مــعـــــرفـــی مــعـــمــــــــــــار، علی خیابانیان

در دوره‌ی معاصر بیشتر افرادی که به بحث فرایند طراحی پرداخته‎اند، مراحلی را برای آن قائل شده‎اند. افراد مختلف این مراحل را از راه‎های مختلف طی می‎کنند. تعدادی از طراحان، فرایند طراحی را کاملاً شهودی و غیرقابل توضیح می‎دانند. افراد دیگری طراحی را فرایند عقلی دانسته‎اند و گروهی دیگر آن را فرایندی جدلی می‎دانند که هر کدام از این نظریات بحث‎های جداگانه‎ای می‎طلبد. اما تقریباً تمام طراحان، اهمیت شهود را در فرایند طراحی قبول دارند و دقیقاً این نکته وجه مشترک آثار و معماران آن‌ها به شمار می‌رود. ارتباط با هستی و رهایی در دامن طبیعت که در لحظه‌ای خاص، ایده‌ها و افکاری بر ذهن و دل هنرمند جاری می‌شوند و وی سرمست از انرژی، شروع به آفرینش می‌کند. این حالتی است که در اکثر معماران موفق می‌توان مشاهده کرد. در این شماره به معرفی معماری می‌پردازیم که فرایند طراحی و ارتباط معماری با سایر رشته‌ها دغدغه‌ی پانزده ساله‌ی وی بوده است. دغدغه‌ای که شوق و جسارت ورود به حوزه‌های مختلف را از فلسفه گرفته تا روانشناسی و از نقاشی تا هنر دیجیتال را در وی برانگیخته است. علی خیابانیان از اولین وبلاگ‌نویسان عرصه‌ی معماری در نیمه‌ی نخست دهه‌ی هشتاد است و در همان سال هاست که در کنار تدریس معماری در دانشگاه سوره‌ی تهران همکاری خود را با روزنامه‌ها و مجلات معماری آغاز نمود. تا جایی که خودش می‌گوید: «قلمم بین طراحی و نوشتن جابه‌جا می‌شود. نمی‌توانم بین خط کشیدن و نوشتن که البته کار دشوارتری است فاصله‌ای قائل شوم.»
غالب نوشته‌های خیابانیان، برگرفته از تجارب عملی است در تدریس و طراحی معماری؛ گذری است از تجربه‌ی عملی به تئوری. کتاب‌هایی که خیابانیان در این مدت تألیف کرده نیز چنین حال‌وهوایی دارند؛ پاسخی هستند شخصی به دغدغه‌ها و سوألاتی که در رابطه با معماری ایجاد می‌شوند و ذهن را به چالش می‌کشند. تعدد اسکیس‌ها و مدل‌های سه بعدی که شخصی یا با دانشجویان‌اش خلق نموده به جای استفاده از نمونه‌های خارجی و نمایش فرایند تکمیل و توسعه‌ی فرم و فضا از شاخصه‌های کتاب‌های وی به شمار می‌روند. تاکنون پنج کتاب معماری و دو کتاب شعر در ایران و مجموعاً شش کتاب معماری و یک کتاب شعر در ایالات متحده از علی خیابانیان منتشر شده است. از این بین کتاب‌های «خلاقیت در فرایند طراحی 3»، «تأملات ذهن بیدار» و «ایده‌هایی برای طراحی نما» در سال های 1392 و 1394 جزء منتخبین جایزه‌ی دوسالانه‌ی کتاب معماری و شهرسازی ایران (جایزه‌ی دکتر مزینی) شـــده‌انـــد. کــتـاب اخــیــر عـلـی خـیـابـانـیـان بــا نـام
Animate From, Animate Design, animate Thinking تـوسـط مـؤسـسـه‌ی American Academic Research منتشر شده است. در این کتاب سه موضوع فرم، طراحی و تفکر در قالب امکانات و مفاهیم دیجیتال به هم می‌آمیزد.
خیابانیان بازگشت به خود و شروع تفکر شخصی را از الزامات پیشرفت و شناخت معماران می‌داند. او از سمت هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز استعفاء داد تا به دنبال راه‌های جدیدی برای بیان ایده‌ها و نظریات خود بگردد و پس از مدتی با وبسایت خبری انجمن معماری جهان (World Architecture Community) آشنا شد. علی خیابانیان از سال 2016 داور 9 دوره از مسابقات مختلف انجمن معماری جهان بوده است. او در حال حاضر به عنوان خبرنگار بخش معماری ایران، با این انجمن همکاری دارد.
کــــار حــــرفــه‌ای خـیـابـــانـیـان در قـــالـــب دفــتر او تحـــت عنـــوان «جهان طـــراحی مــیان گستره (Interdisciplinary Design Universe)» تحقق یافته است. در این دفتر پروژه‌های طراحی و پژوهشی بصورت همزمان اجرا می‌شوند. به زعم او «تاریخ معماری، شهر و مردم کارفرمای واقعی ما هستند و پیشرفت خود را در گروی احترام به آنان می‌دانیم.» از جمله آثار او طراحی برج باغی است که دغدغه‌ی اصلی آن پاسخی است عمودی به نیاز شهرها به فضای سبز و حضور طبیعت. پوسته‌ی این برج متشکل از پوشش گیاهی است و اصطلاحاً تنفس دارد. فضای مرکزی برج از سطوح شیبدار سبزی تشکیل شده که تلاش می‌کند همچون صخره‌های تداعی کننده‌ی طبیعت بکر باشد. در سه سال گذشته نزدیک به ده پاویون (غرفه) در قالب کانسپت در دفتر میان گستره طراحی شده است؛ امکانیست برای وی تا ایده‌ها و انتظاراتش از فضای معماری را به منصه ظهور برساند، هرچند در فضای مجازی. جاییکه او بیشتر فعالیت دارد و موجب گله‌مندی او از همکاران و رسانه‌های چاپی شده است!
مباحث و آثار ارایه شده، بخش مهمی از شخصیت و تفکر معماری علی خیابانیان را بازنمایی می‌نمایند، اما بخش دیگری از فعالیت ایشان در هنر دیجیتال و طراحی مبلمان است که تلاش می‌کند قالب‌های موجود را شکسته و فرم‌های جدیدی را خلق نماید. فرم‌هایی که همسو با معماری بنا کلیتی واحد را تشکیل دهند.