بتن در معماری میدان شهدا – مشهد
معماری از علی‌اکبر صارمی، جواد بنکدار و امیرعباس شیرازی

مشخصات پروژه:

کارفرما: شهرداری مشهد مدیریت اجرایی طرح میدان شهدا
مدیران اجرایی کارفرمای پروژه، به ترتیب حضور از ابتدای پروژه: سید حسن حسینی، سید جواد آفاق اسلامیه، سید مهدی درهمی، ابوالفضل افشاری، وحید برجسته‏نژاد
مهندسین مشاور تجیر:
گروه طراحی: علی‏اکبر صارمی، جواد بنکدار، امیرعباس شیرازی
همکاران: نادره نظری، هنگامه حسینی فیروز آبادی، نیلوفر ایرانی، الهام امینی، آزاده پناهنده، جلیل تکبیری، محسن سبز علی نژاد، زینب فرقانی رامندی
گروه سازه: انوشیروان سلیمی، حمیدرضا هدایتی، بهزاد عبدی
گروه برآورد: محمد عظیمی، الهام عظیمی
گروه تأسیسات مکانیکی: بیژن سپهرآرا، حمید رضا اعتمادی، محمد جعفرزاده، امید بهزادی، محسن مهرجو
گروه تأسیسات الکتریکی: جهانگیر صلح‏جو، محسن دادمند، توحید اکبری، بهنک خسروی فر
گروه سیویل: حسن میلانی، امیر یاری
گروه نظارت: رضا امیربک زاده، سعید قره شیر، علی‏اکبر کرمانی پور، تقی شوکت پور
پیمانکاران: شرکت توس امکان، شرکت مسکن و عمران قدس رضوی، شرکت بتن و ماشین قدس رضوی، شرکت بنیان بتن، شرکت آرت رتیکول
وب سایت: www.Tajeerarch.com

خلاصه‌ای از مراحل طراحی میدان شهدا – مشهد
پس از برگزاری مسابقه ی طراحی میدان شهدا در سال 1382 و ساختمان‌های داخلی آن، افتخار برنده شدن در مسابقه، نصیب مشاور تجیر گردید و طراحی تک‌تک ساختمان‌های مجموعه بر اساس ایدئوگرام اولیه‌‌ی طراحی شهری، که توسط مهندسین مشاور باوند تهیه گردیده بود، از سال 1383 به‌صورت طرح و اجرای همزمان آغاز گردید.
توضیحاتی در خصوص فضای پروژه ی میدان شهدا ی مشهد
میدان شهدا فضایی ست مدنی که عملکردهای اداری، فرهنگی و تجاری در ساختمان‌های اطراف آن قرارگرفته است. این فضای طراحی‌شده برای گذران اوقات فراغت شهروندان و زائرین با جذابیت‌های نو و ویژگی‌های خاص، فضایی شهری برای انجام مراسم مذهبی، ملی و برگزاری اعیاد و غیره، مصون از شرایط نامناسب ترافیکی و اقلیمی برای فعالیت‌های شهروندی و تقویت روابط اجتماعی در نظر گرفته‌شده است. همچنین جهت ارتقاء فعالیت‏های فرهنگی با قرار گرفتن یک تالار به‌عنوان تالار بزرگ شهر، در خدمت شهروندان می‏باشد.
عملکرد های فوق، کمتر به این صورت در معماری گذشته وجود داشته است، بنابراین می‌توان این مجموعه را درزمینه ی طراحی شهری نوآورانه دانست.
در نگاه کلی، طرح میدان شهدا، طرحی با یک مکان مرکزی و شش ساختمان در پیرامون آن می‌باشد. این میدان، شش دروازه دارد که چهار دروازه ی با اهمیت کمتر، به سمت خیابان‌های جنوبی و شمالی دو دروازه‌ی بزرگ در راستای محور اصلی شرقی و غربی، به سمت حرم مطهر گشوده شده است. طراحی فضای سرپوشیده‌ی وسیع و جذاب در زیر عرصه ی میدان که برای فعالیت‌های گوناگون در همه ی فصول پیش‌بینی ‌شده است، به‌نوعی فعالیت‌های اجتماعی و بازار را توأمان با هم درآمیخته است.
دروازه‌های اصلی با احداث چهار دیوار بزرگ از جنس بتن اکسپوز و با شکاف‌هایی در آن‌ها که به‌سمت حرم رضوی جهت ادای احترام خم‌شده‌اند، تعریف‌ و به‌وسیله‌ی خطوط ساده‌ی هندسی تقسیم‌بندی شده‌اند.
موقعیت تالار شهر در طرح میدان
در ایدئوگرام طراحی شهری، این ساختمان در ضلع شمالی عرصه‌ی میدان شهدا و در مقابل ساختمان قدیمی شهرداری قرارگرفته است. با تکمیل ساختمان‌های چهارگانه ی داخل میدان، فضای مدنی ایجاد شده، نظاره گر گفتمان بین ساختمان شهرداری قدیم و ساختمان شورای شهر خواهد بود.
همچنین، با توجه به عدم وجود ساختمانی مستقل، کارآمد و در شأن و جایگاه شورای شهر برای فعالیت‌های مربوطه و همچنین عدم وجود فضای فرهنگی مختص شهرداری در شهر، برنامه‌ریزی کالبدی ای انجام‌شده است که برای نمونه، موزه  و تالار همایش‌های شهرداری از این قبیل فضاها می‌باشند؛ بنابراین ساختمان تالار شهر به‌عنوان یک مجموعه ی فرهنگی-اداری، با کاربری‌های گوناگون طراحی و احداث گردیده است. در اینجا، سعی شده تا علاوه بر دستیابی به عملکردهای موردنظر، به‌عنوان یک اثر شاخص معماری یادمانی نیز درآید.
ایده‌های اصلی در طراحی ساختمان تالار شهر
بخشی از تفکرات اولیه‌ در طراحی مجموعه ی ساختمان تالار، شورای شهر و «دروازه ی مردم» این بوده که مردم در آن حضوری پررنگ داشته باشند.
در این ساختمان، که در مرداد‌‌ماه 94 به بهره‏برداری رسیده و تركیبی از عملكردهای گوناگون و پر مراجعه است، می بایست ارتباطی ساده و مستقیم با استفاده‌كنندگان خود كه عموماً مردم عادی شهر هستند، برقرار نماید.
این ساختمان كه با ظاهری ساده و آرام در صدر میدان نشسته است، تعامل منطقی با ساختمان روبروی خود (ساختمان شهرداری موجود) برقرار می سازد و پیوندی بصری با ساختمان‌های تجاری طرفین میدان به‌وجود آورده و به‌نوعی، تعریف‌كننده ی فضای انتهای میدان خواهد بود.
با توجه به ساختمان حجیم و بسته ی شهرداری موجود، بنای شورای شهر جدید به شکل ساختمانی دل‌باز طراحی‌شده که دارای گشودگی‏های بسیاری ست و دعوت‏کننده به نظر می‏رسد و تردد مردم در محوطه‌های درون و بیرون این ساختمان به سهولت امکان‌پذیر است. حتا با ایجاد شکاف بزرگی در میانه ی ساختمان، ارتباط شمال عرصه ی میدان با فضای داخل میدان میسر شده، به‌نحوی‌که مردم این ساختمان را به‌عنوان یک مانع یا سد عبوری در مقابل خود نمی‌بینند.
در واقع، اسکلت ساختمان، بتن مسلح می‌باشد که در بخش‌های اصلی مانند دروازه ی مردمی تبلور یافته است و ستون‌ها در پوشش نهایی به‌صورت بتن نمایان درآمده‌اند که این موضوع می‌تواند تأکیدی باشد بر صداقت سازه‌ای و معمارانه‌ی درون و بیرون بنا که خود را صادقانه جلوه می‌دهد و در عین زیبایی، مصالحی چون بتن، آن را بدون هیچ پوششی به مردم می‌نمایاند.
در مقابل فضای داخل میدان، دروازه‏ای در نظر گرفته شد که ورودی اصلی را تشکیل می دهد. این دروازه، «دروازه‌ی مردمی» نام نهاده شده، زیرا یک رمپ با شیب ملایم از درون آن می‏گذرد که به فضای ورودی ملاقات مردمی شورای شهر، در طبقه ی اول منتهی می‏شود؛ بنابراین هر تعداد ملاقات‌کنندگان بیشتری روی این مسیر مشاهده شوند، نشان از ارتباط مردم با نمایندگانشان خواهد بود که این نکته برای اولین بار در چنین مجموعه‌ای بکار رفته است.
نکته ی مهم دیگر این است که دیواره‏های پایه ی دروازه با قوسی ملایم به کف میدان وصل شده‌اند و خطوط سنگی کف میدان نیز تا بخشی از دیوار ادامه یافته است. بدین ترتیب، میدان که مکان گذر مردم است، توسط این قوس، تبدیل به دروازه‌‌ی مردمی شده است و می‏توان گفت، کف زمین به‌صورت فرشی بزرگ تبدیل به ساختمان گردیده و یکپارچگی میدان و ساختمان به‌خوبی حاصل‌شده است.
بدین ترتیب، این بنا به‌عنوان یک فضای مدنی و مردمی، از اولین آثار معماری در کشور خواهد بود که همچون میدان نقش‌جهان اصفهان، به‌عنوان اثری ماندگار در ارج نهادن به نقش مردم در حاکمیت مطرح می‏شود.