محسن فقیهی
رتبهی اول مسابقه ی ملی طراحی اکوکمپ تفریحی ـ آموزشی بندر تاریخی کنگ در سومین دوسالانهی ملی معماری، شهرسازی و طراحی داخلی ایران، 1397

معرفی و تحلیل سایت
• در قسمت شمالی و شرقی سایت بافت تپندهی جمعیت و پهنهبندی شهری را داریم. در قسمت غربی، بیابان و فضای ناکارامد و در جنوب، نوار ساحلی دریا وجود دارد. در قسمت شمال در مجاورت سایت اکوکمپ یک بیمارستان و چند مدرسه و مکان آموزشی وجود دارد. ما در این قسمت سایت فضای استراحت و فضای سبز برای تعاملات بیشتر جایگذاری کردهایم. دلیل این جایگذاری در وهلهی اول محل عبور و مرور و استراحت افرادی که در تعامل با فرهنگسرا هستند، بوده است. همسویی یک محیط سرسبز با تعاملات نوجوانان در کنار محیط بیمارستان یک فضای امیدبخش و احساس سرزندگی را به محیط القا میکند.
• در قسمت غرب سایت ساختمان میراث فرهنگی جایگذاری شد و در کنار آن کارگاههایی برای دورههای آموزشی صنایع دستی و بومی در نظر گرفته شد که بر اثر زمان و رفتهرفته جای خود را به تکنولوژی داده است. همچنین در جهت بازسازی و صیانت از صنایع بومی و دوم، ایجاد درامد برای ساکنین منطقه کارگاههای کارآفرینی ایجاد شده تا مردم منطقه از فضای حمایت شده و مجهز برای انجام کارهایی همچون فرشبافی، گلیمبافی، حصیربافی، تزئینات و سنگدوزی روی پارچه برخوردار شوند. گردشگر برای آشنایی با فرهنگ بومی باید با رفتارهای روزمرهی مردم بومی تعامل داشته باشد. به همین دلیل در این طرح سعی شده با وارد کردن مردم به داخل سایت اکوکمپ این تعاملات به نحو احسنت گسترش یابند.
هدف از قرارگیری ساختمان ادارهی میراث فرهنگی، کارگاههای آموزشی، کارگاههای کارآفرینی و فرهنگسرا در کنار یکدیگر نمایش فرهنگ و سنت بومی منطقه برای گردشگران است و همچنین به این دلیل که محیطی ایجاد شود تا افرادی که توانایی دارند اما امکان انجام آن کار را ندارند به این مراکز مراجعه کنند و در آن مشغول فعالیت شوند. در نهایت این محصولات نیز که در همین مکانها و مراکز ایجاد شده در کل سایت به فروش میرسد.
• در قسمت شرق سایت یک مسجد قدیمی قرار دارد، این بخش از سایت با بخشی از شهر در ارتباط است که عمدهی جمعیت را داراست. بین مسجد و سایت یک مسیر باریک وجود دارد که آن را به بازارچه اختصاص دادهایم. بازارها در مناطق مختلف حکم معرفی کنندهی فرهنگ بومی و آداب و سنن هر منطقه را دارند. تعامل افراد گردشگر با افراد حاضر در این بازارها که از افراد بومی منطقه هستند میتواند هم به حفظ و احیای فرهنگهای خاص ایران و هم به انتقال این فرهنگها به نسل جدید کمک کند.
بازارهای قدیمی به اینگونه بودهاند که از راستههای اصلیـفرعی، دالان، چهارسو و جلوخان تشکیل میشدهاند. بازار طراحی شدهی ما نیز ادامه دهندهی طرح سنتی بازارهای ایرانی است که راستهی اصلی بازار و فرعیهای منحنیشکل را در خود جای داده است. با توجه به جهت بادهای وزنده که روزها در جهت جنوبغربی و جنوبشرقی و شبها در جهت شمالغربی و شمالشرقی جریان دارند، سازهی بازارچه به گونهای طراحی شده تا باد بتواند به راحتی از داخل دالانها عبور کند و تهویهی هوا و خنکی مناسب را تأمین کند. به علت شرجی بودن هوا و تابش طولانی مدت و مستقیم نور خورشید، برای دور نگه داشتن فضا از گرمای شدید، پوستهی دوم به صورت سایبان به منظور سایهاندازی روی مغازهها و مسیر بازار در نظر گرفته شده است. جنس این سایبان از حصیر میباشد که مصالحی بومی، سبک، در دسترس و از نظر اقتصادی بهصرفه میباشد. این پوشهی ثانویه دارای روزنههایی است که هوا و نور را به خوبی به داخل بنا انتقال میدهد.
• در قسمت جنوب سایت، با یک ساحل سراسری روبرو بودیم. از این رو، برای کارایی و زیبایی بیشتر تغییراتی را در آن ایجاد کردیم. ابتدا، در قسمت میانی ساحل خاکبرداری انجام شد و این خاک برداشته شده به ساحل قسمت شرقی تزریق شد. هدف از این کار، افزایش طول نوار ساحلی اکوکمپ و ایجاد حد فاصل مناسب با محیط شهری بندر به منظور محدود کردن دید این دو محیط نسبت به یکدیگر بود. در ساحل شرقی، کارگاههای لنجسازی را برپا کردیم، دلیل این انتخاب پیشینهی لنجسازی در این منطقه است. با هدف احیای این صنعت سنتی، این کارگاهها به جای ساختن لنجهای باری قدیمی، اقدام به تولید کشتیهای تفریحی و شخصی با دانش بومی و تکنولوژی روز خواهند کرد. در همین بخش، محیطی برای آموزش دریانوردی به صورت شبیهسازی مجازی طراحی شده تا علاقهمندان شرایط طبیعی ملوانی از جمله طوفان دریا و خطرات و هیجانات دریانوردی را تجربه کنند. در قسمت شمالی اسکله، جایی که خاکبرداری انجام شد، ساحلی آرام برای فعالیتهای غواصی و بازیهای آرام دریایی تعبیه شده. در قسمت مرکزی ساحل، یک اسکلهی دایرهشکل جایگذاری شده که رستوران در وسط آن قرار دارد و به وسیلهی دو پل به ساحل شرقی و غربی متصل میشود. از این اسکله، مجدد 3 اسکلهی خطی به سمت دریا قرار دادیم و یک اسکله به سمت ساحل. اسکلههای رو به دریا عملکردهایی شامل جایگاه کشتیهای تفریحی به همراه جت اسکی و قایق پدالو، فلایبورد و پاراسل قرار دادیم. اسکلهی ساحل غربی به دو دلیل صورت خطی و طولانی طراحی شده تا گردشگران بتوانند این مسیر را روی دریا طی کنند و با قرار گرفتن در انتهای اسکله یک نمای زیبا از دریا و ساحل کنگ را مشاهده کنند و علاوه بر آن، مدیریت و کنترلی بر روی اسکلههای عقبتر به سمت ساحل داشته باشیم. در واقع، این نقطه، آخرین مرحلهایی است که افراد چه با کشتی و چه با جت اسکی میتوانند تردد داشته باشند.
معرفی بادگیرهای موجود
بادگیر برجهایی بلند به شکل پلان مربع با عملکرد آوردن باد مناسب به داخل و خارج کردن باد گرم. بهطورکلی بادگیرها با ایجاد فشار مثبت و منفی جریان باد، موجب خنک شدن و تهویهی هوای داخل منازل میشوند. دهانهی رو به باد (فشار مثبت) هوا را به داخل خود میکشد و به داخل منازل میبرد و هوای داخل منزل که گرم است توسط دهانهی پشت به باد (فشار منفی) به سمت بیرون هدایت میشود.
معرفی خوان
یک ژنرال انگلیسی برای سرعت بخشیدن به پرتاب گلوله در اسلحه (خوان) را ابداع کرد؛ به این نحو که در داخل لولهی اسلحه خارهایی به صورت دورانی قرار دارد که با قرار گرفتن گلوله در این مسیر دورانی و چرخش رو به جلو با سرعت از اسلحه خارج شود. با این کار سرعت گلوله تا 200 متر افزایش یافت و به همین جهت سازهی بادگیر نیز به 540 درجه گردش کرده تا به نحوی در سرعت بخشیدن به باد غالب کمک شود. بدنهی آلومینیومی بادگیرها به صورت دورانی و مارپیچ طراحی شده و با استفاده از دهانهی باز بادگیر، باد بیشتری به داخل بادگیر کشیده میشود؛ سپس با قرار گرفتن در این مسیر مارپیچ، به سرعت باد افزوده و باعث میشود باد بیشتری به داخل بوزد. از آنجایی که فشار باد زیاد است، هرچه به انتهای مسیر بادگیر نزدیک میشویم این مسیر تنگتر میشود و در نتیجه ذرات هوا به هم نزدیکتر شده و برخورد مولکولهای آن بیشتر میشود و در نتیجه سرعت ذرات بیشتر میشود که به سرعت باد کمک میکند.

بادگیر قابلیت این را دارد در شبانهروز که حرکت باد غالب معکوس میشود با یک ریل دورانی و یک موتور محرک به چرخ درآید و باد را دریافت کند. همچنین در بادهای فصلی میتواند مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، استوانهای برای تخلیهی گرما و رطوبت فضا در کنار بادگیر ایجاد و در جهت معکوس آن نصب شد. دهانهی این استوانه به نحوی کار شد تا بتواند عمل مکش و تخلیه را با استفاده از فشار منفی و حرکت معکوس باد انجام دهد. در مرکز بادگیر یک توربین قرار داده شده؛ این توربین در حالت عادی با مصرف مقداری برق (حدود 12 ولت) سرعت باد ورودی به بادگیر را افزایش میدهد، هنگامی که سرعت باد کمتر از 20 متر بر ثانیه باشد، سرعت باد خروجی از توربین حداقل 20 متر بر ثانیه خواهد بود. به همین ترتیب، هنگامی که سرعت باد بیش از 20 متر بر ثانیه باشد، توربین به عنوان یک مولد برق عمل میکند و انرژی تولید شده را ذخیره میکند.
با توجه به تحقیقات انجام شده که در جدول (1) و (2) نشان داده شده، میانگین سرعت باد غالب در 9 ماه سال بیش از 45 متر بر ثانیه و در 3 ماه سال حدود 5 متر بر ثانیه محاسبه گردید. بنابراین، بادگیر در 9 ماه سال علاوه بر تأمین انرژی بنا در 3 ماه دیگر سال نیز انرژی مورد نیاز هر واحد را تأمین میکند به طوری که بادگیر مصرف انرژی شهری را به صفر نزدیک میکند. بدنهی بادگیر از سه پوسته تشکیل شده: پوستهی اول از جنس حصیر است که حرارت تابش خورشید را به خود جذب میکند تا از نفوذ گرما به پوستهی دوم جلوگیری شده و فضای داخل کانال خنک شود؛ پوستهی دوم، بدنهی آلومینیومی است که خاصیت فرمپذیری و ایستایی مناسبی را داراست؛ پوستهی سوم از جنس الیاف کتان است که به حالت پرز درآمده. این الیاف میتواند هوای مناسبی را وارد محیط کند و علاوه بر این، رطوبت جذب شده توسط پرزهای کتان به افزایش جذب گرد و غبار کمک مینماید و این متریال هوا را تصفیه میکند.
باغسازی ایرانی در راستای انطباق با اکوسیستم محیط به صورت شمالیـجنوبی جهتگیری میشود و از مربع در هندسهی باغ کمک گرفته میشود. محور اصلی باغ با درختهای بلند مانند دالان مستطیلشکل جریان خنک را از مسیر باغ عبور میدهد و درختان را به سوی کوشک اصلی باغ هدایت مینماید و کوشکها معمولاً در جایی قرار میگیرند که بهترین دید منظر را داشته باشند. چهارباغ که اصل اساسی باغسازی ایران است، از ابداعات کوروش در خلق محوطهی پاسارگاد میباشد. باغهای ایرانی تجسمی از بهشت بر روی زمین است. ما از همین پیشینه و تاریخ در طراحی لنداسکیپ خود استفاده کردهایم.
چهارباغها به موازات هم و در مسیرهای دالانی پر از درختهای نخل از میان سایت عبور کرده و در انتها به کوشک میرسند. پوشش گیاهی چهارباغ دربرگیرندهی انواع درختان و گلها است. درختان به گونهای طراحی شدهاند که در مواقع آفتاب سایهی یکدست در کل مسیر ایجاد کنند. دورتادور محوطه کاملاً باز، بدون هیچگونه عامل مسدود کنندهی دید ناظر و دسترسی از تمام محوطه به یکدیگر به صورت عرضی و افقی در چهارباغها به راحتی امکانپذیر است.
سوئیتها
این بخش به صورت یک بلوک چهار سویته با یک فضای نشیمن عمومی طراحی شده و در داخل هر سوئیت یک هستهی مرکزی گرد در نظر گرفته شد، به این منظور که باد به راحتی در داخل مجموعه جریان داشته باشد. طبقهی همکف دارای پارکینگ برای هر سوئیت، در طبقهی اول نشیمن عمومی و سوئیتها قرار گرفته است. سوئیتها شامل یک تراس در ضلع جنوبی، خود ساختمان سوئیت در مرکز و راهروی دسترسی به آن در ضلع شمالی قرار دارد. بدنهی تراس نیز دو پوسته است. دو دایرهی داخل هم را در نظر بگیرید، دایرهی اول، خود ساختمان سوئیت و دایرهی دوم، با فاصلهی 5/1 متری از آن، محل قرار گیری تراس در جنوب و راهرو در شمال است. دلیل این جایگذاری کمتر کردن دمای محیط خانه با ایجاد این فاصله است و همچنین به گونهای طراحی شده است که باد در حد فاصل بین دو پوسته در جریان است و به خنک شدن محیط کمک میکند.
تمامی بناهای اکوکمپ با ایدهی دو پوسته طراحی شده است. هنگامی که یک سنگ را زیر تابش نور خورشید قرار میدهیم این سنگ حدود 35 درصد حرارت نور خورشید را تلف میکند و 65 درصد به داخل آن نفوذ میکند. حال این آزمایش را با حصیر که جنسی از چوب الیافدار است امتحان میکنیم؛ حصیر 55 درصد حرارت خورشید را به خود جذب و 45 درصد مابقی را از خود عبور میدهد. این دو را با یکدیگر ادغام میکنیم. پوستهی اول (پوستهی حصیری) 45 درجه حرارت را به پوستهی دوم (پوستهی سنگ) انتقال میدهد. سنگ نیز با دریافت 45 درصد از کل حرارت خورشید و جنوب 35 درصد از این حصیر حرارت تلف میکند. میزان حرارت عبور کرده از این دو پوسته 30 درصد از کل حرارت تابش خورشید به داخل محیط وارد میشود. بنابراین میزان گرمای محیط بیشتر از 30 درصد دمای محیط میشود و در محیط محدودهی آسایش قرار میگیرد. تلاش این پروژه این بوده است که دمای آسایش محیط را به محدودهی آسایش برسانیم همچنین توسط بادگیر به رسیدن به انرژی صفر و حتی انرژی اضافه بر سازمان.
تصاویر ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
شیتهای ارسالی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………