خانه‌ی ابو سَمرا
معماری از شرکت سیمبایوسیس دیزاینز
عَمّان، اردن، 2008

Abu Samra House
Architecture by Symbiosis Designs LTD.
Amman, Jordan, 2008

توجه ویژه‌ای که به خانه‌ی ابو سمرا می‌شود، مرهون مصالح و رنگی است که برای ساخت آن استفاده شده، زیرا برای ساخت بنا در عَمّان، عمدتاً از انواع سنگ با رنگ‌های بسیار روشن و بافت ملایم، استفاده می‌شود، اما طراحان این خانه، معیارها را نادیده گرفتند و متفاوت عمل کردند. آنها برای نما، از گچی با رنگ تیره‌تر و تقریباً همرنگ خاک استفاده کردند که با منطقه و آفتاب گرم اردن هماهنگی بیشتری دارد. در اردن اِعمال نازک­کاری گچ، که ارزان­تر از نوع سنگی آن است، روی نمای ساختمان امری متداول است و در پروژه‌ی مذکور که کاهش هزینه‌ها در آن مِلاک بوده، معماران از همین متريال، البته با کیفیت بالا بهره بردند.
طرح پایه در معماری این ساختمان، بر اساس دو توده‌ی مکعبی‌شکل می‌باشد که این احجام با یک راهروی گالری‌مانند به یکدیگر وصل هستند و گذر از یکی به دیگری، از طریق همین راهرو صورت می‌گیرد. تجمع فرم‌ها در جانب غربی ساختمان بیشتر است و از لحاظ مفهومی، می‌توانند بیانگر کمینه‌گرایی و حذف اِلمان‌های غیرضروری باشند. چنانچه در طرح این خانه نیز می‌بینیم، مکعب‌ها به ساده‌ترین شکل اجرا شده‌اند و فقط معدود حذف‌هایی به­ عنوان جایگاه در و پنجره‌ها ایجاد شده‌اند. بررسی پلان طرح نشان می‌دهد که توده‌ی جنوبی در امتداد آکس و راهرو پیش رفته، در حالی که توده‌ی شمالی تحت زاویه‌ای از همان آکس منحرف شده تا هم تداخلی در کشیدگی خطیِ طرح ایجاد شده باشد و هم میدان دید بیشتری را برای تماشای مناظر اطراف از داخل توده‌ی شمالی خانه، در اختیار ساکنینِ داخل خانه قرار بدهد.
در حال حاضر یک قطعه زمین خالی بین خانه و خیابان مجاور فاصله انداخته است، اما گمان می‌رود که به زودی این محدوده نیز مورد بهره‌برداری و ساخت‌وساز قرار بگیرد. نمای خانه از سمت خیابان و فضای اطرافِ آن، به شکل دو توده از‌مکعب‌هایی است که استادانه روی سایتی شیبدار در کنار یکدیگر چیده شده و به یکدیگر وصل هستند. مهم‌تر آنکه، سایرین از این زاویه، تنها نمای ساده‌ای از خانه را خواهند دید و بعید است که بتوانند حدس بزنند که نمای پشت چگونه ساخته شده است.
اما از سوی مخالف، نماها کاملاً باز هستند، تعاملی بین فضاهای داخلی و خارجی برقرار است و دید گسترده‌ای از تپه‌ها و پوشش درختان بلوط، پیش روی کاربرِ داخل خانه قرار می‌دهند. ترکیب ساختاری خانه در حرکت از سمت تجمعِ فشرده‌ی مکعب‌ها در بالا، به سمت دامنه‌ی تپّه و پراکندگی بیشتر احجام در این قسمت، چنین می‌نمایاند که سازه قصد دارد خود را از فشردگی و انسجامی که به آن دچار شده، رها کند؛ البته این نحوه‌ی اجرا موجب شده تا چشم‌انداز پانورامای بهتری از مناظر اطراف در مقابل دید باشد.
بافت نما به رنگ خاک است و صفحات عریض شیشه‌ای در قسمت‌های مختلف آن، نصب شده است. عناصر دوبُعدی این ترکیب، با انبوه خطوط و سطوح کاملاً صاف، بیننده‌ را تا حدّی به یاد خانه‌ی گِریت شرودِر (گِریت ریتوِلد، 1924) در اوترِخت می‌اندازد؛ گرچه در طرح فعلی با وجود مکعب‌های فراوان، یک دوگانگی بین ترکیب‌های دو و سه‌بُعدی وجود دارد. وزن احجام، به­ خصوص با مشاهده‌ی دقیق توده‌ای که در یکی از گوشه‌های سازه قرار دارد و پنجره‌ی فرورفته‌ای که روی آن طراحی شده، بیشتر احساس می‌شود؛ ضخامت قابل ملاحظه‌ی دیوارهای خارجی ساختمان در این قسمت به وضوح نمایان است.
در طراحی فضاهای داخلی، این دوگانگی در ورودی خانه نیز پیداست. درِ ورودی اصلیِ خانه بین حجمی با پنجره‌ی عقب‌نشسته و یک دیوارِ ضخیم صاف و مرتفع قرار گرفته است. ضخامت دیوارِ مرتفع و مقیاس آن، به قدری هست که هم بتواند یک پنل باشد و هم یک حجم مستقل قلمداد شود. ورودی اصلی در جنوبی‌ترین بخش آکسی که از میان خانه گذشته، قرار دارد و با گذر از آن، وارد راهروی طویلی به طول 24 متر می‌شویم که تا انتهای خانه امتداد دارد و در آنجا، که پایان راهروست، پنجره‌ی عریضی می‌بینیم که به باغ بزرگِ بیرون از خانه دید دارد. راهرو چیزی بیش از عامل اتصال بین فضاها و اتاق‌هاست؛ بخش گشوده و شفافِ دیوارهای آن، به تپه‌ها و مناظر بیرونی دید دارد و دیوارهای سخت راهرو، به محلی برای نمایش مجموعه‌ی آثار نقاشی خاندان ابو سمرا تبدیل شده است. تردد بین فضاهای این خانه بسیار نرم و روان بوده و با صُلبیّت و سنگینی دیوارهای خارجی کاملاً در تضاد است. تعداد درها بسیار کم است، اما فضاهای گسترده و فضاهایی با ارتفاع سقف بلند به­ وفور در این خانه وجود دارند.
مرجع معماری این خانه، با وجود انبوه مکعب‌ها، گشودگی‌ها و رنگی که دارد، سبک غالب خانه‌سازی در اردن بود. خانه به‌خوبی در سطح شیبدارِ سایت آرام گرفته و طرح غریب خود را ماهرانه با توپوگرافی منطقه وقف داده است.

معماری معاصر جهان: مسکونی، طراحی داخلی

تیم پروژه: خلید نحّاص، نسرین اَلفار، دعاد موسی، رعاد ساوَلها
مهندس سازه: مروان غانم
مهندس مکانیک: عیسی حمدان
مهندس برق: خلید سرانه
طراح داخلی: فادی فرج‌الله
منظر: لارا زورِیکات
مساحت: 1300 متر مربع

مدارک فنی