی زمین بازی بیمارستان کودکان حضرت علی‌اصغر(ع) تحت عنوان «زمین شادی» به همت بخش مسئولیت‌های اجتماعی مهندسین مشاور معماری زما و با مشارکت داوطلبانه‌ی مردم، جامعه‌ی معماران، تولیدکنندگان مصالح و همکاری مؤسسه‌ی آینده‌ی برتر در تاریخ اول اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ به صورت رسمی آغاز و در روز جمعه 13 مرداد ماه با حضور تمامی حامیان مادی و معنوی آن به بهره‌برداری رسید. این بیمارستان که به عنوان یکی از مراکز تخصصی درمانی کودکان فعالیت دارد، علی‌رغم حضور بی‌شمار کودکان و نوجوانان و لزوم اختصاص فضایی استاندارد به جهت استفاده‌ی آنان، فاقد امکانات مناسب بود. پس از جلسه‌ی مشترک با رئیس بیمارستان کودکان حضرت علی‌اصغر(ع) و اعلام نیاز به بهسازی و بهبود کیفیت زمین بازی بیمارستان، فاز مشترکی به منظور تعریف پروژه، تیم و تأمین هزینه‌های اجرای کار در آذر‌ماه 1395 آغاز شد. در ابتدای پروژه، بخشی از هزینه‌ها از طریق اعلام عمومی در سایت فاندوران، با حمایت و مشارکت‌های مردمی و همچنین شرکت‌های تولید کننده‌ی مصالح، تأمین شد. در ادامه، به منظور اطلاع‌رسانی جمعی، شفافیت و همچنین و در جریان قرار‌دادن حامیان پروژه، شبکه‌ی مجازی بخش مسئولیت‌های اجتماعی زما در اینستاگرام تحت عنوان xemacsr شکل گرفت تا اتفاقات جدید و هر نوع به روز‌رسانی در مورد روند پروژه در آن درج شود. می‌توان گفت یکی از نقاط قوت در ایجاد کمپین مشارکتی، اعلام تمایل جمعی از معماران به منظور همکاری در ساخت وسایل بازی بود و این انگیزه می‌تواند در آینده نوید‌بخش مشارکت و همکاری جامعه‌ی معماران در بخش مسئولیت‌های اجتماعی باشد.
با شروع سال جدید در تاریخ 16 فروردین ماه جلسه‌ی نهایی و هماهنگی با حضور ریاست، مدیریت و مهندس ناظر بیمارستان انجام شد و در اول اردیبهشت 1396 پروژه به صورت رسمی آغاز و در روز جمعه ۱۳ مرداد سال ۱۳۹۶ طی مراسمی به طور رسمی افتتاح شد. امید است این پروژه که آغازی بر کمپین «هزاران رشته» به همت بخش مسئولیت‌های اجتماعی مهندسین مشاور معماری زما است، سر‌آغازی برای پروژه‌های آینده‌ی این بخش و قدم‌های محکم‌تر هر‌کدام از ما، برای ایفای نقش خود در حل مشکلات و معضلات اجتماعی جامعه باشد.
تجهیزات فضا
آغاز کار
در تاریخ اول اردیبهشت ماه 1396 پروژه به صورت رسمی با جمع‌آوری کفپوش ها و وسایل بازی موجود و مشخص شدن محل فونداسیون آغاز شد. شیب‌بندی برای جمع‌آوری آب‌های سطحی نیز همزمان با کار پی‌ریزی انجام و در تاریخ 5 اردیبهشت، پی‌ریزی در محل قرارگیری وسایل جدید آغاز شد. در 11 اردیبهشت، شیب‌بندی به منظور تخلیه‌ی آب‌های سطحی، پس از چهار روز پایان یافت.
تونل رنگی
اسکلت این تونل با لوله‌ی فلزی به قطر 2/4 سانتی‌متر ساخته و بر روی فونداسیون‌ها نصب شد. سقف این تونل رنگی با برزنت‌هایی پوشانده و دیواره‌ی آن با روبان‌های پارچه‌ای رنگی تزئین شده است.
نخ‌های رنگی
یکی از جذاب‌ترین و زیباترین اتفاقات در این پروژه، شنیدن نظرات خانواده‌ها و همکاری آنها بود. برای زیباتر شدن فضا و بالا بردن کیفیت بصری فضا، نرده‌های اطراف زمین با بافت نخ‌های رنگی تزئین گردید. در این مرحله، تعدادی از پدران به یاری ما آمدند و ضمن کمک به تیم پروژه برای لحظاتی ناراحتی بیماری فرزندان خود را به فراموشی سپردند. این بخش از پروژه علی‌رغم هزینه‌ی اندک به جذابیت‌های فضا افزود.
تپه‌ی سبز
این تپه از جنس سیمان است که برای حفاظت و ایمنی، داخل آن از فوم کار شد تا از آسیب به کودکان ممانعت گردد. روی تپه از چمن مصنوعی پوشیده شده و توسط گیره‌های صخره نوردی امکان بالا رفتن برای بچه‌ها ایجاد گردیده است.
دیواره‌ی پر و خالی
طراحی دیوار پر و خالی با ایده‌ی بازی قایم‌موشک ایجاد شد. جنس دیوار پی‌وی‌سی است تا از گرمای تابستان در امان باشد و سطح مقاوم و در‌عین‌حال صاف و ایمن برای بچه‌ها ایجاد کند. رنگ‌های زنده، شاد و نیز سطوح منحنی با توجه به اصول روان‌شناسی کودک و نیاز آنها در محیط‌های درمانی، طراحی و در طول این مدت توانسته جذابیت‌های خاصی به لحاظ بصری و کاربردی ایجاد کند و حس خلاقیت کودکان را برانگیخته و آنها را در پی کشف بازی‌های مختلف و پیش‌بینی نشده هدایت نماید.
مقاوم‌سازی سرسره
به منظور استاندارد‌سازی و بالا بردن ضریب ایمنی وسایل بازی، پلکان جدیدی برای سرسره‌ی موجود ساخته شد.
کفپوش
برای تهیه‌ی کفپوش زمینی تحقیق زیادی انجام گرفت. لازم به یادآوری است که کفپوش‌های گرانولی مورد استفاده در پارک‌ها، فاقد استانداردهای ایمنی و بهداشتی و از لحاظ فنی کاملاً رد شده‌اند. ضربه‌گیری و ایمنی، انعطاف‌پذیری، سهولت شست‌و‌شو در محیط درمانی و زیبایی از اولویت‌های تیم طراحی و اجرا برای انتخاب کفپوش‌های نصب شده‌ی کنونی بوده است. در نهایت، دو کفپوش انتخاب شد و بخشی از زمین بازی با کفپوش‌های تایل‌های رنگی پوشیده شد. این کفپوش تنها توسط یک شرکت در ایران تولید می‌شود.
چمن مصنوعی
سطح باقیمانده از فضا با چمن مصنوعی مفروش شده است. برای تهیه‌ی این چمن با چند شرکت داخلی مذاکره شد و در نهایت شرکت هلندی، بنابر نیاز محیط درمانی کودکان چمن خاصی را معرفی کردند که ویژگی‌های ذکر شده را داراست: بافت مقاوم در برابر رفت‌و‌آمد و مقاوم در برابر اشعه‌ی یو وی و وجود الیاف خاص در بافت چمن به منظور ضربه‌پذیری؛ این الیاف تولید شرکت (Ten Cate) هلند است که معتبرترین شرکت تولیدی الیاف چمن مصنوعی در دنیا است. با همکاری و حمایت نمایندگی این شرکت در ایران، بخشی از کالا با قیمت و تخفیف مناسبی به پروژه تحویل داده شد.
نقاشی دیواری
از دیگر اتفاقات زیبا در این پروژه، همکاری دوستان هنرمند در طراحی و اجرای نقاشی دیواری یکی از دیوارهای اطراف زمین بازی بود. طراحی توسط یکی از بانوان هنرمند و اجرای کار توسط یکی از استادان نقاشی دیواری به صورت داوطلبانه انجام شد، تا روح تازه‌ای متناسب با نیاز کودکان در فضا دمیده شود و کودکانی که به دلیل بیماری امکان استفاده از فضای بازی را ندارند بتوانند در این فضا با ما همراه شوند.
روایتی از افتتاحیه
13 مرداد 1396 ساعت 6 عصر، بیمارستان کودکان علی‌اصغر(ع)
«راهرو رو تا انتها برو، بعد از در شیشه‌ای، سمت راست!» این نشانی محل افتتاحیه‌ی زمین بازی در بیمارستان کودکان حضرت علی‌اصغر(ع) است؛ بیمارستانی که شبیه همه‌ی بیمارستان‌های دیگر، مرز غم و شادی، ناامیدی و امید در آن باریک است. جایی که امروز انسان‌ها به کنار هم آمدند تا فضایی را که کودکان به اجبار در آن قرار گرفته‌اند، حتی اگر کمی هم شده، برایشان قابل تحمل‌تر و شادتر نمایند. دکتر الهام طلاچیان، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران و رئیس مرکز آموزشی درمانی کودکان حضرت علی‌اصغر(ع) درباره‌ی این قسمت از بیمارستان می‌گوید: «فضایی در بیمارستان داشتیم که به رغم کمبود فضا برای بستری کردن بیماران، هرگز دلمان نیامد از این فضا استفاده کنیم و برای سلامت روان و آرامش بیمار و همراهش، سعی کردیم هر‌طور هست این فضا را حفظ کنیم. گاهی ساعت 10 یا 11 شب هم که می‌آمدم، بچه‌هایی را در اینجا مشغول بازی می‌دیدم؛ اما دیواری که حالا نقاشی شده، سفید و ترک‌خورده بود و فضای بازی و وسایل بازی هم ایمن نبودند؛ از نظر نمای کلی هم قدیمی بود و برای بچه‌ها جاذبه‌ای نداشت.»
دکتر طلاچیان درباره‌ی نحوه‌ی ساخت زمین بازی به کمک خیران هم می‌گوید: «گروه مهندسان مشاور زِما با مشارکت خیران، این پروژه را در زیباسازی و ایمن کردن محیط بازی، طراحی و اجرا کردند. بیمارستان تقبل کرد که زیرسازی و فضاسازی را انجام دهد و خیران که با گروه زما همراه شده بودند، کمک کردند اسباب‌بازی و چمن و فوم تهیه شود. عزیزان هنرمند دیگری هم طراحی و اجرای نقاشی را با وجود گرما و سختی، داوطلبانه بر‌عهده گرفتند. نتیجه‌ی کار این شد که حالا بچه‌های بستری در بخش‌ها، از اتاق‌هایشان به این فضای زیبا نگاه می‌کنند و انرژی می‌گیرند؛ مراجعان سرپایی در نوبت درمانگاه و آزمایشگاه از این فضا استفاده می‌کنند و همراهان بیماران هم از این فضا بهره می‌برند و آرامش پیدا می‌کنند».
صدای موزیک، بچه‌ها و همراهانشان را از اتاق‌ها بیرون آورده، آنانی هم که امکان بیرون آمدن ندارند، از پنجره‌ی بخش خود به محوطه‌ی زمین بازی نگاه می‌کنند. دکتر طلاچیان ــ که هنگام برنامه هم حواسش به بیماران است ــ از مردم می‌خواهد که دست یاری بدهند به کارهای خیریه‌ی اینچنینی و می‌گوید: «همه‌ی کسانی که خودشان سلامتند و فرزندان سلامت دارند، به شکرانه‌ی این سلامتی، آستین بالا بزنند و در کنار کسانی قرار بگیرند که این نعمت را ندارند و به آنها کمک کنند». خوب است هر پروژه‌ای با توجه به مخاطب آن طراحی و ساخته شود، اما متأسفانه بسیار پیش می‌آید که مخاطب نادیده گرفته شده و نتیجه‌اش هم ساختمان‌های شبیه به همی است که در سراسر شهر می‌بینیم. در‌حالی‌‌که تناسب داشتن معماری با مخاطب ممکن است در جهت مثبت اثر‌گذار باشد؛ به ویژه معماری بیمارستان‌ها، مدرسه‌ها، کودکستان‌ها، خانه‌های سالمندان، آسایشگاه‌ها و … می‌تواند در ایجاد «حال خوب» برای مخاطبان آنها تأثیر‌گذار باشد.
«رضا مفاخر» مدیر‌عامل شرکت مهندسان مشاور زما، درباره‌ی شروع به کار این شرکت می‌گوید: «از آنجایی که پروژه‌هایی مثل مدرسه یا بیمارستان به صورت خیریه ساخته می‌شوند، برای طراحی و فضاسازی آنها با توجه به مخاطب، کاری انجام نمی‌گیرد. در قدم نخست، خواستیم به عنوان طراحِ پروژه‌های خیریه وارد کار شویم و با گروه‌های خیریه همکاری کنیم؛ برای همین هم با گروه‌های مدرسه‌ساز و بیمارستان‌ساز ارتباط برقرار کردیم.» او می‌گوید: «با گسترش این ایده خواستیم خودمان هم دست به کار شویم و برای همین از دوستانمان برای طراحی و نظارت و اجرا کمک گرفتیم و در مرحله‌ی بعد هم از تولیدکنندگان مصالح خواستیم که مشارکت کنند و مصالح در اختیارمان بگذارند. ما با دوستانی که تولید کننده یا وارد کننده بودند مکاتبه کردیم و تعدادی از آنها قبول کردند؛ خیلی‌ها خواستند کمک نقدی کنند و ما هم توانستیم کار را به پیش ببریم. این پروژه با مشارکت تمام کسانی که در معماری و ساختمان فعالیت دارند، به سرانجام رسید».
غروب شده است، گروه خیریه، موسیقی و سازها را در جعبه گذاشته و راهی شده‌اند. بچه‌ها به اتاق‌هایشان برگشته‌اند. دختر بچه‌ای با آنژیوی دست و دمپایی‌های قرمز، روی تاب نشسته و دل نمی‌کَند. در شیشه‌ای را باز می‌کنم، راهرو را تا انتها برمی‌گردم و از بیمارستان خارج می‌شوم. شاید شازده کوچولو هم به سیاره‌اش رسیده باشد و حالا برای گل سرخش تعریف کند که آدم بزرگ‌های عجیب، امروز زیاد عجیب نبودند!
❊ تصاویر و گزارش از دفتر معماری زما
هنر معماری آمادگی دارد تا گزارش اقدامات بشردوستانه و واحدهای مسئولیت های اجتماعی جامعه ی محترم معماران را در همین صفحه منتشر نماید. لطفاً در صورت تمایل با ما مکاتبه نمایید.
مطالب مرتبط
