کتابخانهی شهرداری، ویئیپوری، فنلاند، 1935-1927
Municipal Library, 1927-1935
در اواخر دههی 1920، ویئیپوری حدود 90 هزار تن سکنه داشت و دومین شهر بزرگ فنلاند به شمار میآمد. در سال 1927 آلوار آلتو با طرحی تحت عنوان VVV جایزهی نخست مسابقهی طراحی کتابخانه را از آن خود کرد. سایت ساختمان در اصل در یک خیابان واقع بود. پیشنهاد اول آلتو بنایی به سبک نئوکلاسیک بود؛ میتوان موارد شباهتی میان طرح آلتو و کتابخانهی شهر استکهلم، اثر گونار آسپلون مشاهده کرد. آلتو پاییز سال قبل از آن به سوئد و دانمارک سفر کرده و با گونار آسپلون آشنا شد. یک سال پس از آنکه آلتو روی این بنا مشغول به کار شد، همهی عناصر نئوکلاسیک را از طرح خود حذف کرد. در سال 1929 نسخهی سومی برای کتابخانه ارائه داد که براساس آن کتابخانه باید با فرهنگسرایی در دیگر سوی خیابان مرتبط شود. البته، به دلیل بحران اقتصادی فنلاند، ساخت این پروژه با تأخیر بسیار مواجه شد.
در پاییز سال 1933 شورای شهر، پارک تورکلی (Torkkeli) را بهعنوان محل اصلی کتابخانه در نظر گرفت. در همان سال آلتو نقشهی جدیدی برای کتابخانه طراحی کرد. (درکل، چهار طرح مختلف کتابخانه از آلتو موجود است، که سه طرح اولیه پلانهای ناکاملی بهعنوان مراحل اولیه برای طرح نهایی محسوب میشوند.) در سال 1934 ساخت کتابخانه آغاز شد و در اکتبر سال 1935 کتابخانه رسماً به مرحلهی بهرهبرداری عمومی رسید.
پروژهی از دو بلوک همپوشان تشکیل شده است. کتابخانهی اصلی در یکی از دو بلوک و سالن اجتماعات در بلوک دیگر واقع است. نمای هر دو بلوک از جنس گچ سفید است. ساختمان سه مبدأ ورودی دارد: ورودی اول در سمت شمال واقع است، یک در مشرف به خیابان شرقی که از راه آن میتوان به سالن مطالعه رسید و دری از سوی زمین بازی که به بخش کودکان در ضلع جنوبی باز میشود.
مبدأ اصلی ورودی در جایی است که هر دو بخش ساختمان با یکدیگر تلاقی میکنند. پلکانی که از ورای یک دیوار شیشهای قابل مشاهده است، به طبقهی دوم منتهی میشود. میگویند آلتو ادعا داشت که همسرش زیباترین پلکان جهان را طراحی کرده است: پلکان کتابخانهی شهرداری ویئیپوری.
ساختمان از دید بیرونی، محیطی بسته به نظر میرسد. ابعاد داخلی بنا بر حسب ارتفاع طبقات مختلف تعیین شده است. از راه سالن اصلی میتوان به سالن اجتماعات رسید. هدف از نصب سقف مواج چوبی، ارتقای کیفیت آکوستیکی سالن بوده است. بر خلاف سالنهای کنسرت، این سالن در هر دو جهت کار میکند، به نحوی که ارتباط متقابلی بین دو سمت سالن میسر شده است. بخش عمدهی کتابخانهی اصلی را یک سالن بزرگ تشکیل میدهد که به یاری سطوح مختلف و پردههایی به دو بخش امانت کتاب و سالن مطالعه تقسیم شده است. مسئلهی نور کتابخانه برای آلتو بسیار مهم بود؛ نورگیرهای سقفی استوانهای مضمون اصلیِ نورپردازی در سالنِ جادار و نورگیر کتابخانه به شمار میآیند. البته چون این نورگیرهای سقفی از سقف بیرون میزنند، باغ پشت بام در پلان اصلی حذف شده است. در مجموع 57 نورگیر سقفی مدور در سالن بهکار رفتهاند که قطر هریک 8/1 متر است. اشعهی خورشید در عمق استوانهها متفرق میشود. به این ترتیب، کتابها از تابش مستقیم نور خورشید مصون میمانند و خوانندهها نیز با سایههای ناشی از نور مستقیم اذیت نمیشوند.
آلتو علاوه بر سقف شناورِ سالن اجتماعات، جزئیات اثاثیه و مبلمان کتابخانه را نیز طراحی کرده است: یعنی همهی قفسهها، پیشخوانها، پنلهای دیواری، دیوارهای جداساز منفرد و لامپهای قابل تنظیم با نور منتشر و طرح منحصربهفردشان بهعنوان نقاط تأکید.در مجموع، سه نوع چوب در ساخت اثاثیهی کتابخانه بهکار رفته است. دیوارهای آجری بیرونی 75 سانتیمتر ضخامت دارند و همهی بخشهای خدمات ازجمله لولههای دستگاه تهویهی مکانیکی که در روزگار خود خیلی هم مدرن به حساب میآمدند، لولههای آب گرم و لولههای حرارتی همه به همین دیوار متصل هستند.
در بخش کتابخانه، رادیاتورهای پنلی، داخل سقف بتنی فشرده ساخته شدهاند، و از این نظر شبکهی متراکمی از لولههای حرارتی پشت سطح سقف وجود دارد.
ویئیپوری مثل همهی دیگر مناطق کارلیا، پس از جنگ دوم به اشغال قوای شوروی درآمد و امروز این شهر متعلق به روسیه است. کتابخانهی آلتو در دوران شوروی آسیب فراوانی دید، اما هنوز کاربری اولیهی خود را حفظ کرده است. بعد از سقوط دیوار آهنین میان شرق و غرب، یک بنیاد بینالمللی با جمعآوری پول و اعانه خواهان بازسازی و مرمت کتابخانه شد، اما به دلایل اقتصادی انجام این کار باز هم به تعویق افتاد.
مدارک فنی