معبد آب هومپوکو-جی
تسونا، هیوگو
تادائو آندو

معبد آب هومپوکو-جی تسونا، هیوگو / معمار: تادائو آندو

به عکس این کاهن که در برکه‌ی نیلوفر آبی فرو می‌رود بنگرید. آندو بدین شکل راه حلی معمارانه یافت تا بهشت آیین بودایی را در این جهان متجسم سازد. تصویری که او در ذهن داشت، گذشتن از حوضچه‌ی نیلوفر آبی و رسیدن به تالاری بزرگ در پیش رو بود. این نماد و تصویر، بسیار انعطاف‌پذیر و عام است. ما نیز بهشت را تقریباً چنین مکانی می‌پنداریم. مسئله‌ی اصلی، آفریدن فضایی بود که چنین تصور و احساسی را به بیننده منتقل کند.
معبد آب بر بالای تپه‌ای مشرف به خلیج اوساکا، در بخش شمال شرقی جزیره‌ی آواجی واقع است. این معبد در حقیقت بخش اصلی معبد هومپوکو-جی است که به شاخه‌ی نینا-جی از فرقه‌ی شینگون تعلق دارد. در آیین بودایی، نیلوفر آبی نماد دستیابی به نور شاکا (در سانسکریت: ساکیامونی، از نامهای بودا) است. این معبد نمایانگر آرزوی آندو برای ساختن مکانی است که بودا و همه‌ی موجودات زنده بتوانند در آن در پوششی از نیلوفر آبی به خواب روند. تصاویر پرشوری که آندو در جوانی در هند دیده بود، در خاطره‌ی او شعله‌ می‌کشیدند: میمونی که بر گرده‌ی اسبی سوار بود و پرنده‌ای که بر سر میمون نشسته بود؛ جهانی که در آن همه‌ی انسانها و حیوانات و طبیعت، در کنار هم زندگی می‌کنند و همه‌ی تفاوتها زدوده شده‌اند؛ فضایی که در آن زندگی و مرگ، و عوالم معنوی و دنیوی، تشکیل‌دهنده‌ی یک کلیّت یکپارچه و هماهنگ هستند.
آندو ابتدا حوضچه‌ی بیضی‌شکلی با قطر بزرگ 130 فوت و قطر کوچک 98 فوت در بالای تپه ساخت. سپس برشی در میانه‌ی حوضچه ایجاد کرد و پلکانی روبه پایین در آن به وجود آورد. هنگام پایین رفتن از پله‌ها گویی در اعماق حوضچه فرو می‌رویم و سپس به تالار شنگرفی (قرمز روشن) می‌رسیم که به نظر می‌رسد متعلق به جهانی دیگر است. تالار از اتاق گردی به قطر 46 پا در درون اتاق دیگری به ابعاد 57 در 57 فوت تشکیل شده است. اتاق گرد با حائل مشبک و ستونهای منظمی با مقطع مربع، به دو حریم درونی و بیرونی تقسیم می‌شود و بازآفرینی نوعی آرایش فضایی باستانی هماهنگ با آیینهای فرقه‌ی شینگون به شمار می‌آید. توالی فرمهای هندسی بیضی، مربع، دایره و شبکه، موجب افزایش تمرکز ما هنگام نزدیک شدن به مقدسترین مکانهای معبد می‌شود. حوضچه‌ی بیضی‌شکل و تالار شنگرفِ زیر آن، از طریق یک مسیر دسترسی بسیار تماشایی و طواف‌مانند، با هم ارتباط پیدا می‌کنند.

بگذارید آن تجربه‌ی فضایی را که تا هنگام رسیدن به تالار به بیننده دست می‌دهد، بررسی کنیم. ضمن بالا رفتن از تپه‌ی سرسبز و مسیر پوشیده از شن سفید، به دیواری مستقیم می‌رسیم. این دیوار به شکل روشن و بارزی آسمان و دریای آبی را از هم جدا می‌کند و به صورت قابی برای تماشای مناظر پیرامون درمی‌آید. با پشت سر گذاشتن این دیوار، دیوار دیگری با شیب ملایم، ما را عمیقتر وارد فضا می‌کند. مسیر پوشیده از شن سفید کنار دیوارهای راست و خمیده، قلمرو واسطه‌ای است میان دنیای زندگی روزمره و جهان معنوی، و در زیر آسمان آبی و محصور میان دیوارها، تأثیر بهت‌آوری بر بیننده می‌گذارد. دیوار خمیده را تا انتها پشت سر می‌گذاریم و پس از پیچیدن در گوشه‌ی آن، ناگهان حوضچه‌ی نیلوفر آبی پیش چشممان گسترده می‌شود؛ یعنی پس از دریا و آسمان، نوبت به حوضچه‌ی نیلوفر آبی می‌رسد و همین مشاهده‌ی فضاهای غیرمشابه، در ما گونه‌ای احساس انتظار برمی‌انگیزد تا پیوسته در این اندیشه باشیم که دیگر با چه چیزی روبه‌رو خواهیم شد. با همین حس شور و انتظار است که در میانه‌ی حوضچه در کام آب فرو می‌رویم. معبد آب به راستی تلاشی است برای بیان و نمایش زیبای زمانی و مکانی گذر از زندگی روزمره به قلمرو معنویات. هنگامی که پرتوهای آفتاب در حال غروب به درون پنجره‌های غربی تالار زیرزمینی راه می‌یابند، فضای شنگرفی، رنگ قرمز درخشنده‌ای به خود می‌گیرد و فضایی بسیار فراتر از زندگی دنیوی ما به وجود می‌آید.

خود آندو اندیشه‌هایش را درباره‌ی این ساختمان چنین تشریح کرده است: «با گذشت زمان، دیوار بتنی رنگ می‌بازد و درختان بر حوضچه سایه خواهند افکند. ولی نیلوفرهای آبی در تابستان همچنان به گل خواهند نشست و به مردم یادآور خواهند شد که این مکان، مقدس است. معماری معاصر فقط در فکر زمان حال است و بناها برای جلوه و درخششی گذرا با هم رقابت دارند. من دلم می‌خواهد ساختمانهایی بیافرینم که فارغ از دگرگونیهای ظاهریشان، تا مدتها به زندگی خود ادامه دهند.»