خانه‌ی تاریخی جری پولاک، اثر محسن عباسی هَرُفته
بازسازی عطاری زمانــــی، اثر احسان فیروزمندان محسن عزیزیاننهان در خــــــاک، اثر امیرهومن اسدی مرصع امیرپویا اسدی مرصع هدایت گواهی
تقدیر شده
پاتوق «باغ حسن‌خان»
راسته‌ی «باغ حسن‌خان»یکی از اصلی‌ترین مسیرهای بافت تاریخی محله‌ی «پایین خیابان» و «عیدگاه» مشهد بوده است که از میانه‌ی خیابان نواب صفوی فعلی (پایین خیابان سابق) شروع و تا سرای «عزیزالله‌اُف» در نزدیکی حرم رضوی امتداد داشته است.
از زمان تصویب طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده‌ی مرکز شهر مشهد (طرح طاش) در دهه‌ی هفتاد شمسی، بافت این منطقه به‌شدت دچار تحول و دگرگونی شده است؛ قطعات یک‌به‌یک خریداری و اکثر جمعیت ساکن مجبور به ترک بافت شده‌اند. متاسفانه بخشی از این مسیر و تمامی بافت تاریخی آن از میان رفته است.
با وجود تخریب‌های فراوانی که در بافت این راسته رخ داده است چند بنای تاریخی در میانه‌ی این محور باقی مانده که از آن جمله می‌توان به خانه‌های تاریخی و ثبت‌شده‌ی «ناظران» و«کرمانی‌ها» اشاره کرد. در سال ١٣٩٨ احداث یک فضای سبز در زمینی به مساحت ٣٠٠ متر مربع در بین خانه‌های ناظران و کرمانی‌ها در اولویت کار شهرداری قرار گرفت. این زمین در دهه‌ی 80 توسط شهرداری خریداری و بنای موجود در آن بلافاصله تخریب گردیده بود، از آن زمان این زمین تبدیل به یک فضای گم‌شده شد و در دوره‌ای توسط مردم به‌عنوان پارکینگ مورد استفاده قرار گرفت.
بر اساس مطالعات تاریخی و میدانی وجود بنایی تک‌توده مربوط به دوره‌ی پهلوی اول قابل تشخیص بود. بر اساس همین مطالعات پیوندی بین خانه‌ی ناظران و زمین مورد‌نظر آشکار شد که نتایج حاصل از سونداژهای شناسایی و یافت بقایای درگاهِ اتصال میانسراها، تاکید‌کننده‌ی این موضوع بودند. در شیوه‌ی مرسوم تخریب بافت تاریخی مشهد با توجه به اختلاف تراز خیابان با بناهای تاریخی، معمولا طبقه‌ی اول بناها تخریب و به‌صورت آوار در فضاهای همکف-زیرزمین جای‌گیری می‌شده است. با توجه به اینکه بافت تاریخی ٣۶٠ هکتاری مشهد کاملا از بین رفته و تنها نمونه‌های اندکی از ابنیه‌ی تاریخی باقی مانده است توجه به میراث زیر تراز صفر از اهمیت بسیاری برخوردار است.
شیوه‌ی طراحی بر‌خلاف شیوه‌ی معمولِ طرح و اجرا بود و کاملا عکس آن برنامه‌ریزی شد، ابتدا عملیات سونداژهای شناسایی آغاز و وجود بقایای تاریخی تایید شدند، در گام بعد عملیات آواربرداری و حفاری به مدت یک ماه به شکل غیر ماشینی منجر به یافت بقایا و پی‌رنگ شامل اجزا و عناصرِ کاملی از یک بنای تاریخی مربوط به دوره‌ی پهلوی اول شد.
نقشه‌برداری دقیق برای آغاز طراحی حفاری تا عمق 3 متر در بعضی قسمت‌ها را نشان داد، اتفاق خوشایند وجود بخش زیادی از آجرهای نما، ناشی از تخریب، در زیر آوار بود که پس از گذر از چند مرحله مجددا قابل استفاده گردید.
راسته‌ی باغ حسن‌خان، امروز نیز با توجه به حجم گسترده‌ی تغییر و تحولات همچنان جریان اصلی رفت‌و‌آمد است. دو نکته در مسیر طراحی از اهمیت خاصی برخوردار بود. ابتدا، احیای ارتباط تاریخی بین دو بنای تاریخی خانواده‌ی ناظران و گسترش آن به بنای تاریخی کرمانی‌ها و سپس احیای پیوستگی نمای راسته و برقراری پیوند مجدد بصری بین ابنیه‌ی مذکور، همچنین در این پروژه به چند اصل توجه خاص شده است که از آن جمله می‌توان به اصول مرمت روایت‌گرایانه، حفظ تشخیص مرمت و اصالتِ فضایی اشاره کرد، آن‌چنان‌‌که در منشورهای بین‌المللی به آن اشاره شده است.
نام پروژه: نهان در خاک
عملکرد: پاتوق شهری
دفتر طراحی: معماران بن
معماران: امیر هومن اسدی مرصع، امیرپویا اسدی مرصع، هدایت گواهی
همکاران طراحی: هادی پوریزدیان، نیکتا انتظاری، محمدسعید رمضانی
نظارت مرمت: هدایت گواهی، رضا غنی
برداشت و ترسیم: طلیعه بیکیان
گرافیک و ارائه: محمدسعید رمضانی
مجری: مقداد یوسف‌نیا (شرکت نوین طرح و عمران خاوران پارت)
کارفرما: شهرداری منطقه‌ی ثامن مشهد؛ امور مشاوران شهرداری، حجت عابدی
نوع سازه: آجری
نورپردازی: معماران بن
آدرس پروژه: مشهد، خیابان نواب صفوی، بلوار شهید حاج‌حسنی کارگر، خیابان عسگریه، پلاک ۱۳۴
مساحت زمین: 300 متر مربع
تاریخ شروع و پایان ساخت: از دی ماه ۱۳۹۸ تا شهریور ماه ۱۳۹۹
عکاس پروژه: محمد باقری‌نژاد
وبسایت: www.bonarchitects.com
ایمیل: bonarchitectsoffice@gmail.com
اینستاگرام: bon_architects
قبل و بعد از مرمت
مدارک فنی
مطالب مرتبط
