موزهی هُنر معاصر نیتِروی (ام.اِی.سی) نیتروی، ریو دو ژانیرو، برزیل، اُسکار نیمایِر، 1996
Niterói Contemporary Art Museum (MAC)

پروژهی ام.ای.سی شجاعتِ یک هُنرمندِ باتجربه را نشان میدهد که برای ارائهی اثرش احساس مسئولیت میکند، اثری که قرائتی بسیار شخصی از قواعد معماری عقلانی ماتریس لوکُربوزهای عرضه کرده است. موزهی هُنر معاصر نیتِروی (ام.ای.اس) در شهر نیتِروی واقع در ایالت ریو دو ژانیروی برزیل واقع شده و یکی از نقاط اصلی و نشانههای اصلی شهر است. بنا در سال 1996 تکمیل شد. موزهی نیتِروی به طرّاحی اُسکار نیمایِر و همکاری مهندس سازه برونو کُنْـتارینی ــ که در پروژههای قبلی با نیمایِر همکاری کرده بود ــ 16 متر ارتفاع دارد؛ گنبد آن 50 متر قطر و 3 طبقه دارد. تصویر موزه بر روی بوئا ویاژِم (به معنی «سفر به خیر») میافتد که استخریست به مساحت 817 مترمربع و در اطراف یک قاعدهی استوانهایشکل قرار گرفته و به قول نیمایر «مانند یک گُل» است.
یک شیب دسترسی وسیع به «تالار نمایشگاهی» منتهی میشود که 60 نفر ظرفیت دارد. دو درب از این تالار به چشم انداز گالری منتهی میشود که از طریق آن خلیج گوئانابارا، در ریو دو ژانیرو، و کوهِ شوگِرلوف قابل رؤیت هستند. ساختمان مدرنیستیِ نعلبکیشکل که به «بشقاب پرنده» تشبیه شده، بر روی یک صخره واقع شده که در زیر آن ساحلی قـرار دارد. در فیـلمِ اُسکار نیمایر، معمار متعهّد به قرن خود، نیمایر در حال پرواز برفراز ریو دو ژانیرو در یک بشقاب پرنده دیده میشود و سپس بر روی مکانی فرود میآید که تلویحاً اشاره ایست به خاستگاه و منشأ موزه.
در دههی 80 میلادی رژیم دموکراتیک در برزیل دوباره بر سر کار آمد و اُسکار نیمایِر نیز در آن زمان به برزیل بازگشت. وی در طیّ این بازگشت، کشور را متفاوت از زمانی یافت که از او دعوت شده بود تا برازیلیا، که جمعیّت آن در حومهی شهرها افزایش یافته بود، را طرّاحی کند. نیمایر در طیّ آثار این دوره به کار کردن با انواعی از طرحهای از
قبل کشف شده مانند صفحات بتُنی مارپیچی، گنبدها، طاقها و سکّوها، و خلاصه استفاده از دایرهی لغاتِ «جهان منحنی» ادامه داد.
بنا در بالای چشم انداز بوآ ویاژِم بر روی آوِنیدا آلمیرانته بنژامین سُدْرِه در شهر نیتِروی واقع شده که چشماندازی باشکوه به کوه شوگِرلوف و کُرکُوادو دارد. از آنجایی که شهر نیتِروی درست در موقعیّت معکوسِ خلیج گوآنابارا در ریو دو ژانیرو قرار دارد، از طریق یک پُل و یا یک قایق میتوان به آن دسترسی پیدا کرد.
اُسکار نیمایر، معمار موزه، پروژهی خود در نیتِروی را اینگونه خلاصه میکند: «زمینْ تنگ و باریک بود و اطراف آن را دریا فرا گرفته بود و راه حل به طـور طبیعی با نـقطهی شروع اجتناب ناپذیر تکّیه گاه مرکزی به وجود آمد.» به نظر او، معماری خودبه خود «مثل یک گُل» از میان تخته سنگها روئیده است. او ادامه میدهد: «چشمانداز دریا بسیار زیبا بود. من ساختمان را کنار گذاشتم و امتداد منظرهی موجود را تصور کردم و سپس بر اساس آن مقطع موزه را طرّاحی کردم. یک خط از زمین ایجاد شد و به طور ممتد رشد کرد و توسعه یافت. شکل ساختمان که همیشه دایره ای شکل تصوّر میشد، تصحیح و تثبیت شد و من احساسات درونیم را برای مداخله در ساخت این ساختمان متوقّف کردم. در اطراف موزه یک گالری رو به دریا خلق کردم که در طبقهی دوّم هم تکرار میشد، که یک نیم طبقه بود که بر روی یک تالار نمایش بزرگْ خمیده شده بود.»
ساختمان از یک پیکرهی انقلابی، با خمیدگی مضاعف، به گونهای خلق شده که بر روی یک صخره به صورت یک فانوس دریایی به خلیج مُشرف است. ترکیب ارکان اصلی این بنا که آن را احاطه کردهاند شامل یک فضای مربّعی شکل آزاد به مساحت 2500 مترمربع، یک استخرِ منکعس کنندهی نور در قاعدهی آن با مساحت 817 مترمربع و عمق 60 متر، باعث شده سازهْ ظاهری سبُک پیدا کند. استخوان بندیِ نوگرا با خطوط دایرهای و نعلبکی شکلش گاهی به «بشقاب پرنده» تشبیه شده است. این سازه بر روی سرچشمهی آبی تکیه کرده که بشقاب پرنده به گونهای از آن پدیدار میشود که سفید به نظر میآید، در حالی که تظاهر به معلّق بودن در هوا میکند.
پروژه شامل یک ساختمان نیمه زیرزمینی میشود که اطراف آن را آب فرا گرفته و بدنهی بالایی آن شامل سه طبقه است. سربالایی مارپیچی بیرونی بنا، که بازدیدکنندگان را به فضای باز 98 متریش هدایت میکند، بهعنوان ارتباطی بین دو طبقهی اوّل موزه به کار میرود، به گونهای که فضای عمومی را به هستهی موزه که شامل تالار نمایش دائمی میشود متّصل میکند.
طبقهی همکف: در این طبقه علاوه بر یک انبار ذخیرهی آثار هُنری، یک رستوران و یک سالن کنفرانس با ظرفیّت 60 نفر وجود دارد. رستورانْ پنجرهی باریکی دارد که به طور افقی رو به امتداد فضاهای اطراف خلیج باز میشود. همچنین در این طبقه یک منبع برق با وُلتاژ 800 کیلو وُلت، پمپ های آب و دو مخزن آب وجود دارد که هر کدام 6,000 متر مکعب گنجایش دارند.
طبقهی اوّل: در این طبقه علاوه بر قسمت پذیرش، اتاق کار، یک سالن انتظار بزرگ، دفاتر اداری و دسترسی به یک اتاق شش گوشه با ارتفاع مضاعف وجود دارد که این اتاق توسّط یک گشودگی دایرهای شکلِ یک تفرّجگاه احاطه شده است؛ خود این گشودگی، از طریق یک پنجره که تمامی حجم ساختمان را

احاطه کرده، چشم اندازی ممتد رو به خلیج دارد. مساحت سالن نمایش 13/393 مترمربع است.
نیم طبقه: این قسمت در بین طبقهی اوّل و دوّم قرار دارد و در تمامی اطراف قسمت پیشین موزه به اتاقهای کوچکتری تقسیم شده است. همچنین برای نمایشگاهها، مساحت این قسمت در کُل 02/398 مترمربع میباشد.
طبقهی دوّم: در این طبقه 5 گالری وجود دارد و مساحت در معرض دید آن حدود 40/697 مترمربع است.
نیمایر سازهی شعاعی شکلی را طرّاحی کرد که به اندازهی 9/4 متر ارتفاع دارد و دارای سکّویی به قطر 50 متر و مساحتی به اندازهی 2,000 مترمربع است که بر روی یک تکّیه گاه استوانهای مرکزی منفرد قرار گرفته که 7/2 متر قطر دارد و با یک پاشنهی عظیم 2 متری مهار شده است. این سازهی پیچیده، که در هوا معلّق به نظر میرسد، برای مقاومت در مقابل وزنی برابر با 400 کیلوگرم در هر مترمربع و وزش باد تا سرعت 200 کیلومتر در ساعت طرّاحی شده است.
تالار مرکزی بزرگ با مساحت 462 مترمربع به طور کامل فاقد ستون است و در بالا با یک فضای وسیع برای نمونههای کوچکتر فُرم داده شده است. این تالارْ «نیم طبقه» نامیده شده است و کاربرد صندلیهای بزرگ و تیرآهنهای شعاعی زیر سقف موزه را توسعه داده است. این تیرآهنها با 6 ستون به قطر 50 سانتی متر حمل میشوند. وزن ساختمان فوقانی که از ستونهای بالایی «صندلی» در طبقهی اوّل عبور میکنند از طریق تعدادی باریکههای شعاعی که با بتون محکم شدهاند، تحمّل میشوند و اینها روی ستونهای تکّیهگاهی ساخته شده است. این باریکهها طوری طرّاحی شدهاند که تا ارتفاع 10 متر تراز شوند به طوری که در اطراف خود یک فضای مدوّر ایجاد کنند و در قسمت خارجی موزه یک برجستگی ایجاد کنند. برای ساخت این موزه نزدیک به 5,500 تُن ماده از زمین خارج و 3,2 میلیون متر مکعب بتون مصرف شد که این مقدار از مصالح برای بالا بردن یک ساختمان 10 طبقهای کافی بود.
سقف: سقف مدوّر این موزه دارای یک سیستم گرمایش و یک سیستم ضدّ آب است.
ستونها: ستونها از بتُن پیش تنیده ساخته شدهاند.
کف: در قسمت کف موزه برای ساخت سربالایی بزرگ بتُنی موزه از سنگ فرش قرمز استفاده شده است؛ رنگ قرمز این سنگ فرشها با رنگ سفید دیوارهای جانبی هماهنگ شده است. کفِ زمین تالارها با مساحت 7/278 مترمربع از فرش آبی پوشیده شده است.
بلورها: تعداد 70 صفحهی شیشهای سه جداره اختصاصاً برای این موزه ساخته شد. هر صفحهی برنز با ضخامت 18 میلیمتر دارای پهنای 80/4 در 85/1 متر میباشد و هر کدام از این ورقهها با میلههای فولادی قاب گرفته شدهاند و دارای شیبی به اندازهی 40 درجه از سطح افق میباشند و میتوانند وزنی برابر 20 نفر را متحمّل شوند.
نورپردازی: تکنیک نورپردازی اعمال شده در اتاق مرکزی موزه نور محیط اتاق را با نوری که از پنجرهها به داخل میآید درگیر میکند. در طبقهی فوقانی نیز همین سیستم نورپردازی اعمال شده است. از درونِ قابی که از تلاقی ساختمان و سقف شکل گرفته، منبع نور غیر مستقیمِ مخفی به آرامی محیط اطراف را روشن میکند. در کُل، برای روشن کردن تالارهای نمایش اصلی نیاز به 400 و 200 لامپ فلورسنت دورنگ بود. از خارج، موزه با 34 حباب لامپ 1,000 وات روش شده است، و به نحوی در زیر و یا روی قسمت آب نمای قاعدهی بنای موزه این حبابها نصب شدهاند و به این ترتیب یک شیب فضایی را ایجاد میکنند که بر نورپردازی سازهی اصلی تأکید دارند. منبع نور مُماسی در قسمت بالای سقف نیز توسعه پیدا میکند. برای حصول اطمینان از امنیّت بازدیدکنندگان، خطّ مرزی سربالایی اتّصالی که مردم را به سمت ساختمان موزه هدایت میکند روز و شب با یک باریکهی نور مشخّص شده است.
مدارک فنی