کتابخانهی سانرایز مـاؤنتین پیوریا، آریزونا، آمریکا/ شرکت معماری ریچارد + باؤئر، 2009
Sunrise Mountain Library, 2009

در عرصهی سیاست، شهر فینیکس، واقع در ایالت آریزونای آمریکا در مسیر محافظهکاریِ کاملی گام برمیدارد، اما خوشبختانه وقتی پای معماریِ شهری به میان میآید، مردمان این شهر نگاه پیشرویی دارند. در سال 1995 ساکنان شهر افتتاح کتابخانهی مرکزیِ بِرتون بار (Burton Barr)، کاری از ؤیل برودر را جشن گرفتند که خیلی زود در درّهی خورشیدِ آریزونا حالت آیکونیک به خود گرفت و به یک شاخصهی نمادین تبدیل شد. سال بعد، یعنی درست موقعی که فینیکس به طرز حیرتانگیزی توسعه مییافت، از معماران برجستهی ایالات جنوبغربی برای احداث یک سری کتابخانه در ایالت دعوتی به عمل آمد که آثار بسیاری از آنها در مجلهی معتبر معماری آرکیتکچرال ریکورد معرفی شدهاند.
کتابخانهی سانرایز ماؤنتین، کار شرکت ریچارد+باؤئر که در سال 2009 به اتمام رسید، نمونهی دیگری از اشتیاق این شهر به معماری ساختمانهای منفرد و خیرهکننده است. ساختمان کتابخانه به مساحت 2,050 متر مربع پس از صرف هزینهای بالغ بر 7/7 میلیون دلار از قطعهزمینی در پیوریا که شهرستانی در شمال غربی فینیکس است، سر بر آورده است. کتابخانه که در ردیف خانههای دلپذیری به رنگ اُخرایی محصور است، واقعاً همان عنصر ضروری و مورد احتیاج این منطقه را که نبودش کاملاً احساس میشد، به آن بخشیده است.
اینجا قلمرو طبیعی شرکت ریچارد+باؤئر است. علاوه بر پروژهی سانرایز، این شرکت با 14 کارمند خود کتابخانههای دیگری را نیز طراحی کرده که عبارتند از کتابخانهی دیزِرت بروم و کتابخانهی عربی. شرکتِ ریچارد+باؤئر با همکاری شرکت ساختمانی هِیدِن بیلدینگ، در فوریهی سال 2006 مقام اول مسابقهی سانرایز ماؤنتین را از آن خود کرد.

دیوید هیوننبرگ، مدیر کتابخانهی پیوریا میگوید: «از روز اول از ما حمایت کردند (…) اهالی این منطقه 10 سال بود که فقط یک کتابخانهی دبیرستان را در اختیار داشتند ما هم فکر کردیم لیاقتشان خیلی بیشتر از اینهاست و تمام تلاشمان را کردیم».
پروژه را به تیم طراحی محول کردند و سایت را به دست آنها سپردند. سایت پروژه یک زبالهدانی به وسعت 16,200 متر مربع بود که هنوز شکلگیری و طراحی آن تکمیل نشده بود معماران تصمیم گرفتند که برای سایتِ مجاور کتابخانه یک پارک طراحی کنند که با در نظر گرفتن نقاط مرجعی که در سایت موجود بود، زحمت زیادی برای معماران نداشت. جیمز ریچارد، مدیر شرکت، اینطور توضیح میدهد: «ما با یک تکه بیابان لُخت مواجه شدیم… یک پروژهی طراحی و ساخت که هزینهبر و برای ساخت، خیلی حساس بود».
دست آخر، شرکت ریچارد+باؤئر یک ساختمان اقتصادی و شاخص طراحی کرد: بنای کوتاهی شامل سه میلهی پوشیده از شیشه و بتن. در سمت شمال، اسلبهای خودایستا در ابعاد 3/4×7/3 متر و با فاصلهی یکی دو متر از هم، چشمانداز کلی را ایجاد میکنند. برعکس، در سمت جنوب که متوجه جاده و یک منطقهی وسیع زهکشیشده است، پانلهایی قرار دارند که محکم به یکدیگر چفت شدهاند. همهی اسلبها، سطحِ پرداختخورده دارند؛ یک نوع دستکاری هوشمندانه در مصالح روزمره و عادی.

مهمترین مشخصهی کتابخانه، سقف موجدار آن است که اندکی از دیوارهای خارجی بیرون میزند. این سقف شامل سه بخش است: دو سطح مواج که توسط ستونهای فولادی و معلقِ بالای میلههای خارجی حمل میشود و یک سقف تخت، که با دیوارهای آجری و بتنی حمل میشود و میلهی مرکزی را پوشانده و تجهیزات مکانیکی را هم در خود جای داده است. فرم مواج سقف با الهام از دریاچهایکه در آن نزدیکیهاست، شکل گرفته است. همین مضمون «دریایی» در دیگر نقاط ساختمان هم به چشم میآید و جلب نظر میکند؛ از جمله سوراخهایی مثل پنجرههای کشتی که هم در سقف و هم در اسلبهای بتنی به چشم میآیند. طراحان مجموعه در کل بنا از شیشهی آبیرنگ هم استفاده کردهاند. ریچارد متذکر میشود که پالت سرد کتابخانه که به رنگ زغالی و لاجوردیست، با روند معمولی که شرکت ریچارد+باؤئر در پیش میگیرد، فاصله دارد و میگوید: «این پالت، خیلی با پالت سنتی جنوبغربیِ ما فرق دارد».
لیاوتِ ساختمان نسبتاً فاقد پیچیدگیست. یک ورودی اصلیِ عقبنشسته دارد که به حجم اصلی کتابخانه منتهی میشود و بازدیدکنندگان در آنجا با تازههای کتاب، بخش کامپیوتر و در نهایت، با یک بخش نوجوانان مواجه میشوند. بخش جنوبی مربوط به بزرگسالان است و اتاقهای چندمنظوره دارد، در حالی که بخش کودکان و بخشهای اداری، شمال ساختمان را به خود اختصاص دادهاند. حیاطهای مسقف مکان دلپذیری برای استراحت ایجاد کردهاند.
تجهیزات کتابخانه به دلیل وجود صندلیهای راحتیِ نشیمن و نقاشیهای گستاخانهی خود، محیط خوشگذرانی دارد. چندین عنصر «سبز» و دوستدار محیط زیست هم در آن به چشم میآید و گواهینامهی LEED نقرهایِ آن در دست تهیه است.
هیوننبرگ میگوید که خانهی جدید کتابخانه با سیلی از مشتریان جدید مواجه شده است. رفتوآمد آن رشد 108 درصدی داشته و هر ماه هزاران مشتری جدید به کتابخانه مراجعه میکنند. او میگوید: «تاکنون حتا یک اعتراض و ایراد هم نشنیدهام، حتا از آدمهایی که معماری معاصر را دوست ندارند». اما یک نکتهی منفی وجود دارد: دورهی تعطیل کتابخانه، گسترش پروژههای دیگر را دستخوش رکود ساخته و معلوم نیست که احداث پارک چه موقع شروع خواهد شد.
در حال حاضر، کتابخانه در مجاورت سایتی افسرده و برهوت قرار گرفته است. اما بهرغم چشمانداز بیفروغش، کتابخانهی سانرایز ماؤنتین بنای خیرهکنندهایست که نقشی حیاتی در یک جامعهی شکوفا بر عهده گرفته است. شرکت ریچارد+باؤئر توانسته جواهر شهری دیگری در درهی رو به رشدِ خورشید خلق کند.
مدارک فنی