کتابخانه­‌ی دانشکده­‌ی ادبیات، دانشگاه آزاد برلین، آلمان
نورمن فاستر، 2005

Library for the Faculty of Philology, Free University, 2005

با پایان یافتن دومین جنگ جهانی در سال 1945، تحصیلات آزاد در برلین ویران‌شده‌ی پس از جنگ به‌عنوان یک ارزشِ دوباره متولدشده رشد یافت و خیلی زود نقشی محوری را در پیشرفت ذهنی و ارتقای سطح فکری شهروندان پیدا کرد، به طوری که امروزه با داشتن بیش از 39,000 دانشجو در میان سه دانشگاه پرجمعیت شهر برلین جای دارد.
دفتر معماری نورمن فاستر و شرکا بازسازی محوطه‌ی «دانشگاه آزاد» برلین را بر عهده داشت. عمده‌ی کار بر بازسازی دانشکده‌ی ادبیات این دانشگاه و احداث کتابخانه‌ای نو متمرکز شده بود؛ دانشکده مساحتی حدود 9260 مترمربع را اشغال کرده بود و پس از تکمیل، حدود 400 کارمند را در سه طبقه جای می‌داد و 36 کلاس درس داشت. طراحی کامپوس این بنا کار برجسته‌ای از کاندیلیس جوزیک ؤودز شیدهِلم می‌باشد که وقتی ساخت فاز اول آن در سال 1973 به پایان رسید، به‌عنوان اثری قابل‌توجه در طراحی دانشکده‌ها شناخته شد. نمای ساختمان توسط ژان پرووه و با تمسک به تناسبات مدولار لو کربوزیه طراحی شده بود.
فاستر به‌عنوان هسته‌ی بنا و به منظور تأکید بر اهمیت تاریخی دانشگاه، کتابخانه‌ی جدیدی برای آن طراحی کرد که جایگزین بخش‌هایی از ساختمان‌های پیرامون شد تا شش حیاط را به هم متصل کند و کتاب‌های یازده گروه آموزشی مختلف را یک‌جا گرد آورد. طرح معماری ساختمان این کتابخانه‌ی کروی­شکل به مساحت 20.726 متر مربع، شبیه به مغز انسان است و از همین رو در بین مردم به «مغز برلین» معروف شده است. صفحات آلومینیومی و شیشه‌ی رنگی پوسته‌ی منحنیِ ساختمان تقابل آشکاری با فضای درون کتابخانه دارند و بر روی اسکلتی فولادی با هندسه‌ی شعاعی سوار شده‌اند.

این قاب‌های فولادی با دهانه‌های گشاد، نگه‌دارنده‌ی شکل هندسی مدوّر بنا هستند. همان‌طور که فیلترهای لایه‌ی داخلی شدت تابش آفتاب در طول روز را تعدیل می‌کنند، روزنه‌های شفافی هم گاه بازیگوشانه بارقه‌های نور را به داخل هدایت می‌کنند تا فارغ از کسالت، تمرکز و آرامش لازم برای مطالعه‌ای آرام و سالم برقرار باشد. سازه‌ی بتنی آن، دو هسته‌ی مرکزی دارد و می‌تواند بیش از 700,000 جلد کتاب و 650 محل مطالعه را در پنج طبقه‌ی خود جای دهد. تمامی این طبقات دارای تهویه‌ی طبیعی هستند؛ دفتر فاستر و شرکا که به دلیل توجه به مسائل محیطی در استراتژی‌های طراحی خود شهرت دارد، ساختمان را در غشای دولایه و کف‌های دوجداره‌ای پیچیده است که هم نقش کانال هوا را بازی می‌کند و هم نقش واسطه‌ی گرمایی را، و به این طریق در 60 درصد از روزهای سال تهویه‌ی طبیعی را برای ساختمان مهیا می‌سازد. یک موتور خورشیدی، نیروی لازم برای جریان هوای ساختمان را تأمین می‌کند و ترکیب صفحات باز و بسته در پوسته‌ی بیرونی، دمای درون ساختمان را تنظیم می‌کند. کتاب‌ها در هر طبقه، در مرکز پلان جای گرفته‌اند و میزهای مطالعه در محیط پیرامون آنها. عقب‌نشینی یا جلوآمدگی در پروفیل مارپیچی هریک از طبقات، علاوه بر آنکه تداعی‌کننده‌ی کالبد مغز است، با دقت نظر بر ترازهای بالا و پایین فرم گرفته که هم توصیف‌گر کرنش فضاها در مقابل یکدیگر است و هم محدوده‌هایی روشن، دلباز و مطلوب را برای انجام فعالیت‌های فکری پدید می‌آورد. هزینه‌ی ساخت کتابخانه 102میلیون یورو بوده است.