مـرکـز خــریــد

مرکز خرید (shopping centre) که [در زبـان انگلیسی] shopping mall یا shopping plaza نیز خوانده می‌­شود، اقتباسی قرن بیستمی از بازار است، که سابقه‌­ی تاریخی دارد. مرکز خرید مجموعه‌­ای است از مغازه‌­های خرده­‌فروشی، بخش‌های خدماتی، جایی برای پارکینگ اتومبیل مشتریان که همگی توسّط یک شرکت مدیریّتی، که در حکم واحد عمل می‌­کنند، طرّاحی، ساخته و گردانده می­‌شوند. مراکز خرید می‌­توانند علاوه بر موارد یادشده دارای رستوران، بانک، تئاتر (سالن نمایش و موسیقی)، دفاتر حرفه‌­ای، ایستگاه‌های خدماتی، و بنگاه‌های دیگر نیز باشند.
مواردی که طرّاحان در لحظه‌­ی ساخت مرکز خرید مدّ نظر دارند مشتملند بر امکانات سایت از نظر تواناییِ جمعیّتی که بتوانند از چنین مرکزی پشتیبانی کنند؛ دسترسیِ کافی برای وسائط نقلیه؛ ابعاد، نحوه‌­ی دسترس‌­پذیری و توپوگرافی سایت؛ و نیز قابلیّت استفاده از تسهیلات رفاهی، قوانین منطقه­‌بندی، و استفاده از زمین در مناطق اطراف. شرایط اقتصادیِ منطقه، جامعه­‌شناسیِ منطقه، و رقابتِ بازرگانی محلّی و نحوه­‌ی تلقّی مردم است که اندازه‌­ی مرکز خرید قابل پشتیبانی و نوع مغازه­‌ی قابل پذیرش برای یک محل را تعیین می­‌کنند.
مراکز خرید عموماً معطوف به مردم محلّه، یا اهالی یک منطقه، و یا جمعیّت یک ناحیه­‌ی وسیع جغرافیایی هستند. کوچکترین نوع مرکز خرید، مرکز خرید محلّه است و معمولاً در کانونِ آن یک سوپر مارکت قرار دارد، با فروشگاه­‌هایی مثل داروخانه، کفّاشی، لباسشویی، و خشکشویی. چنین مرکزی معمولاً به 2500 تا 40,000 نفر مشتری که به اندازه‌­ی 6 دقیقه رانندگی از آن فاصله دارند خدمات ارائه می‌­دهد.
مرکز خرید اهالی یک منطقه شامل همه­‌ی خدمات فوق است به علاوه‌­ی یک فروشگاه بزرگ (department store) یا مغازه‌­ی خرّازی که در کنار سوپرمارکت کانونِ مرکز خرید را تشکیل می‌­دهد. مغازه‌­های لباس­‌فروشی، لوازم منزل و تعمیرگاه نیز در این نوع مراکز خرید یافت می‌­شوند؛ این نوع مراکز به 40,000 تا 150,000 نفر خدمات ارائه می‌­دهند.
مرکز خرید یک ناحیه شامل طیف کاملی از فروشگاه­‌ها و مغازه‌­هاست که خدماتی مشابه مراکز تجاری منطقه‌­ای را ارائه می‌­دهند. این نوع مراکز خرید حول حدّاقل یک فروشگاه بزرگِ کامل و در اغلب موارد حول چندین فروشگاه از این دست احداث می­‌شوند؛ فروشگاه‌­های محصولات خاص و بوتیک در این مراکز خرید متعدّد هستند، و معمولاً چندین رستوران و چه بسا یک سالن سینما نیز در آن‌ها موجود است. خدمات مربوط به نیازهای روزمره به حدّاقل رسانده شده‌­اند. این مرکز خرید جمعیتی بیش از 150,000 نفر یا حتّا 400,000 نفر یا بیشتر را تحت پوشش خدماتی خود قرار می‌­دهد. در سایت‌های بزرگتر مُتل، مراکز پزشکی و بهداشتی، یا ساختمان‌های اداری نیز می‌­توانند در این مراکز احداث شوند.
پارکینگ و تسهیلات مربوط به پارکینگ اتومبیل یکی از ملاحظات عمده در طرّاحی هر مرکز خریدی است. اندازه و وسعت مرکز خرید، نوعِ مستأجر و اقتصاد منطقه به میزان جزئی، ملزومات پارکینگ را تعیین می­کنند، امّا امروز