طرح احیای میدان کهنه (امام علی ^(ع))

طرح بهسازي و نوسازي مجموعه ميدان كهنه و مسجد جامع عتيق اصفهان
مجموعه میدان امام علی(ع) و مسجد جامع عتیق به لحاظ ساختاري و عملکردی، یکی از اصلی‌ترین و مهمترین قطعات محور فرهنگی-تاریخی شهر اصفهان به شمار می‌آید که از نظر قدمت تاریخی، کهن‌ترین بخش این محور را در بر می‌گیرد. هدف طرح، بازگرداندن هویت تاریخی و فرهنگی مجموعه است به نحوي که بتواند ضمن تداوم تاریخی، پاسخگو نیازهاي امروزین شهري و بافت پیرامون خود باشد.
شکل میدان امام علی (ع)، ذوزنقه‌ای است که از غرب به بازار بزرگ، از شرق به گذر هارونیه، از جنوب به بازار هارونیه و از شمال به بازار غاز محدود می‌گردد. مطالعات تاریخی، عوارض موجود و تحلیل‌های صورت گرفته، نشان مي‌دهد که ميدان در گذشته نیز همين شکل را داشته است. در قسمت شمالی، میدان به صورت جلوخانی تعریف شده که ورودی مسجد جامع در آن قرار گرفته است. با توجه به اختلاف ارتفاع بین میدان و مسجد جامع، ارتباط بین آن‌ها از طریق صفه‌ای برقرار می‌گردد.
الگوی ساختاری میدان از نمونه متأخر آن یعنی میدان نقش جهان اقتباس شده است. این فضا در قالب یک بازار گرداگرد میدان امتداد می‌یابد. در راستای نیل به مقصود طرح، مجموعه و بازار هارونیه در جنوب بازسازی گردیده و در غرب نیز محور بازار تقویت و به طرف میدان، بدنه‌ای برای آن شکل می‌گیرد. در شرق، گذر هارونیه به صورت یک بازار سرپوشیده طراحی شده و در شمال نیز طرح بنای یک مجموعه تجاری جدید، تحت عنوان مجموعه قیصریه، مد نظر قرار می‌گیرد. همچنین بدنه بلافصل میدان نیز از طریق اراضی تملک شده، به صورت پروژه‌های تجاری، خدماتی و فرهنگی در قالب 23 پروژه تعریف شده است.
از آن جا که دسترسی ترافیکی محورهایِ جدید شهری که شامل محور عبدالرزاق در غرب، محور ولیعصر در شرق، محور هاتف در جنوب و محور مجلسی در شمال می‌باشد؛ در زیر میدان سازماندهی شده است، ارتباط بین این محورها و ساختار میدان، از طریق پیاده‌راه‌ها، میدانچه‌های مبدل و فضای نیم هشتی در موقعیت سبزه میدان، شکل گرفته است که ورود به مجموعه از این محورها را امکان‌پذیر می‌سازد. همچنین ورودی‌های فضاهای اصلی به میدان، شامل ورودی هارونیه در جنوب، ورودی مسجد جامع در غرب، ورودی قیصریه در شمال و ورودی مجموعه رفاهی-گردشگری واقع در شرق میدان، می‌باشند.
فضای باز شهری میدان در تداوم خود از طریق شیب‌راهه‌هایی در فضای زیر میدان گسترش یافته و فضای شهری دیگری را به صورت سرپوشیده شکل می‌دهد. الگوی معماری این فضا برگرفته از سازمان فضاییِ شبستان زمستانی مسجد جامع‌دارالشتاء می‌باشد. این فضا ضمن ایجاد دسترسی سواره از طریق زیرگذرها و توقفگاه‌های ویژه برای کل مجموعه، به وسیله ارتباطات عمودی بدنه خود با بدنه اصلی میدان در بالا، ارتباط می‌یابد.
در طراحی بدنه میدان امام علی ^(ع)، دو رویکرد کلی مطرح بوده است: در رویکرد اول بدنه‌ی میدان بدون هیچ گونه پیرایه تاریخی به صورتی امروزین، در قالبِ قاب‌هایی ساده تعریف می‌شود تا بتواند به بناهای تاریخی پیرامون نمود بخشد. در رویکرد دوم که کاملاً تاریخی است، بدنه میدان از طریق الگوبرداری از بدنه‌سازی فضاهای قدیمی شهری طراحی شده است که بارزترین آن میدان نقش جهان می‌باشد. لازم به ذکر است که در هر دو رویکرد برای ایجاد محصوریت در میدان، بدنه به صورت دو طبقه پیش‌بینی شده که طبقه اول عملکردی و طبقه دوم به صورت طاق‌نما می‌باشد که آسمان و بناهای تاریخی را قاب‌بندی می‌نماید. در نهایت بر اساس نظر شورای عالی فنی میراث فرهنگی، رویکرد دوم مدنظر قرار گرفته و طراحی نمای بدنه با الگوبرداری از شکل و تناسبات بدنه میدان نقش جهان، طرح‌ریزی می‌گردد. کف میدان نیز به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: فضاهای سبز، که آرامش، آسایش و سایه را موجب گردیده و گذران اوقات فراغت را برای شهروندان فراهم می‌سازد. در این بخش به واسطه حضور آب، فضا تلطیف شده است. بخش دیگر، فضاهای باز جمعی است که به واسطه برگزاری اجتماعات عمومی، کف‌سازی متفاوتی نسبت به فضاهای سبز و تفرجی دارد. چنین ترکیب‌بندی ای از میدان، قطعاً تاثیرات عمیقی را بر محیط پیرامونیِ فعالیتی و سکونتی میدان بر جا خواهد گذاشت. به منظور مدیریت و هدایت این تاثیرات و سازماندهی حوزه نفوذ میدان در مساحتی در حدود 5/32 هکتار، طرح‌های مختلفی در رابطه با دسترسی‌ها، کاربری‌های عمومی و ضوابط ساخت و ساز که منطبق بر اصول معماری میدان باشد، در نظر گرفته شده است. این امر قطعاً توسعه‌های شهری آتی را در راستای سرزندگی و شکوفایی منطقه‌ی شمال شرقی اصفهان و محلات مسکونی پیرامون، موجب خواهد گردید.

کتاب سال معماری معاصر ایران، 1397
____________________________
نام پروژه/عملکرد: طرح احیای میدان کهنه (امام علی (ع))
شرکت/دفتر طراحی: مهندسین مشاور نقش جهان پارس
معماران اصلی: سید هادی میرمیران- حمید میرمیران
همکاران طراحی: گروه طراحی مهندسین مشاور نقش جهان پارس
نوع تاسیسات: هواساز
سازه: سازه های بتنی و فلزی و آجری
آدرس پروژه: اصفهان- میدان کهنه
مساحت: 32.5 هکتار
کارفرما: شهرداری اصفهان
تاریخ شروع/تاریخ پایان ساخت:1371-1394
عکاسی پروژه: مریم فخیمی
ایمیل شرکت:  info@njp-arch.com
وبسایت: www.njp-arch.com