کتابخانه‌ی رِن، کالج ترینیتی کیمبریج، انگلیس/ کریستوفر رِن، 1686
طراحی فضاهای فرهنگی در ایران و جهانکتابخانهی ملی پراگ، جمهوری چک، 1721
The National Library of Prague, 1721
بنای کتابخانه‌ی ملی پراگ ریشه در اختلافات مذهبی در این سرزمین داشت. در سال 1556 میلادی فردیناند اول، شاه بوهم، ویرانه‌های صومعه‌ی دومنیکنی سنت کلمنس در کنار رود ولتاوا در پراگ را در اختیار ژزوئیت‌ها قرار داد و هدفش آن بود تا با ایجاد درگیری‌های مذهبی، نفوذ و قدرت دانشگاه پراگ را که به شدت تحت تأثیر اندیشه‌های پروتستانی بود، محدود سازد. به این ترتیب ژزوئیت‌ها به چنان قدرتی دست یافتند که در 1622 اداره‌ی دانشگاه را به دست گرفتند و در سال 1653 ساخت کلمنتینوم را آغاز کردند که در ابتدا قرار بود یک کالج تحت نظارت کلیسای «منجی ما» باشد. سه کلیسا و بیش از سی خانه خراب شد تا فضای کافی برای ساخت مجموعه فراهم شود. معمار ایتالیایی، کارلو لوگارو، پروژه را آغاز کرد و سپس آن را به هم وطن خود، فرانچسکو کاراتی، سپرد که به‌ویژه در بناهای سبک باروک مهارت بسزایی داشت. در طول یک قرن، هشت معمار چک و ایتالیایی جایگزین یکدیگر شدند تا بزرگترین مجموعه‌ی معماری در پراگ، پس از مجموعه‌ی کاخ هرادچانی را بسازند.
کلمنتینوم یک مجموعه‌ی دانشگاهی بود که در زمینی به مساحت دو هکتار و طبق نقشه‌ی خشک و منظمی با خطوط قائم ساخته شد. زمین‌ها به چهار حیاط مستطیل‌شکل با حاشیه‌های طویل تقسیم شدند و در گوشه‌هایشان برج‌های ساعت، ورودی‌های عظیم و یک برج رصد برپا شد که تجهیزات ستاره‌شناسی تیکو براهه را در آن گرد آوردند.
کتابخانه‌ی مجموعه که در کالج سابق ژزوئیت‌ها جای گرفت، در بین سال‌های 1721 تا 1727 به وسیله‌ی فرانتیشک کانکا راه‌اندازی شد و یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های معماری باروک به شمار می‌رود. کتابخانه با وجود تمام فراز و نشیب‌های تاریخ سرزمین چک، تمام شکوه قرن هجدهمی خود را حفظ کرده است.
ستـون‌پیچ‌های چوبی، گالـریِ تعریف‌شـده به وسیله‌ی تناوب تورفتگی‌ها و بیرون‌زدگی‌ها، نرده‌های فرفورژه‌ی طلاکاری‌شده، طلای سرستون‌ها و پایه‌ی کره‌های جغرافیا به همراه موزاییک مرمری کف، همه و همه در یک مجموعه‌ی متنوع تزئینی درهم می‌آمیزند تا هماهنگی زیبایی را پدید آورند. نگاه بیننده روی سقف و شاهکارهای خطای بصری یوهان هیبِل خیره می‌ماند، همان هنرمندی که نقاشی‌های دیواری بهت‌آور صومعه‌ی شاتو در دوکسانی را آفریده است. تزئینات نگارهای در سه طبقه‌ی این کتابخانه گسترده شده‌اند.
در کناره‌ی پنجره‌ها نگاره‌هایی از مجموعه‌ی «نقشنامه»ی (Iconologia) چزاره ریپا با مضامینی از قبیل چهار عنصر، خصایل نیکو و خِرَد به چشم می‌خورد. در طبقه‌ی میانی (گالری)، تصاویر چهره‌ی ژزوئیت‌های سرشناس دیده می‌شود، اما آنچه در این فضا چشم را خیره می‌کند، سقف بناست. در اینجا توهّم طبقه‌ی سومی به بیننده دست
می‌دهد که ناشی از تصویر بالکن‌های کاذبی است که چهره‌هایی از اهل کلیسا در آنها مصور شده است. بخش مرکزی این طبقه‌ی سوم در زیر گنبد موهوم، به نمایش متون مقدس اختصاص یافته و در دو سوی آن دو نقاشی بزرگ جای گرفته است: هفت الهه‌ی هنر در شمال و تجلی مسیح در جنوب. هدف، نمایش این امر است که چگونه خرد از دوران باستان، پیامبران تورات را به سوی دانش و آموزه‌های کلیسای کاتولیک راهنمایی کرد. در کف بنا نیز کره‌های جغرافیاییِ نمایان‌گر زمین و کرات آسمانی که در کلمنتینوم ساخته و تزئین شده‌اند، آسمان و زمین را در پیوند با یکدیگر نشان می‌دهند.
پس از سرکوب ژزوئیت‌ها به وسیله‌ی پاپ در اواخر سده‌ی هجدهم، کتابخانه تحت حمایت امپراتریس ماریا ترزا قرار گرفت و به کتابخانه‌ی عمومی و دانشگاهی سلطنتی تغییر نام داد. پس از چند تغییر نام دیگر در طول عمر دراز خود، سرانجام در سال 1990 کتابخانه‌ی ملی نام گرفت و تا امروز نیز به کار خود ادامه می‌دهد.
مطالب مرتبط
