پروژه‌ی مسکونی حس سیزدهم، اثر رضا مفاخر ،مهندسین مشاور زما
مجموعه آبی و تندرستی ساری، اثر مهندسین مشاور زماساختمان پزشکان دماوند، اثر مهندسین مشاور زما
پروژه در زمینی ۲۰۰ متری به ابعاد ۲۰*۱۰ متر، سطح اشغال ۱۳۵ متر و زیر بنای ۸۴۰ متر مربع واقع در شهر دماوند طراحی شده است. عملکردهای پروژه در چهار طبقه (شامل ۶ واحد مطب پزشک با مساحت ۶۲ و ۴۸ متر در سه طبقه و داروخانه شبانه روزی در۱.۵ طبقه) سازمان دهی شده اند.
محدودیت زمین به نسبت نیازهای پروژه، استفاده بهینه از فضا خصوصا در طبقه تجاری همکف با توجه به عرض محدود و تامین فضای کافی جهت پارک اتومبیل از چالش های پروژه در حل روابط عملکردی و نیازهای فضایی بوده است.
کاربران فضا، پزشکانی آگاه به انسان و ساختارش هستند که با نگاهی از کل به جزء آن را می کاوند. ساختمان نیز هم راستا با اهداف آنهاست که خود، پیکره ای است زنده در مقیاسی بزرگتر، مشغول به توصیف و تشریح خود برای انسانی که کاربر فضاست.
فضاهای ارتباطی شریان حیاتی پیکره ی بناست که درون را می کاود، در فضا نفوذ می کند، کالبد را می شکافد و آن را سازمان می بخشد. در سطوح گسترش می یابد و در هر مرحله ابعادی از درون را به بیرون آشکار می کند.
کاربر نیز همگام با فضا، رفته رفته به ساختار کالبد معماری آگاه می شود، درون را کشف می کند و به منشا آنچه ظاهر بنا را شکافته است پی می برد. به این ترتیب خود را به فضا می سپارد، متاثر از اعتمادی که محیط با نمایش درون خود خلق کرده است.
در این راستا فضای داخلی خود را از دل ساختمان به صورت شکاف های شفاف افقی و عمودی به بیرون می‌رساند و فضاهای عملکردی را شکل می دهد، بخش هایی از مطب ها را تفکیک می کند و فضایی با کیفیت در اتاق پزشک فراهم می نماید. شفافیت در سطح حجم تداوم می‌یابد و نور فضاها را تامین می کند. بازشوها را به گونه ای عمود بر سطح شکل می دهد که با وجود تامین نور و چشم انداز، حریم فضای خصوصی اتاق معاینه را در مقابل فضای عمومی خارج ساختمان حفظ می نماید. پلکان نیز به تبعیت ازحرکت درون به بیرون، از چارچوب اصلی خود خارج می شود و به سمت ورودی کشیده می شود و حجم را در فضای ورودی می شکافد. به این ترتیب با وجود کم عرض بودن زمین و تعدد ناگزیر ورودی ها، فضایی نسبتا وسیع و شفاف درخور شخصیت ورودی ساختمان پزشکان ایجاد می کند.
نقد هنر معماری
در پروژه‌ی ساختمان پزشکان، روابط فضایی داخلی با تبحر معمار و با توجه به محدودیت‌های کار، به‌خوبی حل می‌شوند. او در این زمینه بیان می‌دارد که:
«محدودیت زمین به نسبت نیازهای پروژه، استفاده‌ی بهینه از فضا، خصوصاً در طبقه‌ی تجاری همکف با توجه به عرض محدود و تأمین فضای کافی جهت پارک اتومبیل از چالش های پروژه در حل روابط عملکردی و نیازهای فضایی بوده است.»
موفقیت مذکور در مورد همه‌ی فضاسازی‌ها صورت نگرفته است. در واقع در فضاهای این طرح، از معمار آوانگاردی چون مفاخر، نوآوری خاصی وجود ندارد و دفاتر، طبق روال همیشگی در کنار هم چیده شده‌اند. هرچند که مفاخر در ادامه‌ی بحث توضیح می‌دهد که:
« […]فضای داخلی، خود را از دل ساختمان به صورت شکاف‌های شفاف افقی و عمودی به بیرون می‌رساند […] پلکان نیز به تبعیت از حرکت درون به بیرون، از چارچوب اصلی خود خارج شده، به سمت ورودی کشیده می‌شود و حجم را در فضای ورودی می‌شکافد.» و در ادامه دیاگرام‌های تصاویر الف و ب ارائه می‌گردد. به نظر نمی‌رسد جملات مذکور توضیحات مناسبی برای توجیه کانسپت این ساختمان بوده باشند و دلیل این نوع کانسپت بر مخاطب معلوم نیست. البته معمار در ابتدای سخنش می‌نویسد:
«کاربران فضا، پزشکانی آگاه به انسان و ساختارش هستند که با نگاهی از کل به جزء، آن را می‌کاوند. ساختمان نیز هم‌راستا با اهداف آنها می‌باشد که خود پیکره‌ای زنده در مقیاسی بزرگتر، مشغول به توصیف و تشریح خود برای انسانی است که کاربر فضا می‌باشد.» که باز هم ایده‌ی مناسبی برای بنای مذکور محسوب نمی‌شود. علاوه بر اینها طراح با توجه به دلایل خود و در مراحل بعدی شکافتن کالبد بنا، سطوحی را عمود بر پنجره‌ها و به سمت داخل طراحی می‌کند که به چند دلیل نمی‌توان آن را مناسب و در خور دید. اول آنکه تورفتگی‌های ایجاد شده با توجه به عرض کم خود چه نقشی را خواهند داشت؟ مطمئناً نقش زیادی را در تأمین نور واحدها ایجاد نخواهند کرد، در ضمن تراس هم محسوب نمی‌شوند.
مفاخر می‌نویسد: «شفافیت در سطح حجم تداوم می‌یابد و نور فضاها را تأمین می‌کند، [همچنین] بازشوها را به گونه‌ای عمود بر سطح شکل می‌دهد که با وجود تأمین نور و چشم‌انداز، حریم فضای خصوصی اتاق معاینه را در مقابل فضای عمومی خارج ساختمان حفظ می‌نماید». اما به نظر نمی‌آید که این اقدامات به همین سادگی در این طرح صورت بگیرند و کاری را در جهت حفظ حریم انجام دهند، همچنان که ابعاد پنجره‌های پیشین نیز به اندازه‌ای هست که این ادعا ممکن نباشد. پس احتمالاً تنها و در بهترین حالت، فضایی نیمه‌باز خواهد بود که البته می‌توان مشکلات اقلیمی را نیز با توجه به کوهستانی بودن دماوند به آن افزود. نمای بنا هنوز در دست اجرا است و اگر همان‌گونه که از تصاویر پیدا است، کار به خوبی به سرانجام برسد، باید منتظر یک بنای خاکستری دیگر باشیم. پرسش متوقعانه‌ای که ما از رضا مفاخر نوپرداز داریم تنها و تنها «چرا» است؟
معماری معاصر ایران :درمانی و خدمات پزشکی
_________________________________________
نام پروژه:/عملکرد: ساختمان پزشکان دماوند/درمانی
طراحی: مهندسین مشاور زما
کارفرما: آقای نورمحمدی
موقعیت: ایران، دماوند
مساحت: ۱۰۰۰
طراح: رضا مفاخر
همکار طراحی: نازنین جوانشیر
ارائه: حامد سرحدی
نگارنده ادبی: نازنین جوانشیر
مطالب مرتبط
