بیمارستان عمومی ماساچوست بوستون، ماساچوست، آمریکا
اِن.بی.بی.جِی (NBBJ)، 2011
Massachusetts General Hospital (MGH), 2011
به نظر میرسد شیوهای که در سالهای اخیر در طراحی بیمارستانها اتخاذ میشود، همچون رقابت با طراحی هتلها و مراکز تفریحیِ مسافرتیست و در حال فاصله گرفتن از شمایل ساختمانهای سرد، دلگیر و دلهرهآور بیمارستانهای قدیمیست. طراحی بر پایهی شهود و مطالعات دقیق میدانی و علمی نشان داده که بهبود بیمار در فضایی که از نور طبیعی بهرهمند است، چشمانداز روحبخشی دارد، دارای حریم بصری و صوتیست و باغات و درختکاریهایی در اطراف خود دارد، روند سریعتری را طی میکند. امروزه، رعایت این اصول در مراکز درمانی و بیمارستانها، نه یک ارزش افزوده، بلکه یک ضرورت است. در صورتی که بنای بیمارستان یا مرکز درمانی، قطعهای زمین با پوشش گیاهی انبوه، درختان، گلها و برکهای را در اختیار داشته باشد، مزیّت بزرگی برای طراح، پرسنل و مراجعین محسوب میشود. اما موردی مانند بیمارستان عمومی ماساچوست (MGH) در بوستون، از آنجا که در بافت متراکم مرکز شهر واقع شده و از داشتن چنین امکاناتی بیبهره است، محیط را به فضایی دوستانه تبدیل کرده است.
گروه معماری NBBJ ، مستقر در نیویورک، با رعایت این ضابطهها و در میان انبوه ساختمانهای شهری، یک ساختمان به مساحت تقریبی 50000 متر مربع، با 14 طبقه و 150 تختخواب ساخت. این بیمارستان، 28 اتاق جراحی و جراحی سرپایی دارد و فعالیتهای پزشکی مربوط به سرطان، عصبشناسی، جراحی اعصاب، پرتودرمانی، تومورشناسی و مراقبتهای ویژه در آن انجام میشود. جوآن سابا، یکی از اعضای تیم طراحی میگوید: «در حالی که طرح پلان را بر مبنای اطلاعات و تحقیقات میدانی و علمی پیش میبردیم، تمام دغدغهی ما ارتقای کارایی و کمک به تسریع روند بهبود بیماران بود».
معماران بر روی سایتی به مساحت 4000 متر مربع، یک ساختمان با نمای شیشهو قاب فلزی بنا نمودند. علاوه بر شفافیت نما که باعث میشود کاربریها و فضاهای داخلی از بیرون دیده شوند، در برخی قسمتها نیز صفحاتی هم مضاف بر شیشه و قابهای فلزی، روی نما قرار گرفته که اجرای این دو در کنار هم، کمی از بار سنگینِ این حجم بزرگِ هندسی کاسته است. نمای دو طبقهی اول ساختمان (که شامل فضای پذیرش، بخش اورژانس و سیرکولاسیونهاست) از شیشه است، در حالی که بر روی نمای طبقات سوم و چهارم (که به ارائهی خدمات تشریفاتی و اداری اختصاص یافته)، صفحات شیشهای و ماتی، عمود بر سطح، نصب شده که هم روشنایی و هم حریم فضاهای داخلیِ این بخش را پشتیبانی میکند. نمای طبقهی پنجم با صفحهی فلزی خود، فضای مرتفع تأسیساتی را کاملاً از دید مخفی نگاه داشته است. روی نمای طبقات ششم تا دهم که اتاق بستری بیماران است، حائلهایی شیشهای و افقی کشیدهشده و کف اتاقها، بیرونزدگیهایی دیده میشود. ساختمان در همان راستای افقی خود، انحنایی پیدا میکند که آن را به مرکز مراقبت از بیمارانِ یاؤکی در جنوب و برج شیشهای و بلند ساختمان الیسون در شمال، ملحق میکند؛ معماران این اقدام را به قصد ایجاد یک ارتباط بصری و نزدیک ساختن این بناهای پزشکی و درمانی با یکدیگر انجام دادهاند.
ارتبـاطات و سیرکولاسیـونها در مراکز درمانی، یکی از مهمترین بخشهای طراحیست. مراجعـهکننـدگان از سـاختمـان ؤایت و درِ اصـلی که در جـانب شمالیست، وارد بنای نوساز میشوند.
پلکان بزرگِ موازی با نمای شیشهای، افراد را به طبقهی دوم هدایت میکند. در آنجا یک راهرو، همچون یک مار، شانه به شانهی نمای روبهرو، آنقدر پیش میرود تا یاؤکی را به ساختمان ؤایت، و این دو را به بنای الیسون مرتبط سازد. تعبیهی مسیر ارتباطیِ بین ساختمانها در طبقهی دوم، کار زیرکانهای بود؛ بدین ترتیب این مرکز درمانی، در عین حال که مستقل در جای خود ایستاده، با دو بنای مجاورش نیز مرتبط میشود. دو بُرش گوهمانند به عمق 24 متر در راستای عمود این سازهی پنج طبقه، از ساختمان حذف شده و ساخت یک آتریوم نورگیر و حیاط روباز را ممکن کرده است. ساقههای گیاهان بامبوی کاشتهشده در این حیاط، از مقابل اتاق بیماران در طبقات فوقانی عبور میکند و تصویر زیبایی را پیش چشم آنها قرار میدهد. هر اتاق، پذیرای تنها یک بیمار است تا سرایت بیماری و انتقال آلودگیها و ویروسها به حداقل برسد، حریمهای سمعی و بصری محفوظ بمانند و خانوادهها و ملاقاتکنندگان هر بیمار، آرام، امن و راحت، وقت خود را با بیمار سپری نمایند. معماران، اتاقهای بیماران را گِرد دو بلوک مرکزی، که ایستگاه پرستاران است، چیدند تا مراقبت، نظارت و رسیدگی به افرادی که داخل اتاقها هستند، آسان گردد. یک راهروی مورّب نیز از گوشهی محل توقف آسانسورها تا باغ بیرونی در جهت مخالف، کشیده شده است. ایجاد تفکیکی در بخشهای پرستاری و اتصال کف با یک مسیر مارپیچ مورّب، کاهش سروصداهای حاصل از رفتوآمدها و گفتوگوها را، که همیشه در راهروها و سالنهای بیمارستانی و مراکز درمانی به گوش میرسد، در پی داشت. نصب کفپوشهای پلاستیکی و پنلهای آکوستیک در سقف و دیوارها، در عایق نمودن و حفظ آرامش فضا بسیار مؤثر واقع شده و قرارگیری مورّب اتاقها نسبت به راهرو و نورپردازی مخفی در سقف، در تلطیف نمودن جوّ بخش بسیار مؤثر بوده است. به لطف سقفهای بلندِ 7/2 متری و پنجرههای وسیع با چشمانداز گستردهی شهر در هریک از اتاقهای بیماران فضایی سبُک و دلباز به وجود آمده و نصب درهای شفاف کشویی موجب تسهیل تعامل بصری و فیزیکی گشته است. برای تشدید امنیت و اقدامات مراقبتی از بیماران، در هر اتاق، ایستگاههای پرستاری، مشرف به تخت بیمار و سرویسهای بهداشتی خصوصی او میباشند.
تعدادی از فضاهای درمانی مانند بخش پرتودرمانی و مرکز تومورشناسی، از روی قصد، در طبقات سوم و چهارم زیرِ زمین طرحی شدهاند و کاملاً بیبهره از نور آفتاب میباشند. برای بهتر ساختن احساسی که از قرار گرفتن در این فضای زیرزمینی به افراد دست میدهد، طراحان، دو اتاق انتظار با سقفهایی به ارتفاع 7 متر ساختند که یکی از اینها، به بخش پذیرش اختصاص یافته و بالای هر میز کاربری آن، یک چراغِ آویز قرار دارد. استفاده از رنگهای ملایم و پنلهای دیواری بامبو، به اینجا حال و هوای یک مکان مسکونی و خودمانی داده است. آزمایشگاه مجهّزی برای کار و انجام تحقیقات متخصصان طراحی شده که کمک زیادی در پیشبرد دستاوردهای این مؤسسهی دویستساله میباشد.
علاوه بر ملاحظات ذکر شده، NBBJ و کارفرما، با رعایت اصول پایدار، موفق به کسب تأییدیهی LEED برای این پروژه شدند. این ملاحظات شامل استفاده از متريالهای موجود در منطقه و متريالهای قابل بازیافت، نازککاریهای قابل تجدیدِ بامبو، صرفهجویی در مصرف آب با تعبیهی تأسیسات لولهکشی کمفشار و نیز آبیاری بافت سبز با آب غیر شُرب و آب باران است. معماران، از شیشههای عایقی استفاده کردند که انرژی بسیار کمی را از خود عبور میدهد و بدین ترتیب، اتلاف انرژی از این طریق را بسیار محدود میکند. کف اتاق بیماران، شفاف و منتقلکنندهی نور است و ضریب سایبانی بالایی نیز دارد. در آتریوم از عایق شیشهای با درصد آهنِ پایین و شیشهی سرامیکی (بَچ گلَس) استفاده کردند که از شدت نور و گرما، کاسته و یک حریم برای فضای مشاورهی خصوصی فراهم میآورد.
شیـوهی طـراحی ساخـتمان جـدید، حـلّال بـسیاری از مـعضلات فـضاهای بیمارستانیست و گرچه مستندات آماری و مکتوب، تأثیر این طراحی بر کاهش دورهی نقاحت بیماران را ثابت نکرده، اما جای شک نیست که بر سلامت آنها و القای اثر مثبت در روحیهی بیماران و بستگانشان مفید واقع خواهد شد.
مدارک فنی