معماری انسان‌دوستانه، مسکن اجتماعی سال بوکا

آلوارو سیزا

SAAL Bouca, Alvaro Siza

معماری انسان‌دوستانه، مسکن اجتماعی سال بوکا آلوارو سیزا

آلوارو سیزا (Alvaro Siza) یک معمار برجسته پرتغالی است که به خاطر طراحی‌های نوآورانه و حساس به بافت‌های فرهنگی و تاریخی شناخته می‌شود. او در سال 1933 متولد شد و تحصیلات خود را در دانشکده معماری دانشگاه پورتو گذراند. سیزا به عنوان یکی از مهم‌ترین معماران قرن بیستم شناخته می‌شود و آثارش نمایانگر ترکیبی از سادگی، زیبایی و کارایی هستند.
از مهم‌ترین آثار او می‌توان به “مرکز فرهنگی سیتا دو دِئو” در پرتغال، “موزه هنر مدرن” در شهر «گلدن هورن» و “پروژه‌های مسکونی” در آنگولا اشاره کرد. طراحی‌های او معمولا از اشکال هندسی ساده و خط‌های منحنی الهام می‌گیرند و ارتباط نزدیکی با طبیعت و محیط اطراف دارند.
سیزا همچنین به خاطر رویکرد خاص خود در استفاده از نور و فضا مشهور است. او به طور مداوم سعی کرده است که معماری را به عنوان یک تجربه حسی برای کاربرانش معرفی کند. در طول کارنامه‌اش، جوایز متعددی از جمله “مدال طلای AIA” و “جایزه پریتزکر” را کسب کرده است.
معماری آلوارو سیزا نه تنها به دلیل زیبایی‌شناسی، بلکه به خاطر تاکید بر تعامل با جامعه و محیط‌زیست قابل توجه است. آثار او همچنان الهام‌بخش معماران جوان در سراسر جهان هستند.
آلوارو سیزا در طراحی مسکن اجتماعی توجه ویژه‌ای به نیازهای ساکنان و تعامل آن‌ها با فضاهای عمومی دارد. یکی از نمونه‌های بارز آثار او در این زمینه، پروژه مسکن اجتماعی «گاموس» در پرتغال است که با هدف ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و ایجاد حس جامعه‌پذیری طراحی شده است.
سیزا در این پروژه‌ها از فرم‌های ساده و مواد محلی استفاده کرده و سعی کرده فضاهایی منعطف ایجاد کند که امکان تعامل اجتماعی را فراهم کنند. نور طبیعی و تهویه مناسب از دیگر ویژگی‌های طراحی‌های اوست. او با تاکید بر همزیستی انسان و فضا، به دنبال ایجاد مکان‌هایی است که نه تنها از نظر زیباشناختی جذاب باشند، بلکه به نیازهای اجتماعی و فرهنگی ساکنان نیز پاسخ دهند.
با این رویکرد، سیزا به معماران دیگر نشان داده است که چگونه می‌توان با طراحی‌های خلاقانه، شرایط زندگی را بهبود بخشید و احساس تعلق به جامعه را تقویت کرد.
مسکن اجتماعی SAAL Bouca توسط آلوارو سیزا معمار برجسته‌ی پرتغالی در سال 1978-1973 در پورتو، پرتقال طراحی و ساخته شد. این مجموعه از خانه‌های دوبلکس در چهار بلوک با حیاط مشترک تشکیل شده است. سیزا بین سال‌های 1973 و 1977 برای سرویس خدمات پشتیبانی سرپایی محلی ( Serviço de Apoio Ambulatório Localیا SAAL) کار می‌کرد. انجمن مسکن برای رسیدگی به بحران شدید مسکن که کشور در آن زمان با آن مواجه بود، تشکیل شده بود، دوره‌ای آشفته که شاهد کودتای نظامی در سال 1974 و کودتای جناح راست در سال 1975 بود. سیزا این مجموعه را که در محله‌ای فقیرنشین در مرکز پورتو واقع شده است به عنوان نوع جدیدی از مسکن اجتماعی برای سکونت کارمندانی که در دادگاه‌های پورتو کار می‌کردند در نظر گرفت. طبق طراحی سیزا خانه‌های دو طبقه روی هم قرار گرفتند و خانه‌های بالایی بالکن داشتند. آپارتمان‌ها به صورت ردیفی روبه‌روی یکدیگر بودند و حیاط‌های کشیده برای فراهم کردن فضای اجتماعی میان آنها ایجاد شد. طراحی به سبک مدرنیسم یادآور مسکن اجتماعی دهه‌ی 1920 در سایر کشورهای اروپایی مانند آلمان بود. اما سیزا همچنین عناصر معماری منطقه‌ای، مانند بالکن‌های رو به خیابان و راه‌پله‌های بیرونی را که به گالری‌های طبقه سوم منتهی می‌شوند، وارد کرد.
یک سو از زمین مثلثی شکل این سازه به خاکریز راه‌آهن می‌رسد، بنابراین معمار یک دیوار دوجداره بلند را طراحی کرد که تا حد ممکن صدای قطارها را مهار کند. راهروها به گونه‌ای طراحی شده بودند که در سراسر دیوار امتداد داشته باشند و ردیف‌ها را به هم متصل کنند. در طرف مقابل بلوک‌ها، سیزا ساختمان‌هایی با اشکال نامنظم طراحی کرد که دارای برخی امکانات مانند خشکشویی، کتابخانه و فضاهای ملاقات بود. دیوارهای انتهایی با الهام از برونو تاوت (Bruno Taut) با رنگ‌ قرمز رنگ‌آمیزی شدند تا سفید و خالی نمانند. با توجه به وضعیت سیاسی نابسامان، این پروژه با کمبود بودجه‌ی دولتی و مصالح ساختمانی مواجه بود. ساخت‌وساز از سال 1977 تا 1979 انجام شد، اما تنها دو بلوک از چهار بلوک یا به عبارتی یک سوم واحد مسکونی پیش‌بینی شده ساخته شد. حتی ساخت امکانات عمومی و دیوار عایق صدا هم محقق نشد. دو ردیف ساخته شده تقریبا 30 سال در زمینی متروکه بودند و به عنوان مسکن اضطراری برای فقیرترین مستاجران پورتو استفاده می‌شدند. اما با گذشت سه دهه و راه‌اندازی خط مترو و افزایش ارزش ملک در آن منطقه SAAL Bouca مجددا مورد توجه قرار گرفت. این پروژه در نهایت در سال 2007 مطابق با مشخصات اولیه‌ی سیزا به طور کامل تحقق یافت. دیوار مرزی به همراه ردیف‌های اضافی و ساختمان‌های انتهای ردیف اضافه شدند. امروزه، بلوک‌ها با گرافیتی‌های رنگارنگ پوشانده و افرادی بسیاری در آن ساکن شده‌اند.
آلوارو سیزا، 90 ساله، یکی از شناخته شده‌ترین معماران پرتغالی است. او در سال 1992 جایزه پریتزکر (Pritzker) را دریافت کرد و در سال 2009 مدال طلای انجمن سلطنتی معماران بریتانیا (RIBA) را دریافت کرد. از معروف‌ترین آثار او می‌توان به چای‌خانه‌ی بوآ نوا (Tea House Boa Nova) و موزه‌ی سرالوس (Serralves Museum) که هر دو در پورتو هستند اشاره کرد. او همچنین یک برج مسکونی 35 طبقه‌ی لوکس در نیویورک ساخت و یک کلیسای بتنی سفید در بریتانی (Brittany)، فرانسه، و یک موزه هنری گسترده در چاوز (Chavez)، پرتغال را تکمیل کرده است. او در سال 2014 در مصاحبه‌ای با وبسایت Dezeen گفت که «احساسات در معماری او بسیار مهم است».
پروژه مسکن اجتماعی SAAL بوکا (SAAL Bouca) یکی از نمونه‌های برجسته در زمینه معماری مسکن اجتماعی در پرتغال است که در دهه 1970 طراحی و اجرا شد. این پروژه تحت تاثیر تحولات اجتماعی و اقتصادی آن زمان شکل گرفت و هدف اصلی آن تامین مسکن مناسب برای اقشار کم‌درآمد بود. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌های معماری، تاثیرات اجتماعی و فرهنگی این پروژه می‌پردازیم.