مقدمه ای بر معماری پایدار، ترجمه ی فرزانه احسانی مؤید

یک معمار واقعی نمیتواند از اثرگذاری عمیق و جدی ساختمانها بر محیط زیست بیاطلاع یا نسبت به این موضوع بیتفاوت باشد. در چند دههی اخیر، روزبه روز بر اهمیت پیامدهای معماری و ساختوساز بر محیط طبیعی و بستر جوامع افزوده شده که تعدادشان بسیار و گستردگی آنها در سطح جهانی است، پس مطالعهی عواقب میلیونها بنایی که هر روز ساخته میشوند، یک فوریت و یک نیاز است، زیرا که هرآنچه حاصل شود، به خود ما بازمیگردد و خوب یا بد، این ما هستیم که تاوان میدهیم. در نتیجهی ساختوسازهای پی در پی، منابع تقلیل مییابند و محیط زیست و هوا آلوده میشود، اما سالها با وجود آگاهی از این موضوع، خطرات را دست کم میگرفتیم و تهدیدها را جدی تلقی نمیکردیم. زمین بکری دست ما بود که آزادانه در آن جولان میدادیم و آسیبها را به بهانهی تجارت و پیشرفت توجیه میکردیم. اما حال آشکار شده که خرسندی و سلامت هنگامی تأمین میشود که در باطن از کار رضایت داشته باشیم و آن را به بهترین نحو ممکن به انجام برسانیم. اگر قرار است جامعهای بسازیم، باید مردم و اقتصادش خرسند، سالم و موفق باشند. ایالات متحده پس از پایان جنگ جهانی دوم، به جز دورههای کوتاهی از تزلزل و رکود اقتصادی، در مسیر رشد و پیشرفتی بیسابقه در تاریخ افتاد و ساختمانهایی که روز به روز بر تعدادشان افزوده میشد، مصرفگرایی، اسراف و آلودگی را شدت میبخشیدند. حال از زبان دانشمندان و محققان میشنویم که خبر از گرم شدن زمین و وخیم شدن شرایط زندگی برای انسان و سایر موجودات میدهند و در این میان از ساختمانها بهعنوان بزرگترین عامل مؤثر در تغییرات جوی یاد میکنند.
خوشبختانه امروز رسانهها بسیار قویتر عمل میکنند و اخبار در چشم برهم زدنی منتشر میشود. ارتباط تقریباً از هر نقطهی زمین با هر نقطهی دیگری میسر است و همه از خبر این تهدید جدی اطلاع یافتهاند: این ساختمانها اثر ویرانگری بر طبیعت و محیط زیست دارند. ما امروزه به لطف پیشرفتهای علمی و فنی قادر به اندازهگیری و مطالعهی این اثرات سوء هستیم که امیدواریم به ما در کاهش و کنترل آن کمک کند تا شاید بتوانیم تغییر مثبتی ایجاد کنیم.
حال که از قدرت اثرگذاری ساختمانها بر محیط و آیندهی انسان و موجودات آگاه شده و میدانیم که تاکنون با غفلت، آسیبهای جدی و فراوانی را موجب شدهایم، اطمینان یافتهایم که یک معمار و یک سازندهی بناهای شهری قادر است مسیر را عوض و دنیا و آینده را بهبود بخشد.
ساخت بناها و اجتماعات یک سرمایهگذاری پیچیده و چندجانبه است. اعمال کوچکترین تغییر در تکنولوژی ساخت برای تکتک عوامل درگیر در پروژه چالشبرانگیز است. اما در این مشقت، نفع بزرگی برای همگان نهفته و نجات انسان و زمین، ارزش اندکی تلاش و سختی کشیدن را دارد. حال این سؤال پیش میآید که آیا میتوان رویکردهای تازهای انتخاب نمود که مدیریت و غلبه بر این چالشها را آسانتر کند و بایدها و نبایدها را دقیقاً برای ما روشن کند؟
از هنگامی که معماران به این موضوع واقف شده و به آن توجه کردهاند، تا اینجا پیشرفتهای خوبی حاصل شده؛ «تأسیس انجمن ساختمانهای سبز آمریکا” (USGBC) و مقرر نمودن و اهدای مدرک “رهبری انرژی و طراحی محیطی” (LEED) به ساختمانها نشان میدهد که دنیا در ایجاد این تغییر مسیر، جدیست. ساخت بناهای سبز و پایدار یک رویداد تبدیلی و تحولآفرین است. این شاخصهها و معیارهای تازه، استانداردهای جدیدی برای بازار تعریف کردهاند، در عین حال که هدایت جامعهی معماران و سازندگان در یک مسیر متفاوت، با مطالعهی دستاوردها و سودمندیهای آتی نیز همراه بوده است.
تعیین سیستم رتبهبندی در تفهیم ضوابط به دستاندرکاران حوزهی طراحی و صنعت ساختمان نتایج بسیار خوبی در پی داشت؛ ضمن آنکه عموم مردم هم آگاهتر از گذشته شدند. آنها دریافتند که اغلب بدون مخارج اضافه و تنها با انجام کاری متفاوت هم میتواند تغییر ایجاد کرد. انجمن USGBC با تعریف معیارهای تازه که در شمارههای آینده به شرح آنها خواهیم پرداخت توانست بازاری که بهندرت دارای عملکردهای استاندارد بود را به سمت معماری سبز سوق دهد.
واضح است که هر قدر هم پروژه دارای اهمیت حیاتی باشد، بدون حمایتهایی از چند جانب (و بهخصوص مالی) تحولی در بازار رخ نخواهد داد یا اگر هم بازار قدمهای اولیه را بردارد، با شکست مواجه خواهد شد. تغییر باید با سوددهی همراه باشد. لازم بود معماران و مهندسان خیلی سریع دربارهی معماری پایدار و سبز بیاموزند و برای به کرسی نشاندن حرف خود در تحقق شیوه، باید با مهارت، رضایت و شگفتی مشتریان و زمینداران را جلب میکردند. نمیتوان و نباید نقش رسانه و نشریات را در جهتدهی ذهنی جوامع دست کم گرفت. تنها معماران و مهندسان، مخاطب تازهها و اطلاعات مربوط به ویژگیهای معماری سبز نیستند، بلکه دانستن اینها برای کارفرماهایی که میخواهند همگام با دستاوردهای روز پیش بروند و افرادی که میخواهند ضوابط این اصول و شاخصه ها شیوه را روی ساختمانها و خانههای خود اجرا کنند نیز کاربردی و مفید خواهد بود.
در ادامه و شمارههای آینده به شرح بیان شاخصهها، استانداردها و پروژههای طراحی و اجراشده با رویکرد معماری سبز و پایدار در نقاط مختلف جهان نیز خواهیم پرداخت.