پژوهش‌سرای دکتر ایرج عبدالله‌پور (در حال ساخت)
مریم یکه
تاریخچه
شهرستان لارستان با قدمتی چندهزارساله در استان فارس، در جنوب کشور ایران و در اقلیمی گرم و خشک قرار دارد. این شهر در طول تاریخ با زلزله‌های ویران‌گر بسیاری مواجه بوده است که آخرین آن در سال ۱۳۳۹ ه.ش منجر به تخریب بخش زیادی از شهر گردید. در پی این فاجعه‌ی عظیم «جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران» که اکنون به «جمعیت هلال احمر» تغییر نام یافته، اقدام به اسکان زلزله‌زدگان در سطح وسیع، در اراضی جنوب شهر قدیم نمود، که موجب گردید آبادانی شهر به تدریج به این اراضی جدید منتقل شود که امروزه آن را شهر جدید می‌نامند.
این سکونتگاه‌ها از سازه‌های سبک ضدزلزله ساخته شده و از همان زمان به بنای شیر و خورشید معروف گردیده است. حفظ بناهای مذکور با هدف حفظ هویت شهر جدید و نیز مقری امن برای حوادث غیرمترقبه احتمالی آینده، در ضوابط شهرسازی شهرجدید قرار گرفته است.
به‌تدریج و با گذر زمان محدوده‌ی قدیمی شهر بازسازی و احیا شد و محدوده‌ی جدید نیز توسعه یافت، که نتیجه‌ی آن توسعه دو پهنه‌ی سکونتی مجزا از هم به نام «شهر جدید» و «شهر قدیم» گردیده که با دو محور اصلی سواره به هم متصل می‌شوند.
شهرقدیم لار در دامنه‌ی کوه قرار دارد و با کوچه‌های تنگ و دیوارهای بلند خانه ها مشخص می‌گردد. هرخانه، شامل حیاطی است که در چهار طرف آن ساختمان قرار دارد و هر سمتی برای فصل معینی مناسب است (الگوی حیاط مرکزی). این خانه‌های خشتی برای مقابله با گرما دارای بادگیر و سرداب هستند که همگی در حال فرسوده شدن می‌باشند.
شهرجدید برمبنای نظریه‌های طراحی دهه‌ی 3۰-2۰ میلادی می باشند که اصطلاحاً به آن‌ها شهرهای شطرنجی گفته می‌شود. البته ایرادها و ضعف‌های اساسی با نگاه شهرسازی پست‌مدرن و شهروند محور بر شهرهای شطرنجی وارد است کما اینکه مزایایی هم دارد.
از ویژگی‌های مثبت این گونه معماری، دسترسی آسان و سهل‌الوصول به کاربری‌ها و از طرفی دیگر، قرار گرفتن این کاربری‌ها در زمین‌های با عرصه‌ی بزرگ بود، یعنی اعیانی و ساختمان تقریباً در مرکز ساخته می‌شد و دور تا دور آن را یک پوشش گیاهی تشکیل می‌داد و زمانی که شهروند از نزدیکی این کاربری‌ها عبور می‌کرد، بدنه سبز محاط شده بر عرصه، طراوات و شادابی خاصی به بیننده منتقل می‌نمود.
محوری که در شهر جدید لار ساخته شد، محوری بود که در دوره‌ی پهلوی از بانک ملی تا بیمارستان امام سجاد تاسیس شد، که ساختار و استخوان‌بندی شهرجدید را تشکیل می‌داد. دو سمت محور اصلی، کاربری‌های عمومی و خدماتی و کاربری‌های درشت مقیاس، اعم از ادارات، بانک‌ها، تجاری‌ها شکل گرفتند که به‌عنوان نمونه می‌توان به ساختمان‌های بانک ملی، بانک سپه، فرمانداری، دارایی، سینما، کارخانه برق، مسجدالنبی، بیمارستان امام سجاد(ع)، پانسیون پزشکان (که در حال حاضر تخریب گردیده است) اشاره نمود، که همگی معماری خاص پهلوی دوم را دارا بودند.
با نگاهی به ساختمان‌های مذکور متوجه شاخص‌های معماری پهلوی می‌شویم. انسان امروزه تصور می‌کند، معماری مدرن چیز دیگری است که به روز باشد در حالیکه هر چیز نو و جدیدی جزء معماری مدرن قلمداد نمی‌شود.
یکی از خصوصیات مهم معماری مدرن این است که کاملاً عملکردگراست و اصطلاحاً فانکشنال است، یعنی اگر اتفاقی در فرم و نمای ساختمان می‌افتد کاملاً بر اساس یک عملکرد و استفاده است. مصالحی که استفاده می‌شوند، مصالح تزئینی و بی‌مورد نیست. موارد مورد استفاده، متناسب با فرهنگ و اقلیم مدرن است و سعی می‌کند از اضافات پرهیز نماید.
پژوهش‌سرای دکتر ایرج عبدالله‌پور در سایت آموزش‌وپرورش قدیم لارستان با زیربنای 1700 متر مربع توسط بانی خیر جناب آقای دکتر ایرج عبدالله‌پور، با مشاوره، همکاری و همیاری بنیاد نیک اندیشان هاشمی لارستان، اداره ی کل نوسازی و تجهیز مدارس فارس و آموزس و پرورش لارستان در حال احداث می‌باشد.
پروژه از یک سو در همسایگی دبیرستان فاطمیه لارستان و از سه سمت در جوار معبر می‌باشد.
ایده طراحی
طراحان با نگاهی به ساختمان‌های بانک ملی لارستان، بیمارستان امام سجاد و پلاک‌های شاهراه اصلی شهرجدید سعی به برپایی بنایی داشتند که یادآور ویژگی‌های معماری این منطقه می‌باشد.
با تخریب ناآگاهانه و غیرقابل جبران پانسیون پزشکان در شهر لار بنایی پلاستیکی جایگزین آن گردید که نشانی از هویت شاهراه اصلی شهر جدید نداشت. همزمان زمزمه‌هایی از تخریب ساختمان بانک ملی شهر جدید یا همان پلاک شماره یک این شهر به گوش می‌رسید که قطعاً با تخریب این بنا جایگزینی برای آن نمی‌توان نشاند.
در این پروژه‌ی خاص تلاش بر آن شد که الگوهای معماری لارستان را زنده کنیم و با ترکیب آن با الگوهای بومی فرهنگ و هویت معماری لارستان را زنده سازیم.
پلان ساختمان مذکور با توجه به الگوهای حیاط مرکزی خانه‌های شهر قدیم لار که به علت تناسب با اقلیم گرم و خشک منطقه از دیرباز بدین گونه ساخته می‌شدند، طراحی گردید. در این پلان سعی شد حیاط مرکزی مذکور به گونه‌ای طراحی گردد که مخاطبین مجموعه بتوانند در فصول مختلف از آن استفاده نمایند.
در بخش نمای جنوبی مجموعه (نمای اصلی) به جهت کنترل تابش‌های مزاحم خورشید و همچنین یکپارچه‌سازی پوسته‌ی بیرونی نما (جلوگیری از تکرار ریتمیک پنجره‌ها)، نمایی مشبک با طاق‌هایی کلاهی شکل طراحی گردید.
لازم به ذکر است این نما به صورت یک پوسته و منفصل از بنا قرار دارد.
ایده طراحی نما به صورت طاق‌هایی تکرار شونده در کنار یکدیگر، برگرفته از پلاک‌های آغازین معماری شهرجدید (مانند بانک ملی و بیمارستان امام سجاد) می‌باشد.
در طراحی طاق‌ها یک طاق اصلی در مقیاس شهری و انسانی در نظر گرفته شد که این طاق قیفی شکل در کنار بیان هویت شهری با ابعاد بزرگ‌تر خود، یک مقیاس دعوت‌کنندگی فردی نیز در خود جای داده است.
طراحی آجرچینی ساده برای نمای شمالی و غربی مجموعه که در ارتباط با معبرهای فردی می‌باشند، متناسب با مقیاس معبرها انجام گرفت، در عین حال که الگوهای پر و خالی و سایه و روشن نمای اصلی نیز در آجرچینی این نما لحاظ گردید. به طورکلی سعی شد نمای فرعی به نوعی الگوی کوچکتری از نمای اصلی مجموعه باشد که با مقیاس ریزتری تکرار می‌شود. همچنین بنا به ملاحظات هزینه‌ای مجموعه سعی بر آن شد تا نمایی ساده‌تر و کم هزینه‌تر جهت بخش مذکور طراحی گردد.
از طرفی حضور سبزینگی در مجموعه برای طراحان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. سایت مجموعه به گونه‌ای طراحی گردید که علاوه بر ایجاد یک حریم با معبرهای مجاور، یک جداره‌ی سبز شهری ایجاد گردد تا شهروند حس طراوت و شادی را از محیط بگیرد و نیز همجواری پروژه با پیاده‌گذر دانشجو که تنها فضای سبز شهری در دسترس برای دانشجویان می‌باشد و نیز کیفیت فضایی پایین این پیاده گذر سایت مجموعه به گونه‌ای طراحی گردید که بتواند در اختیار شهر باشد و به‌عنوان یک فضای سبز شهری مورد استفاده‌ی عموم قرارگیرد.
سایت مجموعه همچنین امکان ایجاد فعالیت‌هایی نظیر غرفه‌های فروش، (با توجه به اینکه مجموعه زیرنظر آموزش‌وپرورش می‌باشد، بتواند هزینه‌های مجموعه را تامین کند)، فضای تئاترهای خیابانی و نمایشگاه‌های فصلی را نیز دارا می‌باشد.
استفاده از سبزینگی به‌عنوان رابط فضای آزمایشگاه شیمی با نمای اصلی مجموعه از دیگر موارد مدنظر طراحان بوده است. در پس طاق‌های سمت راست سر در اصلی حیاطچه‌ی سبز آزمایشگاه قرار دارد که فضای تنفس آزمایشگاه شیمی می‌باشد.
همچنین در بخش شمالی مجموعه به جای استفاده از توده‌های ساختمانی در طبقه دوم یک فضای سبز باز در نظر گرفته شده که مجالی برای استفاده‌کنندگان از مجموعه فراهم می‌کند. این فضا در فصول مختلف می‌تواند کاربری‌های متنوعی را به همراه داشته باشد و در مجموع با کنارهم قرار گرفتن موارد بالا بنای مذکور شکل گرفت. تیم طراحی امیدوار است توانسته باشد با طراحی این بنا در جهت زنده نگاه داشتن معماری لارستان کمکی کرده باشد.
نام پروژه ـ عملکرد: پژوهش‌سرای دکتر ایرج عبدالله‌پور، فرهنگی
شرکت ـ دفتر طراحی: گروه معماری بن‌هور
معمار اصلی: مریم یکه
مدیر پروژه: محمد حسن سوخک لاری
همکار طراحی: احسان فیروزمندان
نوع تأسیسات ـ نوع سازه: اسپیلت، بتنی
آدرس پروژه: فارس، لار، شهرجدید، خیابان ابن‌سینا
مساحت کل ـ زیربنا: 3200 متر مربع، 1700متر مربع
کارفرما: دکتر ایرج عبدالله‌پور
تاریخ شروع و پایان ساخت: تابستان 1397 ـ پیش‌بینی بهار 1399
مطالب مرتبط
