طراحی مراکز آموزشی معاصر در جهان فرزانه احسانی مؤید

طراحی یک مجموعه‌ی آموزشی باید الهام‌بخش باشد. چون قرار بر این است انسان‌هایی که از دوران کودکی وارد این مجموعه ها می شوند یک‌سری آموزش‌ها درباره‌ی مطالب عمومی، آداب، علم، بهداشت و انضباط به آنها ارائه شود و شیوه‌ی صحیح زیستن و درست فکرکردن را بیاموزد، پس طرح هر جزء از این مجموعه و پیام و احساسی که القا می‌کند باید با نهایت دقت و ظرافت ضمنی و عینی انجام شود. همه چیز در جهت رسیدن به یک هدف طی طریق می‌کند. ذهن کودک مانند یک بوم سفید است و البته تا زمان واردشدن به محیط آموزشی دبستان و بالاتر از آن، شخصیت و نظام تفکر او تا حد زیادی شکل گرفته اما اثرگذاری سیستم آموزشی تحصیلی که به طور میانگین در اکثر کشورها از هفت‌سالگی آغاز می‌شود نیز عامل مهمی در شکل‌دادن به انسانی است که قرار هست عضوی از جامعه و دنیا باشد. لازم است تا در مورد وظیفه‌ی نظام آموزشی تحصیلی و تمامی سال‌هایی که به فراگیری سپری می‌شود، شفاف‌سازی شود. فرض بر این است که کودک در این مدت به کمک محیط آموزشی، مهارت‌هایی را کسب کند؛ به‌عنوان مثال پتانسیل‌های خود را بشناسد، شیوه‌ی فکرکردن مستقل را بیاموزد، از ابراز افکار و عقاید خود نهراسد، توانایی تمییز خوب از بد را بر اساس معیارهای پایدار اخلاقی که در بین تمامی انسان‌ها پذیرفته شده است بیاموزد، استانداردهای یک زندگی اجتماعی را بداند، از محتوای علوم، فنون و هنرهای مختلف آگاه شود و …، تا در نهایت روشی از تحصیل علم، فن یاهنر و در مجموع، روشی از زندگی‌کردن را اتخاذ کند که بیشترین آرامش و بازده را برای خود و اطرافیانش در پی داشته باشد. زیرا توانایی‌ها و قابلیت‌های انسان، بی‌شمارند و انسان همیشه قادر به تحقق بسیاری از آمال و رؤیاهایش بوده است، اما شرط این وصال آن است که به این توانمند بودن باور داشته و رفتارها و انتخاب‌های آگاهانه داشته باشیم.
از نظر معماری و طراحی داخلی، داخلی کلیت نورپردازی، رنگ‌ها، طرح فضاها، مقیاس‌ها، مسیرهای تردد، مقاومت در برابر حوادث طبیعی و غیرمترقبه، امنیت و آسایش، همگی بر آنچه که در ذهن افراد شکل می‌گیرد و یادگیری تلقی می‌شود، مؤثر هستند و اینها بر مبنای عوامل و معیارهای مختلفی از قبیل مکان جغرافیایی، محتوای آموزشی، اقتصاد جامعه، سن دانش‌آموزان (کاربر) و غیره شکل می‌گیرند، ضمن آنکه هر دوره مقارن با روندی از رشد فکری و جسمی افراد است که لزوماً باید مورد توجه قرار گیرد؛ مثلاً دوره‌ای که در مقطع راهنمایی سپری می‌شود، توأم با بروز حس استقلال‌طلبی، تجربه‌گرایی و عدم ثبات است.
آموزش و دوره‌های تحصیلی میان کشورهای مختلف، به روش‌های گوناگون ارائه می‌شود ولی ماهیت این تغییرات در میانگین‌های سنی، غالباً مشترک است.
از جمله ضوابطی که باید در طراحی یک ساختمان آموزشی مورد توجه باشد، نورپردازی استاندارد، آسایش بصری، آکوستیک، رنگ، ایمنی و پایداری است. در حالی که برای ارتقاء سطح کیفی و بازده، رعایت مواردی در خصوص انرژی، پایداری، مصرف صحیح و رعایت بازیافت‌ها قابل توصیه است که آب، منابع طبیعی انرژی، کیفیت هوای داخلی، مصالح و متريال‌های قابل بازیافت، حمل‌ونقل و کاربری‌های چندمنظوره از این جمله هستند که با تکنولوژی و تدابیر امروزی می‌توان نتیجه‌های منطقی و معقولی –چه در خصوص پایداری و چه آموزش افراد- دریافت کرد زیرا وقتی افراد با هدف یادگیری در یک مجموعه حاضر می‌شوند، این مضمون یادگیری از هر زمان دیگری در زمینه‌ی ذهن آنها بیشتر رسوخ کرده و نتیجه‌های عمیق‌تر و ماندگارتری در پی خواهد داشت و در تمام نقاط دنیا این موضوع لحاظ می‌شود.
دانش، قدرت است، اما زمانی که به خدمت گرفته شود. نمی‌توان سلامت و شادابی کودکان را منفک از سلامت زمینی که روی آن زندگی می‌کنند، دانست. معماری به سبک پایدار مزیت‌های متعددی دارد که در مورد فضای آموزشی به مواردی از این قبیل خلاصه می‌شود: بهبود وضع سلامت، افزایش سطح یادگیری و بازدهی، آسایش حرارتی، بهبود کیفیت هوای داخلی، کاهش مواد و گازهای سمی در متريال‌ها و هوای تنفسی (که تا حد زیادی جلوی بروز بیماری‌های تنفسی، آلرژی و آسم را می‌گیرد)، کاهش مصرف انرژی و منابع طبیعی، کاهش تولید ضایعات و ….
در حالی که پیوسته بهانه‌هایی از قبیل کمبود بودجه و منابع مالی برای ساخت‌وساز پایدار مطرح می‌شود، بررسی‌های آماری دقیق در سال 2006 در آمریکا نشان داده است که هزینه‌ی ساخت مدارس سبز تنها 2 درصد بیشتر از مدارس با معماری معمولی تمام می‌شود که ناچیز‌بودن این رقم به همراه مزیت‌های طولانی‌مدت ساخت‌وساز پایدار، عقل سلیم را توجیه می‌کند که با اندکی قناعت، سودآوری غنی آینده را پیش‌خرید کند.
مدارس سبز در آمریکا سالانه 100,000 دلار کاهش هزینه‌ها را مشاهده کرده‌اند که با این مبلغ می‌شد 150 دستگاه کامپیوتر جدید خرید، معلمین زبده را استخدام کرد و هزاران کتاب به مخزن علمی آن محیط آموزشی اضافه کرد.
در سال 1993 سیستمی تحت عنوان انجمن ساختمان‌های سبز آمریکا (US Green Buildings Council: USGBC) در این کشور پایه‌گذاری شد که هدفش تغییر دیدگاه‌ها و هدایت حوزه‌ی ساخت‌وساز به سمت رویکرد پایداری بود. از سال 2000 که این انجمن سیستم استانداردسازی و رتبه‌بندی LEED را بنیان نهاده است، تولید معماری با رویکرد پایدار توسعه یافته و در پی آگاه‌سازی و تبلیغات گسترده، این روند پیوسته رو به افزایش است. امتیاز LEED یک گزینه‌ی مستقل و اختیاری به منظور ارتقاء سطح سلامت و کارایی است که به واسطه‌ی رعایت معیارهای سبز توسط معمار و سازندگان بنا در پنج حوزه‌ی توسعه‌ی پایدار سایت، ذخیره‌سازی آب، مصرف بهینه‌ی انرژی، انتخاب مصالح مرتبط و کیفیت فضای داخلی مانور می‌دهد. انجمن در مورد فضاهای آموزشی، معیارهای LEED را چنین لحاظ کرده است: آکوستیک کلاس‌ها، مسترپلان، کیفیت هوای جاری در فضای داخلی و به حداقل رساندن اتلاف انرژی و منابع طبیعی (مانند آب). در سال‌های اخیر در پی آگاه‌سازی و هشدارهای سازمان‌های مسئول، روزبه‌روز به تعداد افرادی که به سلامت زمین و متعاقباً به رعایت معیارهای پایداری در ساختمان‌ها اهمیت می‌دهند، افزوده شده است و در اقصا نقاط دنیا شاهد ساخته‌شدن فضاهای آموزشی با رویکرد سبز هستیم.
در ادامه به شرح مختصر و تحلیل روند معماری چند پروژه‌ی آموزشی می‌پردازیم که استانداردهای طراحی و اجرا را ملاک قرار داده و هرجا قادر بوده‌اند، شاخصه‌ی پایداری را نیز لحاظ داشته‌اند.

پس از سال‌ها جنگ داخلی از دهه‌ی 1970 در آنگولا، حالا شاهد تغییرات روبه‌رشدی هستیم. در فاصله‌ی کمی از شهر لوآندا در سال 2011 دانشگاهی به نام آگوستینهو نتو (Agostinho Neto) ساخته شده که برای پذیراشدن 40,000 دانشجو مساحتی در حدود 600,000 مترمربع را اشغال کرده است.
طراحی این مجموعه به دست شرکت معماران پرکینز+ویل (‌Perkins+Wil) انجام شد که عوامل پایداری و تطبیق با شرایط محیط را نیز در نظر داشتند. کل مجموعه با 20 درجه انحراف از راستای شمال-جنوب طراحی شده تا باد ساحل جنوب‌غربی به‌خوبی در آن جریان یابد. کتابخانه، پلازا و محل اجتماعات این مجموعه ی دانشگاهی در مرکز طرح جانمایی شده است. باید توجه داشت که اجرای کلاس‌ها حول فضاهای عمومی یکی از راهکارهای مناسب در طراحی محیط‌های آموزشی است. از آنجایی که مدیر این مجموعه، رالف جانسن (Ralph Johnson) تجارب بسیار زیادی در خصوص فعالیت در مجموعه‌های آموزشی سبز و پایدار داشته، این ضوابط به‌شدت در طرح رعایت شده‌اند.
کتابخانه و کلاس‌های شیمی، ریاضیات، فیزیک و کامپیوتر مانند ساختمان مدیریت، با آن سایبان‌های مدرن خطی خود، به‌راحتی قابل تشخیص هستند. فضاهای داخلی به سیستم خنک‌کننده‌ی پسیو (passive) مجهز هستند و سقف لوور گاهاً تا خارج از مرز دیوارهای شیشه‌ای و به سمت حیاط مجموعه امتداد پیدا کرده تا سایه‌هایی برای فرار از تابش ناخوشایند آفتاب فراهم آورد.
دانشکده‌ی آموزش و خدمات انسانی (College of Education and Human Services) با مساحت 146,000 مترمربع در مرکز میشیگان که به سال 2009 توسط شرکت SHW طراحی شده بود، نمونه‌ی دیگری است که در پی مطالعه‌ی دقیق و عمیق روی رفتار و نیازهای کاربران و آگاهی به امکانات تکنولوژیک روز، در برآوردن نیازهای دانشجویان، ملزومات سازه و احتیاجات آسایش کارمندانش موفق عمل کرده است. فراهم آوردن فضاهای چندمنظوره برای انعطاف‌های کاربری و برنامه‌های متغیر، از ملزومات مفید یک محیط آموزشی محسوب می‌شود که در اینجا پاسخگوی مفید انواع کاربری‌ها بوده است.
دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه اراسموس (Erasmus؛ روتردام، هلند، 2012) به طراحی شرکت معماران کلاؤس اِن کان (Claus en Kaan) بر مبنای بهینه‌سازی سینرژی جاری میان دپارتمان‌ها، کارمندان و متخصصان شکل گرفت، ضمن آنکه برقراری تعامل مناسب و ارتباطات منطقی میان ساختمان و شهر نیز در طرح مسترپلان مد نظر معماران بوده، به‌ویژه آنکه یک پارک-‌موزه نیز در مجاورت سایت دانشکده قرار دارد که حائز اهمیت مدنی-فرهنگی است. در هر جزء طراحی این دانشکده‌ی پزشکی، ضوابط مختلف ارگونومی و سلامت رعایت شده است.
کارفرمایی که مسئول رسیدگی به طراحی مرکز بین‌المللی نوآوری‌های حکومتی (Centre for International Governance Innovation: CIGI، واترلو، اونتاریو، کانادا، 2011) بود، در سفارش خود به معماران شرکت KPMB گفت که خواستار ساختمانی با حس کلاسیک است که حداقل صدسال دوام بیاورد و کارایی مفید داشته باشد. حاصل کار، دو ساختمان سه‌طبقه‌ی مرتبط به‌هم بود، به همراه یک پاویون سخنرانی که حول یک حیاط مرکزی برپا شدند و حال‌وهوای آکسفورد-کیمبریج را داشتند. ابعاد، تناسبات و مصالح آجری نما پیرو منطق ساختمان‌های قرن نوزدهمی مجاور انتخاب شدند اما شفافیت نمای رو به حیاط مرکزی با هدف تقویت تعامل و ارتباط میان افراد شکل گرفت و کلاس‌ها، بخش اداری و تالار، پیرامون یک کریدور چیده شدند. پالت مصالح، محدود به سنگ و آجر (عموماً در نما) و چوب و شیشه (بیشتر در فضای داخلی) و بتن می‌شود، در حالی که حدود 30% حجم تخته‌های بتنی را هوا تشکیل می‌دهد که این راهکار به عایق‌بندی و سبک‌شدن مصالح منجر شده است.
وقتی صحبت از طراحی فضایی برای کودکان است، ضوابط و رویکردها شکل اندکی متفاوت می‌گیرند و رنگ، بازیگوشی و امنیت، از اولین کلماتی هستند که ممکن است به ذهن متبادر شوند. مهدکودک فورفاترهوسِت (Forfatterhuset) در کپنهاگ دانمارک، مجموعه‌ای شامل پنج ساختمان مجهز به بام‌های سبز است که در سال 2014 با مسئولیت شرکت معماران COBE محقق شد، ضمن آنکه شرکت طراحان منظر PK3 و مهندسان DAI هم در پیش‌برد کار دست داشتند. طراحان چنین بیان می‌کنند که قبل از هر چیز، بروز خلاقیت و یادگیری سریع و آسان برای کودکان را در نظر گرفته و قصد داشتند تا ضمن شناخت ویژگی‌های سایت و تقویت شاخصه‌های ممتاز آن، بنایی متفاوت بیافرینند. به عنوان مثال، نمای پروژه که یکپارچگی ساختمان‌ها را موجب شده، با ساختمان‌های آجرقرمز منطقه هماهنگ است. این پروژه به یک دهکده‌ی دوست‌داشتنی برای بچه‌ها می‌ماند.
در ساختمان دوطبقه‌ی کامپوس شهر شمالی (North City Campus، شرکت معماران JWDA، 2013) که در سن دیه‌گوی کالیفرنیا واقع است، علوم بازرگانی و آی.تی در محیطی با کلاس‌های مجهز، لابراتوارهای کامپیوتر و فضاهای چندمنظوره تدریس می‌شود. امکان دیگری که این پروژه به آن اندیشیده، تدارک تسهیلاتی برای دانشجویان معلول حرکتی است، در حالی که معمولاً در فضاهای آموزشی رایج (به‌ویژه در کشورمان) به هیچ عنوان این مسئله لحاظ نمی‌شود. پنجره‌های عریض، بالکن‌های وسیع و حیاط مرکزی به‌عنوان مکان‌هایی عالی برای اجتماع هستند که موجب بهبود ارتباطات میان دانشجویان، کارمندان و بازدیدکنندگان می‌شوند. درهای کشویی شیشه‌ای به همراه سیستم پیشرفته‌ی تأسیسات و نورپردازی موجب کاهش 30درصدی انرژی توسط این ساختمان شده، علاوه بر آنکه با نصب شیرآلات کم‌فشار و استفاده از آب‌های مصرفی برای مقاصد آبیاری فضای سبز، تا 40% از مصرف آب کاسته شده است. مشاهده می‌شود که با چه تدابیر ظریف و باریک‌بینی‌های تخصصی می‌توان تا حد زیادی از هدررفتن انرژی و منابع طبیعی جلوگیری کرد و فرهنگ مصرف صحیح را به طور غیرمستقیم به افراد آموزش داد.
اگرچه فضاهای آموزشی تنها به محیط درس و مدیریت اختصاص ندارند و امکاناتی همچون خوابگاه‌ها و اقامتگاه‌های موقت یا دائم هم از ملزومات برخی مجموعه‌های آموزشی هستند که البته زیرشاخه‌ی سکونتگاه‌های موقت هستند، ضمن آنکه با لحاظ تجمع دانشجویان در آن –که همگی با هدف تحصیل علم، هنر و یا فن صورت گرفته- واجد شرایط ویژه‌ای هستند و نیازهای ویژه‌ای دارند که از آن جمله می‌توان به مکان‌هایی ساکت برای تمرکز و مطالعه‌ی شخصی یا گروهی، امکانات استراحت و بازیابی انرژی و بعضاً دسترسی به منابع مطالعاتی اشاره کرد. اخیراً بخش تازه‌ای به مجموعه‌ی دانشگاهی وستفیلد استیت (Westfield State؛ شرکت معماران ADD، ایالت ماساچوست آمریکا، 2013) افزوده شده که اقامتگاه موقت دانشجویان این دانشگاه است. معماران ADD سوییت‌های 1، 4 و 6 تخت‌خوابی طراحی کردند که هر سوییت دارای آشپزخانه، سرویس حمام و دستشویی و نشیمن مجزا است. مصالح چوب و سنگ با منظره‌ی کوهستانی و پردرخت اطراف هماهنگی دارند. در فضای داخلی، سه محدوده برای تجمع و مطالعه تعبیه شده و فضای همکف با آن سقف چوبی و مبلمان رنگین که یادآور حضور در جنگل است، محیطی دلچسب و آرامش‌بخش برای مطالعه و گپ و گفت‌وگو فراهم آورده است. یک فضای تمام‌شیشه‌ای با سقف مرتفع کمانی هم رو به منظره‌ی طبیعت کوهستانی بیرون از ساختمان مهیا شده که زمینه‌ساز آرامشی عمیق برای یادگیری بهتر است. در این پروژه نیز شاهد اجرای قواعد معماری پایدار هستیم؛ مانند استفاده‌ی عمده از مصالح بومی و بازیافتی در سازه و معماری داخلی که از هر جهت به نفع پروژه تمام شد.
پـنج سـال پــس از انــجـام طراحی سانتـیاگو کالاتراوا –معـمار اسـپانیایی- بـرای ســاختـمان بــخـش عـلوم و تـکنـولوژی دانـشگاه پلـی‌تکـنیک فلـوریـدا (Science & Technology for Florida Polytechnic University)، طرح وی عینیت یافت و این ساختمان با هزینه‌ی جمعاً 60 میلیون دلار در سال 2014 احداث شد. در اینجا کلاس‌ها، سالن اجتماعات و بخش‌های تحقیقاتی در راستای دفاتر اداری و مدیریت مجموعه قرار دارند و مشخصه‌ی ظاهری این بنا، نمایی است که با کمان‌های متوالی اسکلت‌بندی شده است. یک بام مرتفع همچون تاج بر فراز ساختمان دانشکده دیده می‌شود که بر اساس نیاز کاربران به دریافت نور و گرمای طبیعی، قابل تنظیم می‌باشد. ساختمان دوطبقه با چهار پل ارتباطی به محیط پیرامونش دسترسی می‌دهد.
استانداردهای زندگی و کار در عصر حاضر به‌خوبی و با کیفیت مطلوبی در ساختمان 14 طبقه‌ی دانشکده‌ی حقوق جزایی جان جِی (John Jay، گروه معماران SOM، نیویورک، 2011) به اجرا درآمده‌اند، به علاوه یک پودیوم چهار طبقه و منظر سبز وسیع نیز به آن تعلق گرفت. روی نما پنل‌های شیشه‌ای با سایبان‌های نورگیری را می‌بینیم که روی هر نما رنگ و طرح اندک متفاوتی دارند.
اما ساخته‌شدن یک مدرسه در بورکینافاسو داستان جالبی دارد: دیه‌بدو فرانسیس کِرِه (Diebedo Francis Kere) پسری اهل بورکینافاسو و عاشق کار با چوب بود، پس به محض اینکه استثنائاً موقعیتی برایش مهیا شد، به آلمان رفت تا به صورت حرفه‌ای نجاری بیاموزد. او که روزها به تعلیم نجاری می‌پرداخت و شب‌ها برای اخذ مدرک دیپلمش درس می‌خواند، بعدها پس از اتمام تحصیلات خود در رشته‌ی معماری به کشورش بازگشت تا با اندوخته‌های علمی که به دست آورده بود، به مردمش خدمت کند چون آمار نشان از بی‌سوادی 80% مردم منطقه می‌داد و استعدادهای فراوانی وجود داشتند که همگی آنها فرصت مهاجرت و تحصیل را پیدا نمی‌کردند. پس منطق حکم می‌کرد که اگر در همین نزدیکی مدرسه‌های خوب بنا شود، دیگر چه نیازی به مهاجرت خواهند داشت؟ او به کمک اهالی منطقه یک مدرسه از خاک ساخت و خودش نجاری و تهیه‌ی آجر از لاتریت را به هم‌وطنانش یاد داد (Laterite؛ ماده‌ای از گِل سفال که پس از خشک‌شدن، بسیار سخت می‌شود). آنها بدنه‌ی مدرسه را با همین آجر و سقف را با ورقه‌های فلزی موج‌دار بنا کردند؛ به امید اینکه تعدد این امکانات و تغییرات کوچک، موجب اعتلای زمینه‌ی فرهنگی و سطح زندگی مردم آفریقا شود.
برای رده‌ی سنی متفاوت، دسته‌ی ساختمان‌های مهدکودک و دبستان را داریم که قرار است دارای محیطی دوست‌داشتنی و الهام‌بخش باشند. لا لروتکا (La Leroteca، کلمبیا، 2013) هم یک ساختمان با هدف آموزش است؛ در واقع یک مهد کودک که مساحتی نه چندان بزرگ در حدود 150 مترمربع دارد. معماران و طراحان شرکت لاکاخا (Lacaja Arquitectos) تصمیم گرفتند تا زبان فرهنگ و هنر را برای زمینه‌ی طرح خود انتخاب کنند و تخته‌های چوبی و گیاهان خوش‌منظر را در دل پروژه جای دهند که همه‌ی این تدابیر باعث ایجاد احساس آرامش و راحتی کاربرهای خردسالش شده است. خطوط شکسته و نامنظم نما هم در اولین نگاه به ما می‌فهماند که ساختمان پیرو منظره‌ی کوهستانی پس‌زمینه خلق شده است. این مهدکودک، به‌واقع جزئی از طبیعت است.
اما یک کامپوس متفاوت هم وجود دارد که سنگ تمام گذاشته: دانشگاه اقتصاد و بازرگانی وین (Wien University of Economics and Business: WU) که در مجاورت پارک و مرکز نمایشگاهی وین است. پیاده‌روی در میان این مجموعه مانند بازدید از یک نمایشگاه معماری است، چون هر یک از شش ساختمان اصلی آن توسط یک هنرمند معمار نامدار در عصر حاضر طراحی شده و شرح مختصر آنها به این قرار است:
ساختمان آموزش و کتابخانه (LC) به زها حدید سپرده شد. این بنا در مرکز مجموعه قرار دارد و شامل دو قسمت می‌شود که با مرز شیشه‌ای از هم تفکیک شده‌اند. نمای بتنی، بام نامتقارن و پیش‌آمده‌ای که حتا از فاصله‌ی خیلی دورهم قابل رؤیت است، رمپ‌های گسترده و مارپیچ، سالن بزرگ ورودی این ساختمان که حکم پذیرش کل مجموعه را دارد، حریم‌های مطالعه‌ی انفرادی و بخش‌های خدماتی که در همکف واقع است و دیدی بلامانع به ترازهای فوقانی دارد، از جمله ویژگی‌های این ساختمان مطالعاتی هستند.
مرکز آموزش و دپارتمان‌ اول (TC/D1) که توسط شرکت BUS architektur، معماران مستقر در وین طراحی شده، در گوشه‌ی شمال‌شرقی سایت می‌باشد، ورودی شرقی مجموعه را پوشش می‌دهد و بیشتر به دانشجویان دوره‌ی کارشناسی تعلق دارد. ساخت این مجموعه از سال 2010 آغاز شد و در سال 2013 مورد بهره‌برداری قرار گرفت که نمای آن با فلز کورتن و پرداخت‌های پتینه‌وار پرداخت شده است. ساختمان D1 رو به کتابخانه بوده و دپارتمان تجارت جهانی و شش انیستیتوی تحقیاتی را در بر دارد. در وسط بخش تحتانی یک باغ زیبا و کافه‌ای به ظرفیت 600 کاربر هست و تالار سخنرانی چندمنظوره در بلوک مرتفع سمت راست تعبیه شده است.
دو حجم کشیده‌ی ساختمان‌‌های دپارتمان دوم و مرکز دانشجویی (D2/SC) در گوشه‌ی جنوب‌شرقی سایت –که نزدیک‌ترین دسترسی به ایستگاه مترو را دارد- به مسئولیت معماران ژاپنی آتلیه‌ی هیتوشی آبه (Atelier Hitoshe Abe) طراحی شد. روی نما دو لایه‌ی کم‌ضخامت هم‌پوشان را می‌بینیم که حریم و احساس تحرک را فراهم می‌کند. بیشتر اتاق‌های سمینار و پروژه در همکف هستند، ضمن آنکه فضاهای خالی میان بخش‌ها برای ملاقات‌های دانشجویی و گفت‌وگوهای دوستانه مناسب است. فاصله‌ی بین دو بنا موجب نفوذ نور و گرمای مطلوب به فضاهای داخلی هر دو قسمت شده است.
آکادمی اجرایی (Executive Academy: EA) در قالب بنایی دیگر در ورودی غربی سایت دانشگاه وین ساخته شد که طراحی آن کار شرکت NO.MAD، معماران اهل اسپانیا، می‌باشد؛ ساختمان در هفت طبقه با نمایی از آلومینیوم و شیشه و درجه‌های متنوع شفافیت و انعکاس که نتیجتاً ساختمان را با محیطش ادغام کرده است. جالب است که الگوی پنجره‌ها با آنکه تصادفی به نظر می‌رسد اما پیرو الگوریتم مشخصی سازمان‌دهی شده است. در همکف، سالنی چندمنظوره داریم که با تفکیک‌گرهای قابل تنظیم و متحرک قابلیت انعطاف کاربری دارد، چهار طبقه‌ی اول دارای پلان باز بوده و شامل بخش اداری است و سایر طبقات فوقانی به آموزش و مطالعه‌ی شخصی اختصاص دارند؛ یک رستوران و کافه‌ی عمومی هم روی بام طراحی شده است.
دو بنای دپارتمان سوم و مدیریت (D3/ AD) که از حاشیه‌ی غربی تا مرکز مجموعه امتداد دارد، توسط پیتر کوک و استودیو CRAB طراحی شده است. ساختمان D3 دارای فرم ارگانیک و حیاط‌های مرکزی متعدد می‌باشد و نمای هر دو بخش در قسمت تحتانی، پوشیده و تقریباً بسته، با پنجره‌های محدود است؛ به‌جز کتابخانه، تالار سخنرانی و غذاخوری که نمایی شفاف و نورگیر دارند. بخش فوقانی نمای هر دو ساختمان پوشیده از نورگیرهای رنگی (از طیف نارنجی تا بژ) است.
دپارتمان چهارم (D4) را طراحان اسپانیایی استودیو کارمه پینوس (Carme Pinós) عهده‌دار شدند. نما مزین به طرح‌های هندسی، پنجره‌های متعدد با حس پویا و سایبان‌های آلومینومی است. ورودی ساختمان در همکف، به بخش‌های اداری، کافه و کتابخانه‌ی علوم اجتماعی منشعب می‌شود، ضمن آنکه اتاق‌های سمینار و پروژه که برای مطالعه‌ی شخصی هم کاربرد دارند نیز در سطوح مرتفع همین تراز قرار دارند. طراحی داخلی ساختمان –از جمله راهروها، فضاهای کاربری افزوده و حتا انبار نیز هماهنگ با الگوی نما طراحی و اجرا شده‌‌اند.
در سراسر دنیا تعداد مراکز آموزشی نوساز با کیفیت طراحی و معماری استاندارد که شایسته‌ی مطالعه باشند، کم نیست؛ از دورترین نقاط قاره‌ی سیاه گرفته تا قلب یک مگاشهر شاهد هستیم که شیوه‌ی آموزش رو به تغییر است و ساختمان‌های جدیدی که به این منظور احداث می‌شوند، مطابق با این تغییرات و پاسخگویی به نیازهای کاربرهای امروزی خود برافراشته می‌شوند. امید است که در سال‌های آتی و نه چندان دور، شاهد توجه مسئولان، نظام آموزشی کشور، سازمان نوسازی و تجهیز مدارس آموزش عالی کشور و همچنین معماران و طراحان به این وجه از روند تعلیم باشیم و گرچه امروز فاقد ساختمان‌های آموزشی با معماری قابل‌تأمل هستیم اما امیدواریم تا اهمیت رفع این نقیصه و توجه به مزایای عظیم آن در رأس برنامه‌های اجرایی کشور قرار بگیرد.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Source
Ford, Alan. Designing the Sustainable School. Australi: Images publishing group, 2007, Pp. 6- 10. Domus (Vol. 927, July-August, 2009). Milan: Direzione Pubblicità, Octobert, 2012, Pp. 66- 69, “School in Dano Burkina Faso”. www.architecture4e.com www.wbdg.org www.wu.ac.at