دوئتِ ساناآ برنده‌ی جایزه‌ی پْـریـتْـزکِـرِ 2010
متن از آلکساندر بی‌یِریگ
ترجمه‌ی حمید خُداپناهی
SANAA Duo Win Prizker Prize

کازویو سِجیما و ری‌یو‌ئه نیشیزاؤا، از شرکت معماریِ سِجیما و نیشیزاؤا و همکاران (SANAA)، مستقر در توکیو، جایزه‌ی پریتزکر امسال را طیِّ مراسمی که در اِلیس آیلندِ نیویورک، در 17 مه، برگزار شد، دریافت کردند. معماریِ این شرکت، که مشخّصه‌ی آن پالتهای متریالِ مینیمال، جزئیّات کم و سازماندهی فضایی سیّال است، تحسین داوران مسابقه را برانگیخت: «در این معماری، حضور فیزیکی عقب‌نشینی می‌کند و پس‌زمینه‌ای پراحساس را برای افراد، اشیاء، فعّالیّتها و چشم‌انداز شکل می‌دهد.»
پریتـزکر، که در سالِ 1979 تأسیس شده، مبلغ 100,000 دلار جایزه‌ی نقدی، که از سمتِ بنیاد Hyatt تأمین می‌شود را به یک ــ یا چند ــ معمار زنده که به شکلِ پیوسته آثار حائز اهمیّتی را می‌سـازند، اعطاء می‌کند. این سوّمیـن باری‌ست که دو معمار به طور همزمان جایزه را به خود اختصاص داده‌اند. سابق بر این ژاک هرتسوگ و پی‌یر دومورون در سالهای 2001 و 1998 برنده‌ی جایزه شده بودند. اُسکار نیمایر و گوردن بانشَفت از شرکتِ SOM نیز مفتخر به دریافت این جایزه‌ی باارزش شدند. در متن تقدیرنامه‌ی برندگـان امسال چنین آمده است: «به لحاظ بصری تشخیص اینکه کدام معمار، کدام جنبه‌ی معماری را طرّاحی کرده، غیر ممکن است.»
نیشیزاؤای 44 ساله، جوانترین معماری‌ست که برنده‌ی جایزه‌ی پریتـزکر شده است. سجیـما که 54 سال دارد، بعد از زاها حدید در سال 2004 ، اوّلین زنِ برنده در این رقابت معتبـر بین‌المللی است. سِجیما که از دانشگاه زنان ژاپن در سال 1981 فارغ‌التّحصیل شده است، کار خود را در شرکت تویو ایتو، مستقر در توکیو، آغاز کرد. در سال 1987، دفتر معماری خود را تحت نام کازویو سِجیاما و همکاران افتتاح کرد. در همین سال بود که نیشیزاؤا، که در آن موقع دانشجوی دانشگاه ملّیِ یوکوهاما بود، به این دفتر ملحق شد. او در سال 1990 فارغ‌التّحصیل، و 5 سال بعد با سجیـما شریک شد. نام دفتر به ساناآ تغییر یافت، اگر چه هر دو شریکْ کارهای مستقل خود را نیز انجام می‌دهند.
کارهای اوّلیّه‌ی ساناآ، که اکثراً در ژاپن ساخته شده، شامل موزه‌ی طویل و مُنحنی‌شکلِ اُ (O-Museum) در ناگانو (1999) و موزه‌ی هُنرهای معاصر قرن بیست و یکُم در کانازاؤا (2004) می‌شود. این اثرِ آخر که به عنوان نخستین شاهکار دفتر معماری ساناآ شناخته می‌شود، ساختمانی دایره‌ای‌شکل در یک پارکِ شهر است که از هر سو به سمت محیط اطرافش گشوده می‌شود.
در سالهای اخیر، این دفترْ مجموعه‌ای از کارهای برجسته و شاخص، که در سطح بین‌المللی مورد توجّه قرار گرفته، را تکمیل کرده: پاویونِ شیشه‌ایِ موزه‌ی هُنرِ تُله‌دو در اُهایو (2006)، که اوّلین پروژه‌ی ساناآ در ایالات متّحد است؛ دانشکده‌ی مدیریّتِ تْزول‌فِرآین در اِسِـن، آلمان (2006)؛ سْتاتْزتِئاتِـرِ آلْـمِـره در هلنـد (2007)؛ و موزه‌ی جدید هُنرهای معاصر در نیویورک (2007). در فوریه‌ی گذشته، مرکز رُلـِکس در مدرسه‌ی فدرالِ پُلی‌تکنیکِ لوزان (Ecole Polytechique Fédérale de Lausanne)، در لوزانِ سوئیس، افتتاح شد، و موزه‌ی لوورـ لاس، در فرانسه، در حال حاضر در دست ساخت می‌باشد. سجیما همچنین سرپرستِ نمایشگاه دوسالانه‌ی بین‌المللی ونیز 2010، که از 20 اگوست تا 21 نوامبر برقرار است، را به عهده دارد. او علاوه بر فعّالیّت عملی معماری، به تدریس نیز پرداخته است: در دانشگاه پرینستون، دانشکده‌ی پُلی‌تکنیک لوزان، دانشگاه هنرِ تاما، و دانشگاه کِیو (Keio).
به سال 2002، کازویو سِجیما و ری‌یو‌ئه نیشیزاؤا، مشترکاً مفتخر به دریافت مدال یادبود آرنولد برونـِر از آکادمیِ آمریکایی هُنر و ادبیّات شدند؛ در سال 2006 جایزه‌ی طرّاحی انستیتوی معماری ژاپن و در سالِ 2007 جایزه‌ی هُنر برلین، که توسّط آکادمیِ هُنرهای برلین اعطاء می‌شود، را از آنِ خود ساختند. این دو شریک آثارشان را در نمایشگاه‌هایی در سراسر آمریکا و اروپا عرضه کرده‌اند و نیز، به عنوان سخنران میهمان درس‌گفتارهایی را در دانشگاه‌هـای معتبر ارائه نموده‌اند.
تاریخچه‌ی مختصر جایزه‌ی پـریـتـزکـر
جایزه نامش را از خانواده‌ی پریتزکر گرفته و دفتر مرکزی حفظ منافع تجاری بین‌المللی آن در شیکاگو واقع شده است. نام آن بلافاصله یادآورِ مجموعه هتلهای زنجیره‌ای Hayatt است. پریتزکر مدّتهاست که به حمایت از فعّالیّتـهای آموزشی، علمی، درمانی و فرهنگی شناخته شده است. جِـی اِی. پریتـزکر (1999-1922) به اتّفاق همسرش سیدنی جایزه را پایه گذاشته. پسر ارشدش، تامِس جِی. پریتزکر، که رئیس فعلی بنیاد Hayatt است، اینگونه توضیح می‌دهد: «به عنوان یک بومیِ شیکاگو، عجیب نیست که خانواده‌ی ما شدیداً به معماری آگاه بود، چراکه در شهری زندگی می‌کنیم که زادگاهِ آسمانخراش است، شهری‌ست پُر از ساختمانهایی که معمارانی افسانه‌ای چون لویی سالیوان، فرانک لوید رایت، میس وان در روهه و بسیاری دیگر بنا کرده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «در سال 1967، ما ساختمانی نیمه‌تمام را خریداری کردیم که به Hyatt Regency Atlanta تبدیل شد. آتریومِ سر به فلک کشیده‌اش بسیار خوب ساخته شده بود و حکم امضای هتلهایِ ما را در سراسر دنیا پیدا کرد. از همان ابتدا به‌خوبی معلوم بود که این طرّاحیْ تأثیـر بارزی بر حسّ و حال میهمانان و شیوه‌ی برخورد کارکنان هُـتل دارد. در حالی که معماری شیکاگو ما را از خود معماری آگاه کرد، فعّالیّـت طرّاحی و ساخت هُتـل ما را به تأثیری که معماری می‌تواند بر رفتار انسان داشته باشد آگاه ساخت. بنابراین، در سال 1978، وقتی که ایده‌ی ارج نهادن به معماران در قید حیات و تقدیر از آنان به سراغمان آمد، آن را با آغوش باز پذیرفتیم. بابا و مامان (سیـدنی، و مرحوم جِـی اِی. پریتزکر) بر این باور بودند که یک جایزه‌ی معنی‌دار نه تنها آگاهی عموم را از معماری به شکلِ قابل توجّهی افزایش می‌دهد، بلکه الهام‌بخشِ خودِ حرفه‌ی معماری برای خلاقیّت و نوآوری بیشتر نیز خواهد بود.»
بسیاری از پروسه‌ها، تشریفات و جوایز جایزه‌ی پریتزکر از جایزه‌ی نوبِـل مُدل‌برداری شده است. برندگان جایزه‌ی پریتزکر مبلغ 100,000 دلار جایزه‌ی نقدی، و یک لوح تقدیر دریافت می‌کنند، و از سال 1987 نیز یک مدال نقره به آنها اعطاء می‌شود. قبل از این سال، یک مجسّمه از هِنری مور که در تعداد محدود ساخته شده به هر یک از برندگان تعلّق می‌گرفت.
Sources:
1. Architectural Record. May 2010. P. 29. “Record News; SANAA Win Prizker Prize.”
2. http://www.pritzkerprize.com/