کامران دیبا 

جریان معماری که توسط کامران دیبا و هم‌دوره‌ای‌های او به وجود آمد، بسیار سریع رخ داد، آن هم در زمانی که صنعت، فرهنگ، ساختار، معماری و بسیاری عرصه‌های دیگر در کشور رو به شکل گرفتن و متحول شدن بود. مدتی طولانی از آغاز ساخت­ و ­سازهای بنیادین شهری و کشوری و تقویت حضور مردم در عرصه‌­ی سیاسی و بهتر شدن اقتصاد داخلی نمی­‌گذشت و رجال سیاسی عزم سوق مملکت به سمت فرهنگ و تمدن غربی را داشتند. رابطه با کشورهای اروپایی و آمریکایی به‌شدت جان گرفته بود و بسیاری عرصه‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌داد. کامران دیبا در همچون زمانی، پس از کسب تحصیلات عالی و علاقه‌­ی شدیدی که به وطن داشت، به ایران بازگشت و نهایت تلاش خود را برای بهتر کردن امور مرتبط با “معماری و مردم” به کار بست.
در یک نگاه واقع ­بینانه باید اذعان داشت که دیبا در یک دهه فعالیت فشرده و سخت در زمینه‌­ی معماری و هنر، تمام توان خود را به کار بست و حتی سلامت خود را به خطر انداخت تا به هدف خود که همان فراگیر کردن معماری مردمی و انسان ­دوستانه در کشورش بود، نزدیک­‌تر شود. چنان که دکتر علی ­اکبر صارمی نیز بیان می‌دارد: «در آن زمان، نگاه سایر معماران کشور به نوعی آمیخته با نوستالژی و بر پایه‌ی احساس‌گرایی بود. اما دیبا نگاه منطقی‌تری به معماری ایران داشت». او با عشق کار می‌­کرد و پیوسته به اعتلای فرهنگی و فراهم آوردن رفاه و آسایش افراد می‌­اندیشید. “ما عشق می‌­ورزیم، پس می­‌توانیم”. شاید این عبارت ساده‌­ترین توصیف شیوا از ذهنیت و پیام دیبا باشد. در کلام او پیوسته این لغات جاری بود: «مردم ببینند، مردم یاد بگیرند و مردم لذت ببرند.» جایگاه والای کامران دیبا در عرصه‌­ی معماری، فرهنگ و هنر و نیز تلاش او در جهت ارائه‌­ی معماری انسان­ دوستانه قابل تقدیر و ماندگار خواهد بود.

کامران دیبا معمار مدرن، آوانگارد و تاریخ‌­گرای ایرانی‌ست که گرچه اندک‌زمانی در وطن به کار پرداخت، اما تأثیری پابرجا و قابل‌ستایش بر معماری، هنر و سبک اندیشه و زندگی ایرانی از خود بر جای گذاشت. او هم الگوی معماران بود و هم برای بهتر کردن سطح فکری و زندگی عامه‌ی مردم می‌کوشید. آن زمان که نگاه معماران به غرب و معماری مدرن آن معطوف بود، کامران دیبا نگاهش را به ارزش‌های پایدار و انسان دوستانه­‌ی معماری و شهرسازی در فرهنگ ایرانی معطوف کرد. کریم امامی در دانشنامه‌ی ایرانیکا، کامران دیبا را چنین توصیف می‌کند: «معمار، نقاش و یک کاتالیزور هنری؛ او روند پیشرفت جریان‌های هنری را سرعت می‌بخشد.»
کامران طباطبایی دیبا در روز 15 اسفندماه 1315 خورشیدی در خانواده‌ای سرشناس از خاندان اصیل طباطبایی‌ها در تهران متولد شد. او پس از اتمام دوره‌ی دبیرستان برای ادامه‌ی تحصیل به آمریکا رفته و در دانشگاه هاوارد (Howard University) واشینگتن دی.سی در رشته‌ی معماری به تحصیل پرداخت و در سال 1343 (1964 میلادی) مدرک کارشناسی خود را از آن دانشگاه دریافت کرد. در همان دوران بازدیدهای متعدد از موزه‌ی هنر مدرن نیویورک (MOMA) برای او علاقه به شاخه‌ی دیگری از هنر، نقاشی و هنرهای تجسمی، خبرگی چشم و تربیت سلیقه‌ی هنری شخصی به همراه آورد. کامران دیبا بین سال‌های 1343 تا 1344 مطالعاتی در زمینه‌ی جامعه‌شناسی انجام داد، مدرک فوق لیسانس خود را در این رشته دریافت کرد و بر روی پروژه‌­ی شهرسازی نوین شهر کلمبیا کار کرد. وی پس از گذراندن دوره‌ی تحصیلات تکمیلی جامعه‌شناسی در آمریکا، بی‌درنگ به ایران بازگشت. دیبا عاشق وطنش بود و قریب به 12 سال در ایران کار کرد و در نهایت در سال 1357 از ایران مهاجرت کرد و به اجبار تا امروز در خارج از وطن به زندگی و کار مشغول بوده است. سمَت‌ها، مشاغل و مسئولیت‌هایی که دیبا تا پیش از خروج از ایران برعهده داشته عبارتند از: عضویت در گروه طراحی شهر کلمبیا در مریلندِ آمریکا (1964-1963)؛ مدیریت مؤسسه­‌ی خصوصی شهرسازی و تهیه‌­ی طرح‌­های اجتماعی و تأسیس باشگاه هنرمندان (1345)؛ تأسیس شرکت طراحی داخلی اینساید (1349)؛ تأسیس و مدیریت شرکت مهندسین مشاور داض (1350)؛ تأسیس دفتر محلی شرکت داض در بوشهر (1353)؛ عضو مؤسس و مدیر موزه‌ی هنرهای معاصر تهران (1356).
از آثار مهم طراحی و ساخته‌­شده توسط کامران دیبا در ایران می‌توان به منزل مسکونی پرویز تناولی (1348)، پارک و فرهنگسرای شفق (یوسف ­آباد، 1348)، استراحتگاه ساحلی کارکنان شرکت نفت در محمودآباد (1359)، طرح جامع شهرهای کرمان، بندر بوشهر، شوشتر و دزفول (1352)، موزه‌ی هنرهای معاصر تهران (1355)، نمازخانه‌ی جنب موزه‌ی فرش در ضلع شمالی پارک لاله­‌ی تهران، مجموعه‌ی باغ، فرهنگسرا و دفتر مخصوص نیاوران و مجموعه‌­ی دانشگاهی شهید چمران اهواز (جندی شاپور سابق) (1357) اشاره کرد که پروژه‌هایی شناخته ­شده هستند. همچنین طرح توسعه‌ی دبستان و دبیرستان کاخ نیاوران و سالن ورزشی سرپوشیده­‌ی آن در شمال کاخ (با ورودی مستقل از شمال که در حال حاضر به کلاس‌های آموزش عالی میراث فرهنگی اختصاص دارد)، مرکز خرید محله‌ی شهرک فرحزاد (مجتمع گلستان شهرک غرب که کار ناتمام آن را مهندس مشاور دیگری به سلیقه­‌ی خود به اتمام رسانده است)، طراحی نقشه­‌ی تیپ ساختمان اداری کانون پرورش فکری در شهرک غرب (که پی‌ریزی و اسکلت آن تا یک طبقه انجام گرفت، اما ناتمام رها شد) از دیگر آثار ساخته و یا صرفاً طراحی‌شده توسط او هستند. هنگامی که کامران دیبا به تحصیل در آمریکا مشغول بود، پدر و مادر او در پاریس سکونت داشتند و رفت‌ و آمد بین دو جهان مدرن غرب، ذهن و دانش او را بال ‌و پر داد؛ در حالی که همیشه به استفاده و تحقق تجربه‌ها و آموزه‌هایش در وطن می‌اندیشید. او قبل از عزیمت به ایران، در آمریکا به تیم شهرسازی کلمبیا پیوست و زیر نظر استاد سابق خود، مورتن هاپنفلد، روی پروژه‌ی اولیه‌ی آن شهر کار کرد. شهر، مجموعه‌ای از دهکده‌های متصل ‌به‌هم با محله‌های به‌نسبت خودکفا داشت. این ایده در آمریکا نوپا بود، چون تا آن موقع خانه‌های آمریکایی به خوابگاه‌هایی شباهت داشتند که به دور از شهر و امکانات آن بودند.
اکنون دفتر معماری کامران دیبا در ایالت مالاگای اسپانیاست و او بین آنجا و پاریس در رفت ­و ­آمد است، شخصیت و دیدگاه دیبا از او چهره‌ای ساخته که فقدانش در کشور عمیقاً احساس می‌شود. وی در بیش از یک دهه فعالیت خود در ایران، هم دغدغه‌ی معماری داشت و هم هنر و اظهار می‌دارد که از ابتدای تحصیل «تمایل هنری و یک مقدار هم تصادف» بود که او را به انتخاب معماری سوق داد. او در سال 1344 که به وطن بازگشت، کارش را با تأسیس دفتری به نام “مؤسسه‌ی شهرسازی و تهیه‌ی طرح‌های اجتماعی” آغاز کرد و خیلی زود پی برد که گرفتن پروژه‌های دلخواه آنچنان هم آسان نیست، اما با پشتکار امور را پیگیری می‌کرد؛ هم آموخته‌های خود را به‌کار می‌بست و هم از یادگرفتن بازنمی‌ماند و پیوسته یک هدف را دنبال می‌کرد. دیبا عقیده دارد که معماری او “معماری انسانی” است؛ نوع خاصی از معماری که در خدمت جامعه و مردم است.
کامران دیبا در طراحی اولین و آخرین پروژه‌­ی خود با کاربری شخصی به­ عنوان یک خانه، برای پیکره‌تراش نامی ایران، دوست و همکارش، پرویز تناولی، تمامی نیازهای خانواده را به‌دقت بررسی و تک‌تک فضاها را سنجیده و سپس طراحی کرد تا در کل، ایده‌ی اصلی طرح که همان سیالیت و نمایش آثار خود استاد در گوشه و کنار خانه است، محقق شود. الناز رحیمی در توصیف طراحی این پروژه چین بیان می‌­دارد: «به محض ورود به خانه تسلیم حس گشودگی، آرامش و سکوت جاری در آن می‌شویم که بی‌مانند به حضور در یک گالری هنری نیست. قالیبافی در کنار مجسمه‌سازی، مجسمه‌سازی در کنار معماری، مجسمه‌های پرویز تناولی در کنار معماری کامران دیبا؛ قریب به چهار دهه است که اینها در کنار هم زندگی می‌کنند، تفکیک‌ناپذیر گشته‌اند و با حس‌و‌حالی قابل احترام، هر دوستدارِ هنری را تحت تأثیر قرار می‌دهند. یک خانه با حیاطی باصفا و کارگاهی در انتهای آن برای خلوت و تمرکز استاد.» این بنا در سال 1346، یعنی در سال­‌های ابتدايی ورود کامران دیبا به تهران توسط شخص دیبا طراحی و با نظارت وی در سال 1348 ساخته شد. او علاقه‌ای به ساختن ملک‌‌ شخصی‌‌ نداشت و هدفش، به قول خودش “معماری‌‌ مردمی‌‌” بوده است؛ یعنی‌‌ نوعی معماری‌‌ که جنبه‌­ی مصرف عمومی‌‌ و شهری‌‌ دارد و از محدوده‌­ی تملک خصوصی‌‌ به‌دور است. تنها دوستی‌‌ نزديک با تناولی‌ بود که ديبا را بر آن داشت که اين تعهد خود را شکسته و دست به طراحی یک خانه‌ی شخصی درخور تأمل بزند.
دیدگاه‌­های انسان­گرای کامران دیبا را می‌­توان به­‌خوبی در طراحی مسکن و عوامل تأثیرگذار در آن مشاهده کرد. او دیدگاه‌­های خود در آن سال‌ها در مورد مسکن‌سازی را چنین شرح می­‌دهد: «دلم نمی‌خواست برای طبقه‌ی مرفه جامعه ویلا طراحی کنم، از طریق شهرسازی بهتر می‌توان در جهت برآوردن نیازهای جامعه گام برداشت.»
معماری کامران دیبا ریشه در زیبایی ­شناسی سنت­‌های معماری و شهرسازی ایرانی دارد و درصدد تبیین مبانی نظری خاصی متفاوت با معمار بوم­گرای مصری، حسن فتحی است. جست‌وجو برای حصول معماری مدرنی عجین‌شده با سنت و تاریخ ایران و تصویری آشنا و برگرفته از فرهنگ بومی و محلی در کنار فرهنگ جهانی، هدف دیبا است. او برخلاف فتحی که مقابل گرایش‌های مدرن جبهه می‌گرفت، تجدد را پذیرفته و خواستار سنت‌گرایی برپایه‌ی واقعیت یا همان رئالیسم است.
همان­طور که گفته شد کامران دیبا معمار مدرنی است که دغدغه­‌ی بوم­گرایی و تاریخ­‌گرایی داشته و معتقد است که سیر کار و سبک یک هنرمند دارای یک شیوه‌ی ثابت نیست و به فراخور تعالیم و با گذشت زمان تغییر می‌کند. او خود بارها بر این نکته تأکید کرده که معماری هر دوره، همواره پاسخی به فرهنگ آن دوره است. نقش معماری، استقرار فرهنگ زمان خود و غنی‌­سازی آن است و این کار را از راه نوآوری و شناساندن اندیشه­‌های چالش‌برانگیز صورت می‌­دهد. حاصل این فرآیند آن است که معماران و هنرمندان، وضعیت زمان خود را برای نسل‌های آینده ثبت و مستند می­‌کنند. وی دراین‌باره می‌گوید:
[…] ما در دوران پیشرفت به سر می‌­بریم؛ نمی­توانیم به روش کورکورانه، سبک­‌ها و مفاهیم معماری گذشتگان خود را تکرار کنیم، اما شکی نیست که باید مفاهیم مطرح در کار، حساسیت­‌های محیطی و زندگی اجتماعی آنها را بیاموزیم و باید به آفرینش مسکن انبوه با پیوندهای اجتماعی بپردازیم، نه آنکه خود را سرگرم ایجاد آپارتمان‌­ها، خیابان­‌ها و شاهراه­‌ها کنیم. دل­خوش کردن به اندک ساختمان‌­هایی با معماری زیبا در جنگلی از هرج‌ و مرج و حرص و دل بستن به تعالی‌­هایی منفرد راه به جایی نمی­‌برد.

 تأسیس”اینساید”

کامران دیبا هنگام طراحی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران و پروژه‌ی نیاوران، با نیلوفر خزیمه علم (دیبا) شرکتی در زمینه‌ی تزئینات داخلی تحت عنوان “اینساید” تأسیس کرد و دیبا از طریق این شرکت به واردات مبلمان و اثاثیه‌ی طراحی داخلی مبادرت ورزید. او در طی سفر خود به پاریس، از بهترین مزون‌های طراحی دیدن کرده و اثاثیه‌ی مورد نظر را برای سه پروژه‌ی موزه‌‌ی هنرهای معاصر، فرهنگ‌سرای نیاوران و دفتر مخصوص سفارش داد که هنوز نمونه‌های اولیه‌ی آن مبلمان در ساختمان موزه و فرهنگسرا قابل مشاهده هستند. از آنجا که مبلمان ذکرشده دارای ارزش مادی و فرهنگی هستند، دیبا امیدوار است که تا حد امکان، تحت نوسازی قرار بگیرند.

0

عکاس: دکتر عطالله امیدوار

1315- تولد در 15 اسفندماه در تهران.
1335- فارغ‌التحصیل شدن از دبیرستان البرز و تمدن و عزیمت به آمریکا.
1337- (1958 م) نام‌نویسی در دانشگاه هاوارد (Howard University) در واشینگتن دی.سی، آمریکا.
1338- (1959 م) کار با استاد نقاشی، جک پِرل ماتِر (Jack Pearl Matter).
1339- (1960 م) شرکت در بی‌ینال‌های‌ داخل و خارج از کشور.
1340- (1961 م) نمایشگاه انفرادی در گالری ریالیتی در واشینگتن دی.سی، آمریکا.

1341- (1962 م) آغاز تحصیل در مقطع فوق‌لیسانس در رشته‌ی جامعه‌شناسی در دانشگاه هاوارد.
1342- (1963 م) استخدام در تیم هفت‌نفره‌ی شهرسازی شهر کلمبیا در مریلندِ آمریکا، زیر نظر مورتن هاپنفِلد.
1343- (1964 م) دریافت مدرک کارشناسی معماری از دانشگاه هاوارد.
1344- (1965 م) دریافت مدرک فوق‌لیسانس جامعه‌شناسی و بازگشت به ایران.
1345- تأسیس و مدیریت شرکت خصوصی “مؤسسه‌ی شهرسازی و تهیه طرح‌های اجتماعی”؛ آغاز طراحی پارک و فرهنگسرای شفق (یوسف‌آباد)؛ آغاز طراحی اردوگاه ساحلی کودکان بی‌سرپرست در تنکابن، استان مازندران؛ برپایی اولین نمایشگاه انفرادی خود تحت عنوان “آب‌باز زبردست” در گالری سیحون، تهران؛ تأسیس باشگاه هنرمندان در تهران.
1346- آغاز طراحی خانه‌ی پرویز تناولی؛ آغاز طراحی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران (TMOCA)؛ تأسیس باشگاه هنرمندان “رشت 29” در تهران.

1347- آغاز طراحی مجموعه‌ی دانشگاهی شهید چمران (جندی شاپور)، اهواز؛ طراحی موزه‌ی نظامی، تهران؛ طرح بارگاه شاه‌چراغ، شیراز؛ نوسازی محوطه‌ی پیرامون بارگاه حرم شاه‌چراغ، شیراز.
1348- تکمیل خانه‌ی پرویز تناولی و پارک و فرهنگسرای شفق (یوسف‌آباد)، تهران؛ تکمیل اردوگاه ساحلی کودکان بی‌سرپرست در تنکابن؛ آغاز طراحی باغ دلگشا، شیراز؛ تدریس طراحی شهری در دپارتمان معماری دانشگاه تهران.
1349- آغاز طراحی مجموعه‌ی باغ، فرهنگسرا و دفتر مخصوص نیاوران در تهران؛ تأسیس شرکت طراحی داخلی “اینساید”.
1350- ادغام مؤسسه‌ی شهرسازی و تهیه طرح‌های اجتماعی و تأسیس مشارکتی و مدیریت عامل شرکت مهندسین مشاور “داض”.
1351- آغاز طراحی استراحت‌گاه ساحلی کارکنان شرکت نفت (NIOC) در محمودآباد؛ تکمیل باغ دلگشا، شیراز؛ تکمیل خوابگاه اساتید و ناهارخوری و آغاز طراحی سالن ورزشی و دبیرخانه‌ی مجموعه‌ی دانشگاهی شهید چمران (جندی شاپور)، اهواز؛ آغاز طراحی پروژه‌هایی در اصفهان؛ تشکیل “کمیته‌ی حمایت و نوسازی خانه‌های تاریخی اصفهان” به‌عنوان کارشناس و تنها عضو غیردولتی در این کمیته، زیر نظر استاندار وقت.
1352- طراحی مجموعه‌ی اداری-تجاری اصفهان؛ طرح مجتمع توریستی آستارا؛ طرح جامع شهرهای کرمان، بندر بوشهر، شوشتر و دزفول؛ طرح جامع شهرک شوشتر نو؛ تکمیل مسجد دانشگاه شهید چمران (جندی شاپور).

1353- تأسیس دفتر محلی شرکت داض در بوشهر؛ آغاز طراحی بخش اداری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ آغاز طراحی شهرک شوشتر نو و ساخت مسجد محله (نیمه‌تمام) و میدان؛ طرح جامع شهر برازجان؛ شرکت در سمینارهای مدیریت گچسر.
1354- سفر به آمریکا به‌عنوان معمار منتقد مهمان در بخش فوق‌لیسانس دپارتمان معماری دانشگاه کرنل. طراحی مرکز خرید گلستان (فرحزاد سابق)، تهران؛ طراحی دانشکده‌ی علوم انسانی دانشگاه اصفهان و هتل کنتینانتال، اصفهان؛ تکمیل میدان محله‌در شوشتر نو.
1355- تکمیل و پذیرش پست مدیریت موزه‌ی هنرهای معاصر تهران؛ تکمیل سالن ورزشی سرپوشیده و بخش اداری دانشگاه شهید چمران (جندی شاپور)؛ تکمیل مدرسه‌ی شوشتر نو؛ طراحی متل هایت و رستوران غذاهای دریایی در چالوس، نمک‌آبرود.
1356- افتتاح موزه‌ی هنرهای معاصر تهران در 27 مهرماه؛ آغاز طراحی نمازخانه و محوطه‌ی موزه‌ی فرش در پارک لاله، تهران؛ طراحی مسجد جامع شهرک شوشتر نو؛ منحل شدن شرکت داض.
1357- استعفا و کناره­گیری از سمَت مدیریت موزه‌ی هنرهای معاصر تهران. تکمیل طراحی نمازخانه و محوطه‌ی موزه‌ی فرش در پارک لاله، تهران؛ تکمیل مجموعه‌ی باغ، فرهنگسرا و دفتر مخصوص نیاوران، تهران؛ تکمیل مجموعه‌ی دانشگاهی شهید چمران (جندی شاپور) در اهواز (به غیر از ساختمان زورخانه)؛ تکمیل فاز اول شهرک شوشتر نو؛ سفر به لندن برای استراحت.
1358- انتقال مالکیت و مدیریت شرکت داض و نیز خانه‌ی کامران دیبا به بنیاد مستضعفان و عدم امکان بازگشت او به وطن.

1359- (1980 م) تکمیل استراحتگاه ساحلی کارکنان شرکت نفت (NIOC) در محمودآباد و تکمیل فاز اول شهرک شوشتر نو در خوزستان، در غیاب دیبا؛ شرکت در اولین سمینار جایزه‌ی بین‌المللی آقاخان در جاکارتا، اندونزی. فعالیت در زمینه‌ی خرید و بازسازی آپارتمان‌ها در خارج از کشور.
1360- (1981 م) چاپ کتاب ساختمان‌ها و پروژه‌های کامران دیبا از انتشارات گرد هاتیه در اشتوتگارتِ آلمان. سفر به آمریکا به منظور یافتن فرصت شغلی.
1361- (1982 م) تأسیس شرکت .North Arlington Development Inc (تا سال 1369؛ همان 1990 م)؛ مشارکت با مؤسسه‌ی .Half Inc به ریاست بدرالدین پلاسید؛ مشارکت در نمایشگاه “مدرنیته یک پروژه‌ی ناتمام” در فستیوال اوتون، پاریس.
1362- (1983 م) خرید ساختمان مدرسه‌ی جان مارشال (تعطیل‌شده به منظور آپارتمان‌سازی)؛ آغاز طراحی خانه‌هال ویلایی مانتیسلو در فایرفاکس، آمریکا.
1363- (1384 م) تشکیل شرکت آرکادیا (Arcadia) و فعالیت ساخت‌وساز در ایالت ویرجینیا، آمریکا.
1365- (1986 م) دریافت دیپلم افتخاری از بنیاد آقاخان برای طراحی شهرک شوشتر نو؛ طراحی شهری برای پارک رویال و پارک ایتون؛ تکمیل پروژه‌ی مانتیسلو در فایرفاکس.

1366- (1987 م) فعالیت ساخت‌وساز (خرید و نوسازی) در مریلند آمریکا. فروش دارایی‌ها و پروژه‌های نیمه‌تمام و مهاجرت به پاریس؛ تأسیس شرکت در لندن و فعالیت‌های ساخت‌وساز (خرید و نوسازی).
1367- (1988 م) خرید محل اقامت شخصی فعلی در پاریس و بازسازی آن.
1368- (1989 م) انتخات منطقه‌ی مالاگا در اسپانیا و سواحل شمالی مدیترانه به‌عنوان محل مناسبی برای استقرار دفتر کار و اقامت.
1369- (1990 م) تأسیس شرکت‌های متعدد برای فعالیت در زمینه‌ی ساخت‌وساز.
1370- (1991 م) درخواست عضویت در جامعه‌ی معماران اسپانیا (با نام اصلی Collegio de Architectos).
1372- (1993 م) رکود بازار ساخت‌وساز و توقف پروژه‌ها.

1373- (1994 م) اقامت دائم در اسپانیا از تاریخ اول مارس.
1374- ( 1995 م) تأسیس دفتر معماری و آغاز طراحی ویلا اسپارتینا در مالاگا، اسپانیا.
1375- (1996 م) برپایی دومین نمایشگاه از آثار تجسمی خود در نگارخانه‌ی زند در تهران؛ طراحی استخر و آتلیه‌ی نقاشی در سوتو دِگرانده در اسپانیا.
1376- (1997 م) پذیرش درخواست عضویت کامران دیبا در جامعه‌ی معماران اسپانیا از طرف مقامات دولتی.
1377- (1998 م) دعوت به نمایش شهرک شوشتر نو در موزه‌ی هنرهای معاصر لس آنجلس (LAMCA) و نیز در آلمان و ژاپن.
1378- (1999 م) تکمیل ویلا اسپارتینا در مالاگا؛ طراحی هتلی کوهستانی برای کلوپ ماربیا در مالاگا (محقق‌نشده).

1379- (2000 م) آغاز طراحی ویلا سیمون در اسپانیا؛ افتتاح نمایشگاه خاتمه‌ی قرن (At the End of the Century) در موزه‌ی LAMCA در لس آنجلس.
1380- (2001 م) انتشار کتاب باغی میان دو خیابان،چهار هزار و یک روز زندگی کامران دیبا در گفتگو با رضا دانشور در پاریس.
1381- (2002 م) طراحی باشگاه سوارکاران در استان مالاگا؛ آغاز طراحی ویلای کاستا دل سل، اسپانیا.
1382- (2003 م) مجتمع تجاری-مسکونی ایسلا چیکا در هولوآ، اسپانیا؛ طراحی مجموعه‌ی آتی سنتر در تهران (برنده‌ی سوم مسابقه).
1383- (2004 م) برپایی نمایشگاه “باغ‌های شرقی” در گالری دولتی ایفا در اشتوتگارت آلمان؛ تکمیل ویلا سیمون در اسپانیا.
1385- (2006 م) تکمیل ویلای کاستا دل سل، اسپانیا.

1386- (2007 م) برپایی سومین نمایشگاه از آثار تجسمی خود در گالری “آو” در تهران؛ مشارکت در نمایشگاه گروهی در گالری لیتیسیا کرِیمِر.
1387- (2008 م) تکمیل ویلا، استخر و باغ کاستا دل سل؛ برپایی نمایشگاه انفرادی در گالری XVA، دبی.
1388- (2009 م) تنظیم نمایشگاه به‌عنوان کیوریتور در گالری آلمین ریش، پاریس؛ اولین نمایش آثار خود به نام “صفحه‌ی نخست” در نمایشگاهی گروهی در موزه‌ی چلسی، نیویورک.
1389- (2010 م) برپایی چهارمین نمایشگاه انفرادی تحت عنوان “پروژه‌ی تهران” در گالری ماه، تهران.
1391- (2012 م) برپایی نمایشگاه انفرادی تحت عنوان “خبر خوب، خبر بد، بی‌خبر” در گالری اعتماد، دبی؛ دعوت به سه سخنرانی در دانشگاه‌ها و موزه‌های پراگ، جمهوری چک.
1392- (2013 م) نمایش تابلوی “آب‌باز زبردست” در گالری گرِی، دانشگاه نیویورک.
1393- (2014 م) شرکت در نمایشگاه گروهی در بازل، سوییس.

منبع: خانی‌زاد، شهریار. احسانی مؤید، فرزانه. کامران دیبا و معماری انسان دوستانه. تهران: نشر هنر معماری قرن، بهار ۱۳۹۳. ص.306.