کتـابـخانه‌­ی سانـدرو پِـــنّا پروجا، ایتالیا/ استودیو ایتالو روتا، 2004
دفتر کار یو. تی. ای اثر گروه معماران هَستینگز، ترجمه‌ی لادن مصطفی‌زاده

کتابخانه­‌ی دانشگاه فناوری براندِنبرگ کُتبوس، آلمان
هرتسوگ و دِمورون، 2005

Library of Brandenburg Technology University, 2005

دانشگاه فناوری براندِنبرگ (BTU) در شهر کُتبوس در سال 1991، یعنی پس از به هم پیوستن دو آلمان پایه‌­گذاری شد. ساختمان­‌های آن که در محل پیشین دانشگاه مهندسی عمران و پژوهشکده­‌های دیگر قرار گرفته‌­اند، با پیروی از سبک یکسانی ساخته شده‌­اند: همه‌­ی آنها شکل و ارتفاع و مصالح مشابه‌­ای دارند. در اوایل دهه‌­ی 1990 رقابتی برای طرح مدرنیزاسیون و توسعه‌­ی دانشگاه جدید برگزار شد.
هرتسوگ و دمورون در طرح خود پیشنهاد استقرار دو ساختمان چهارگوش در محوطه­‌ی غرب دانشگاه را برای کتابخانه و ساختمان اصلی سخنرانی‌­ها مطرح کردند. آن بخش‌­هایی از دانشگاه که مورد استفاده‌­ی اهالی کُتبوس قرار داشت نیز باید به بخشی از شهر تبدیل می‌­شد. اما هنگامی که پروژه به مرحله‌­ی اجرا رسید، ساختمان سخنرانی در نقطه‌­ی دیگری مستقر شده بود.
معماران به این نتیجه رسیدند که کتابخانه (که نام رسمی آن «مرکز اطلاعات، ارتباطات و رسانه‌­های دانشگاه فناوری براندِنبرگ» است) به گونه‌­ی ساختمانیِ متفاوتی نیاز دارد. به راستی نیز این کتابخانه‌­ی برج­‌مانند با ارتفاع 32 متر، یک نقطه­‌ی شاخص در بافت شهری به شمار می‌­آید.
این ساختمان نه نمای جلویی دارد و نه نمای جانبی، بلکه بیشتر بر اساس یک پلان کفِ منحنی و متشکل از فرم‌­های مدوّر ساخته شده است. با آنکه به نظر می‌­رسد این شکل، کاملاً تصادفی به دست آمده است، با بررسی دقیق‌­تر می­‌توان دریافت که این آمیب، آرایشی هدف‌مند است از بسیاری جریان‌­های مختلف حرکتی. معماران با ساخت ماکت‌­هایی به بررسی توالی حرکت‌­ها پرداختند و کیفیت این ماکت‌­ها و قابلیت­شان را برای تجدیدسازمان و بازسازی فضای شهری محک زدند.

ساختمان کتابخانه که متشکل از فولاد، شیشه و بتن است، رو به ­روی ورودی دانشگاه واقع شده و گویی بیننده را به داخل دعوت می­‌کند. از این چشم­‌انداز، کتابخانه همچون حجم تأثیرگذاری جلوه‌­گر می‌­شود که در پارک آرام گرفته است. هنگام نزدیک شدن به آن از مرکز شهر یا از سمت شمال، بنا جلو­ه‌­ی کاملاً متفاوتی به خود می­‌گیرد و باریک­‌تر و تقریباً شبیه به برجی آزاد به نظر می‌­رسد. در حقیقت نمای کتابخانه از هر مسیرِ دسترسی دچار تغییر می‌­شود، اما با این حال حجمی واحد و پیوسته و سیال باقی می­‌ماند. با آنکه به نظر می‌­رسد ساختار آن کاملاً منسجم و مستقل و خودکفاست، اما در طراحی آن می‌­توان تمایلی آشکار به این هدف را نیز مشاهده کرد که بنا خصوصیات توپوگرافیک جدید و متمایزی به بافت شهری محیط ببخشد. همین فلسفه در فضای درونی ساختمان نیز قابل مشاهده است. شکل آن امکان ایجاد اتاق‌­های مطالعه را در بسیاری اندازه‌­های متفاوت و رو به جهت‌­های مختلف فراهم می‌­آورد، اما در عین حال، همه­‌ی این اتاق‌­ها در حکم یک فضای درونی مرتبط و بخشی از پیوستگی فضایی کل کتابخانه­ هم هستند. طبقات با پیروی از آرایشی قائم، طوری بریده شده­ و تورفتگی پیدا کرده‌­اند که هریک شکل متفاوتی دارند و همین تنشی خوشایند میان طبقات و پوسته­‌ی یکپارچه­‌ی ساختمان به وجود می­‌آورد. کتابخانه با مخازن زیرزمینی و کتابخانه­‌های تخصصی خود، دارای 6 طبقه و 7,630 مترمربع فضای قابل استفاده­ (5461 متر مربع برای استفاده‌­­ی عمومی، 976 متر مربع برای استفاده­‌ی اداری و 1,193 متر مربع برای مخازن بسته) است.

امکان صرف­‌نظر کردن از مناطق معینی از فضای کف در هر طبقه یا در هر بخش ساختمان، آزادی عمل فراوانی برای طراحی توالی‌­های فضایی در درون ساختمان در اختیار معماران گذاشت. برخی از اتاق‌­های مطالعه دو یا سه طبقه ارتفاع دارند و احساس فضایی گشوده و دلباز را به خوانندگان القا می‌­کنند. برخی دیگر از اتاق‌­ها فضای دنج­تری دارند و سقف‌­شان عمداً کوتاه گذاشته شده است. در همان حال که برخی از اتاق‌­ها، بسته به پوسته‌­ی شیشه­‌ای و پرپیچ‌­وخم ساختمان، از نورپردازی طبیعی از کناره­‌ها یا بالا سود می‌­برند، برخی دیگر از فضاهای کاری با آرایش یافتن به صورت راهرو از فضای بیرون جدا شده­‌اند. فضاهای هموار و تاریک­ترِ یک­طبقه، ماهیتی شبیه به قفسه‌­هایی دارند که کتاب‌­های تالارهای قفسه‌­باز را در خود جای می‌­دهند. پلکان مارپیچ چشم‌­گیری با شش متر قطر، کل سازه را می‌­شکافد و همه­‌ی طبقات را به هم پیوند می‌­دهد. این پلکان که یک اثر تجسمی، مستقل و غیرمتکی به سازه است، همچون نشانه‌­ای برای جهت‌­یابی در ساختمان عمل می‌­کند. پله‌­ها آنقدر جادار هستند که نه فقط دسترسی به طبقات ساختمان را برای مراجعان شتاب‌زده تأمین می‌­کنند، بلکه می­‌توانند فضایی مناسب برای توقف و گپی کوتاه نیز باشند.
الگوی رنگیِ به­‌کار رفته در اتاق‌­های مطالعه، با توجه به لزوم سکوت امکان تمرکز در آنها، خاکستری و سفید است. مسائل اساسی معماری در این اتاق‌­ها عبارت است از فضا، نور و چشم‌­انداز. بخش­‌های واقع در هسته‌­ی درونی ساختمان، که کتاب‌­ها و سایر منابع رسانه‌­ای در آنها نگهداری می‌­شود، و غرق در رنگ می‌­باشد.
رنگ­‌های طیفِ نور با پیروی از نظامی منطقی و قائم، به صورت نوارهایی در طبقات، تکیه‌­گاه‌­ها و دیوارها نقاشی شده‌­اند. رنگ‌­ها همچنین به جهت‌­یابی در درون ساختمان کمک می­‌کنند، بی‌­آنکه هیچ نشانه‌­ی رنگی برای حوزه­‌های مختلف مطالعه در کتابخانه به وجود آورده شود. رنگ‌­ها تا حد سرگیجه­‌آوری در قفسه‌­ها و سقف‌­های فولادی بازتاب می­‌یابند. لفاف سفیدی در هردو سوی پوسته‌­ی شیشه­‌ای کتابخانه چاپ شده است. متونی به زبان‌­ها و خط‌­های گوناگون طوری در لایه‌­های مختلف روی هم قرار گرفته‌­اند که دیگر قابل خواندن نیستند، اما خاستگاه آنها در جهانِ نشانه‌‎­های مکتوب کاملاً قابل تشخیص است. این نقوش چاپی، مانع بازتاب یافتن نور می‌­شوند، سختی شیشه را کاهش می­‌دهند و به حجم ساختمان، هماهنگی و یکدستی می‌­بخشند.

مدارک فنی


منتشر شده در : شنبه, 2 سپتامبر, 2023دسته بندی: مقالاتبرچسب‌ها: