عمارت عالی قاپــــو، برنده‌ی اولین دوره‌ی جایزه‌ی معماری آقاخان (1980-1978)
مرمت و احیا: اوجینو گالدیری، باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی
فرامرز پارسی
عکاس: علی گرجیان

ساخت کاخ عالی قاپو، یکی از چهار بنای اصلی میدان نقش جهان، در بین سال‌های 977-973 خورشیدی و در پی انتقال پایتخت صفویان از قزوین به اصفهان آغاز گردید و طی 5 مرحله تکمیل شد. شاه عباس در این بنا به امور مملکت می‌پرداخته و در ایوان به تماشای بازی چوگان و نمایش در میدان نقش جهان می‌نشسته. از این بنا همچنین برای پذیرایی از مهمانان ویژه استفاده می‌گردید.
مرمت مجموعه بناهای عالی قاپو، چهل ستون و هشت بهشت در سال 1355 (1980-1978) با همت و مدیریت زنده یاد باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی و به سرپرستی اوجینو گالدیری جزو برندگان اولین دوره‌ی جایزه‌ی آقاخان قرار گرفت. باید خاطر نشان کرد اولین دوره‌ی مرمتی کاخ عالی‌قاپوی اصفهان، طبق برنامه‌ی مرمتی موسسه‌ی ایزمئو به مدت ۱۰ سال و همان طور که گفته شد به سرپرستی اوجینو گالدیری پیش رفت و ضمن نجاتِ بخشی از ساختمان و برطرف کردن آسیب‌های ساختاری و تزیینات آن، برای اولین بار در مورد تاریخ و نحوه‌ی شکل‌گیری این ساختمان اطلاعات جالب توجهی به دست آمد. و همانطور که بالا ذکر شد عملیات نجات‌بخشی و مرمت کاخ عالی قاپو به همراه مرمت کاخ هشت بهشت و چهل‌ستون، که هر سه توسط این موسسه صورت گرفت، از برندگان اولین دوره‌ی جایزه‌ی آقاخان (1980-1978) بودند.
بنای اعجاب‌آور عالی‌قاپو، همچون بنای چهل‌ستون ترکیبی از دو الگوی مهم معماری ایرانی است؛ یکی از آنها چهارصفه و دیگری ایوان ستون‌دار 18 ستونه است.
آنچه در مورد عالی‌قاپو دارای اهمیت است اینجاست که الگوی چهارصفه در 6 تراز، اشکال مختلف از ترکیب این 9 قسمت را به معرض نمایش گذاشته و به‌خوبی انعطاف‌‌پذیری و امکانات این الگو را نشان داده است.
در تراز همکف به‌وضوح پلان چهارصفه قابل تشخیص است که دو صفه رو به فضای مرکزی و دو صفه رو به بیرون قرار گرفته که صفه‌ی شرقی حکم ورودی از بازار را نیز دارد. چهار اتاق چهارگوشه به دلیل مسائل سازه‌ای و احتیاج به دیوارهای قطور برای تحمل 5 تراز بالاتر به نفع عرض بیشتر دیوارها کوچک شده‌اند.
در طبقه‌ی بالاتر همان چهارصفه ترکیبی جدید به خود گرفته است. دو صفه‌ی شمالی و جنوبی به اتاق تبدیل شده‌اند و بخشی از صفه‌های شرقی و غربی به فضای مرکزی اضافه شده تا در عین وجود این دو صفه فضای مرکزی اتاقی مستطیل و فراخ را به‌ وجود آورد. این همان ترازی است که ایوان 18 ستونه با تقسیمی پنج‌ تایی در طول و سه تایی در عرض را شکل داده.
دو طبقه‌ی بعدی ترکیب فضاهای شرقی غربی یعنی اتاق مستطیل بزرگ و دو صفه‌ی شرقی و غربی دست نخورده باقی می‌ماند. در تراز نهایی که از ایوان ستوندار نیز بلندتر است باز چهارصفه تغییر شکل داده. در اینجا صفه‌ی شرقی هم در عرض و هم در طول کوچک شده و با یک سه‌دری به فضای مرکزی که با عاریت گرفتن دو مدول از ایوان شرقی و یک مدول از هر سه ایوان دیگر به یک چلیپا تبدیل شده متصل شده است به یاد داشته باشیم الگوی چلیپا مهم‌ترین الگو در فضاهای معماری ایرانی است که در چهار تراز قبلی به چشم نمی‌خورد و معمار با استفاده از این الگو در بالاترین تراز بر اهمیت این فضا تاکید کرده که در نهایت با به کار بردن تزیینات زیباترین اتاق کاخ را شکل داده است. نکته‌ی بسیار مهم خارج از محور بودن چلیپا نسبت به محور شمالی جنوبی ساختمان است که به نظر می‌رسد معمار برای استفاده از تقسیم سه تایی در چهار طرف چلیپا با استفاده از دو فضای تقسیم یک در یک، مشکل تقسیم چهارتایی که برای معماری مادر فضاهای شاه‌نشین مطلوب نیست را حل کرده است.
در واقع کاخ عالی‌قاپو علاوه بر ویژگی‌های استثنایی خود چون 6 طبقه بودن یا استفاده از تزئینات منحصر‌به‌فرد و بسیاری از ویژگی‌های دیگر کلاس درسی است در آموزش استعدادهای الگوی چهارصفه.