کتاب پهنه‌بندی اقلیمی ایران: برای طراحی معماری و تأسیسا مکانیکی تألیف: محمدرضا سلطاندوست
نوشته‌ی علیرضا عظیمی حسن آبادی

محمدرضا سلطاندوست، معلمی وفادار به ارزش‌های آموزش معماری در ایران است. او سال‌ها است با نگارش کتاب‌های مختص به دانش تأسیسات، کمک شایانی به جامعه‌ی معماران ایران نموده است، هرچند خودش هیچگاه معماری نخوانده است! او کسی است که هرگز از خط بینش مهندسی و تخصص‌گرایی تجاوز ننموده است. تعهد او در طی یک عمر آموزش معماری در بالاترین سطح ممکن، به خوبی محک خورده است و از فروتنی او، همین بس که خود را «دکتر، استاد و … » نه می‌خواند و نه می‌خواهد که بخوانندش. او هم‌اکنون در شمال ایران سکنا گزیده است. در روستایی دوران بازنشستگی خود را طی می‌کند و جبهه‌ی آموزش را به فرزندان جوانی که روزی دانشجویان او بودند سپرده است. اقدامی که به نیکی و افتخار از آن یاد می‌کند. امورات روزمره‌ی این روزهای او به نگارش کتاب و مطالعه در حوزه‌ای که سال‌ها پرچمدار آموزش آن بوده است، می‌گذرد: تأسیسات الکتریکی و مکانیکی با محوریت معماری. حوزه‌ای که او با تألیف و ترجمه‌ی نزدیک به 50 کتاب در آن مؤثرترین نقش را در آموزش حرفه‌مندان معمار بازی کرده است. هر‌چند معروف‌ترین اثر وی کتاب طبقه‌بندی تجهیزات و سیستم‌ها است، نباید از دیگر کتاب‌هایش غفلت نمود. فرهنگ تأسیسات ساختمان، فرهنگ جیبی تأسیسات ساختمان، مراجعات سریع، اقلیم، معماری، تهویه‌ی مطبوع، تأسیسات برقی برای دانشجویان معماری و تأسیسات مکانیکی برای دانشجویان معماری از جمله دیگر آثار قابل ذکر محمدرضا سلطاندوست هستند.
کتاب اخیر او که ما را وادار به معرفی او در فصلنامه نمود، پهنه‌بندی اقلیمی ایران: برای طراحی معماری و تأسیسات مکانیکی است. این کتاب در قطع رحلی، در 412 صفحه، با طرح روی جلدی از سهند سلطاندوست و مدیریت چاپ قاسم حسنی و توسط محمد حسین دهقان، مدیر مسئول محترم نشر یزدا و گروه نشریات به چاپ رسیده است. کتاب مجموعاً از شش گفتار به شرح ذیل تشکیل شده است:
1. عوامل اقلیمی: تابش خورشید، زمین، آب، باد و طبقه‌بندی بادها
2. شرایط اقلیمی شهرهای ایران: شرایط اقلیمی مراکز استان
3. مختصری درباره‌ی انواع روش‌های پهنه‌بندی اقلیمی: پهنه‌بندی اقلیمی کوپن، پهنه‌بندی اقلیمی دومارتن، نمودار آمبروترمیک، پهنه‌بندی اقلیمی ایوانف، پهنه‌بندی اقلیمی سلیانینوف، پهنه‌بندی اقلیمی امبرژه، پهنه‌بندی اقلیمی تورنت‌ویت، پهنه‌بندی اقلیمی گورژینسکی، پهنه‌بندی اقلیمی اوانز، پهنه‌بندی جهانی مبتنی بر چهار اقلیم اصلی و پهنه‌بندی اقلیمی گنجی
4. پهنه‌بندی اقلیمی بر‌اساس اطلاعات سایکرومتریک
5. رتبه‌بندی مراکز استان بر‌اساس نیاز سرمایش و گرمایش ساختمان‌ها
6. پهنه‌بندی اقلیمی از نظر انرژی
و اینها همگی بجز پیشگفتار و نمایه‌ی شهرها و منابع و مراجع کتاب است.
خود سلطاندوست در پیشگفتار کتاب تأکید دارد که اغلب کتاب‌های مشابه، به نظریه‌های پهنه‌بندی اقلیمی از نظر جغرافیایی پرداخته‌اند که در جایگاه خود اشکالی بر آنها وارد نیست، اما جهت محاسبات تهویه‌ی مطبوع مناسب نیستند. کتاب پهنه‌بندی اقلیمی ایران در واقع، منبعث از کتاب اقلیم، معماری، تهویه‌ی مطبوع است، اما در کتاب جدید مطالب و آمار به روز‌تر، فصل‌بندی‌ها دقیق‌تر و حجم کتاب فشرده‌تر و نوع مطالب برای دانشجو و مهندس معمار کاربردی‌تر است.
کتاب مملو از جداول فنی، اطلاعات آماری و نمودارهایی است که می‌کوشند بار نگاه فنی خواننده را ارتقا دهند. در‌عین‌حال اقداماتی مانند درج نمایه‌ی شهرها در انتهای کتاب به خواننده کمک می‌کند تا هر‌آنچه که او پیرامون شهر مورد نظر می‌خواهد را در این کتاب به سرعت پیدا نماید. این نگاه با دقت و فنی و همچنین با سرعت عمل، کتاب را به ابزاری برای تحقق معماری مدرن می‎‌نماید. آری! حقیقتاً این کتاب ابزاری است در دست معماری که می‌کوشد معماری‌ای مدرن، آینده‌نگر، رو به جلو و توانمند را خلق نماید.
درباره‌ی ماهیت کتاب باید اذعان نمود که جای ده‌ها نمونه از این کتاب در حوزه‌های مختلف معماری ایران خالی است. معماری‌ای که نه خودش کامل مدرن شده است و نه دست‌‌اندر‌کارانش و نه کاربرانش به سبک زندگی مدرن و مزایای آن کاملاً واقف گشته‌اند. از اینگونه کتاب‌ها در بازار نشر کتاب‌های معماری ــ که پر شده از فلسفه و فیلسوفان زمان جنگ جهانی یا تاریخ‌های معماری که همه از روی یکدیگر نوشته شده‌اند ــ باید بیشتر دیده شود تا شاید بتوان امیدوار بود روزی معماری ایرانی از مرزهای سنت و سیستم‌های قدیمی و کند خود رها شده و به سوی مدرنیزاسیون و تولید سریع، انبوه، باکیفیت و قابل ارائه به عموم مردم حرکت نماید.