مسجد بزرگ شیخ زاید
معماری از یوسف عبدالکی
ابوظبی، امارات، 2002- 1998

سومین مسجد بزرگ جهان، پس از مسجدالنبی (مدینه) و مسجدالحرام (مکه)، در شهر امیرنشین ابوظبی در امارات ساخته شده است. که نامش را از روی شیخ محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی گرفته‌اند. به نام این ولیعهد یک موزه، مجتمع تجاری، قصر و ورزشگاهی نیز ساخته شده که معماری آنها در دنیا معروف است. مسجد هم با هدف عمق بخشیدن به ارزش‌های دینی و مفاهیم اسلامی به دست دولت ساخته شد. خلاصه‌ای از برخی ویژگی‌های منحصربه‌فرد این مسجد در بخش مقدمه‌ی نیایشگاه‌ها بیان شد و به لحاظ اهمیت سازه در سطح جهانی در ادامه به بررسی دقیق‌تر آن می‌پردازیم.
مسجد شیخ زاید تلفیق معماری مدرن و سنت‌های اسلامی و مانند یک موزه‌ی معماری است که در کنار آب و بین سه پل (به نام‌های مقطع، مصفا و پل شیخ زاید) که جزیره را به سرزمین اصلی متصل کرده‌اند، روی تپه‌ای بنا شد. تکمیل بنا با همکاری متخصصانی از سایر کشورها از جمله آلمان، ایران، یونان و ایتالیا محقق شد. موقعیت استراتژیک مسجد، بیانی سمبلیک از ارتباط احساسی است که شهروندان امارات با یکدیگر، با مسجد و با شیخ زاید دارند. شیخ که حاکم امارات بود در سال 2004 درگذشت و مقبره‌اش در قسمت شمالی همین مسجد قرار دارد.
سایـت مسجد 22000 متر مربع است. روند احداث از سال 1998 آغـاز شد و این طراحی معمارانه‌ی آن بود که اثری ممتاز به وجود آورد؛ طرحی به شیوه‌ی مراکشی. مسجد بزرگ‌ترین صحن را در میان تمام مساجد اسلامی دارد: بیش از 17,000 متر مربع و مزین به کاشی‌کاری‌های زیبا و رنگین. طرح مسجد، شبستانی‌ست و اطراف حیاط مرکزی 1048 ستون وجود دارد که با سنگ‌های قیمتی و نقوشی از گل­و­بوته و در بخش‌هایی، با پوششی از طلا تزئین شده‌اند. مسجد سه تالار در خدمت نمازگزاران دارد. ظرفیت کل مسجد در حد پذیرش 40,000 نمازگزار است و تنها در شبستان اصلی 5000 نفر جای می‌گیرند. در گوشه‌های شمال‌شرقی و جنوب‌شرقی دو وضوخانه مجهز به 80 شیر آب و بیش از 100 نقطه برای وضو گرفتن تعبیه شده است. پوسته‌ی اصلی مسجد که در سپتامبر 2002 کامل شد، از بتن مسلح است و نمای پوشش بیرونی از سنگ مرمر سفید و سبز است. در مجموع 82 پوشش گنبدی‌شکل برای این مسجد ساخته شده که گنبد اصلی با 87 متر ارتفاع و 8/32 متر دهانه، بر فراز شبستان اصلی قرار دارد و هریک از چهار مناره‌ی آن 115 متر اوج گرفته‌اند.
یکی از عوامل مهم معروفیت مسجد، رنگ‌های خالص و روشنی‌ست که در سطح وسیع به‌کار رفته و نیز سنگ‌های مرمر ارزشمندی که در آن استفاده شده است. هر اِلمان هنری به دقت بررسی شد و در بنا جای گرفت تا با کلیت منظره‌ی آن در هماهنگی باشد. تزئیناتی که با سنگ گرانیت و مرمر در اینجا انجام شده، نتیجه‌ی همکاری هنرمندانی از ایران و ایتالیاست، سنگ‌فرش‌هایی که کف صحن را آراسته‌اند، توجه واردشونده را به خود جلب می‌کنند و گچبری‌های خیره‌کننده‌ای هم در بدنه‌ی مسجد مشاهده می‌شود.
نشانه‌هایی کلیدی از هنر اسلامی در کالبد مسجد شیخ زاید دیده می‌شود؛ ترکیب سبک‌های عثمانی ممالیک و فاطمیون (Mamluk, Ottoman and Fatimid) در طراحی و تزئین مناره‌ها، همچون معجونی از زیبایی‌های متنوع و گسترده‌ی هنر اسلامی در دنیاست. بخشی از تزئین با تمسک به زیبایی‌ سنگ‌های چندرنگ مرمر انجام شده که در کنار به‌کارگیری تکنیک‌های پیشرفته‌ی سازه‌ای در خصوص تزئینات و ساخت تاجِ مناره‌ها، تأثیری طبیعی و آرام دارد. رنگ در ایجاد فرم‌های ناب هنری بسیار خوب به‌کار رفته؛ رنگ دیوارها، ستون‌ها و فرش هارمونی دارند و کل مجموعه را به یک شاهکار منتظم و سمفونی رنگ و نور تبدیل کرده‌اند. استفاده از تکنیک‌های روز در القای ویژگی هنری به شیشه و موزاییک بسیار مؤثر بوده و اصول سنتی اسلامیِ قرینگی و تکرار را به صورت عالی تجسم کرده است.