دانستنيهاي عمومي دربارهی موكت

مهمترين بخش هر موكت الياف (Yarn) آن است.اين الياف به طور معمول در انواع ذيل تهيه ميشوند:
نايلون (Nylon) يا پوليآميد (Plyamide)
پوليپروپيلن يا P. (Polypropylene)
پشم (Wool)
هر يك از الياف فوق مشخصات منحصر به فرد خود را دارد و جهت مكانهاي خاصي استفاده ميشود.
موكت با الياف نايلون (Polyamide)
نايلون به شكل باورنكردني بادوام و داراي خاصيت ارتجاعي است و انتخاب بسيار مطمئني جهت همهي مكانهاي پرتردد مانند فرودگاهها، هتلها دفاتر اداري و سازمانهاي پررفت و آمد است. ضمناً در خصوص استاندارد حريق (مقاومت در برابر گسترش آتش) داراي رتبهي خوبي است و در جدولهاي مربوط به استاندارد مقاومت در برابر گسترش آتش كه عمدتاً دو استاندارد در دنيا مورد استفاده قرار ميگيرد در رتبه قابل قبولي قرار دارد. ضمناً اين نوع الياف به راحتي كوبيده نميشوند و الياف به راحتي سايش پيدا نميكنند، ضمناً در مقابل فرسودگي ولكهپذيري كاملا” مقاوم هستند و در مقابل الكتريسيتهي ساكن نيز استاندارد مطلوبي دارند و اليافشان داراي ثبات رنگ هستند.
الياف نايلون داراي ماركهاي مختلفي است و عموماً چند شركت بزرگ دنيا اين الياف را توليد ميكنند و در اختيار شركتهاي توليد كننده موكت قرار ميدهند.
مهمترين ماركهاي الياف نايلون موجود در دنيا به شرح ذيل اند:
الياف نايلون دوپُن (Dupont)
الياف نايلون آكوآفيل (Aquafil)
الياف نايلون بي.اِي.اس.اف. (BASF)
الياف نايلون Unbranded nylon
ماركهاي ذكر شده از لحاظ مشخصات فني معمولاً به هم نزديك هستند اما از لحاظ قيمتي رديفهاي ا تا 4 از ترتيب قيمت آنها در بازار نيز تبعيت ميكنند.
موكت با الياف پولي پروپيلن P.P.
اين نوع الياف قيمت مناسبي دارند، ولي جهت مكانهاي پرتردد به هيچ عنوان توصيه نميشود. از لحاظ ثبات رنگ مقاومت قابل قبولي دارند و ميزان الكتريسيتهي ساكن ايجاد شده در آن بسيار كم است. در خصوص استاندارد حريق و مقاومت در برابر آتش در رديف پائينتر از الياف نايلون قرار ميگيرد و مقاومت آن معمولا” در استاندارد اروپا BS4796 در رديف 3، و به لحاظ مقاومت در برابر سايش نيز در رديفهاي پائين تر از نايلون واقع است.

موكت با الياف پشم
اين نوع الياف از پشم طبيعي گرفته ميشود و كاربردهاي خاص دارد. پشم به دليل مقاومت قابل قبولي كه در استاندارد حريق دارد و همچنين به دليل وجود الياف طبيعي آن معمولاً جهت محلهاي خاص استفاده ميشود.
اين نوع الياف معمولاً در موكتها به روش بافت توليد ميشوند و حالت فرشهاي دستبافت يا ماشيني را ايجاد ميكنند. طول عمر آن بسيار بالا است و گاهي تا 50 سال دوام دارد.
جهت بالا بردن مقاومت سايشي آن معمولا” به الياف پشم 20% نايلون پوليآميد (Polyamide) اضافه ميكنند و سپس موكت را ميبافند كه در اين مواقع به موكت اَكسمينستر (Axminister) گفته ميشود كه 80% آن پشم و 20% پولي آميد است. معمولا” اين موكتها را جهت هتلهاي پنج ستاره به بالا و يا جهت سوئيتهاي بسيار خاص استفاده مينمايند و تمام طرحهايي كه در فرشهاي دستباف قابل اجرا بوده را در اين نوع موكت نيز ميتوان به اجرا گذاشت. قيمت تمامشدهي اين نوع موكت معمولاً سهبرابر قيمت موكتهايي با الياف Nylon است و قيمت آن تابع مستقيم متراژ درخواستي است.
روش بافت موكت:
موكت معمولا” به 4 روش توليد ميشود كه هركدام از اين روشها مشخصات منحصر به فرد خود را دارند.
موكت بافتهشده (Woven): اين نوع موكتها داراي تار و پود بوده و شبيه فرشهاي ماشيني بافته ميشود كه از لحاظ مقاومت ريشهها با توجه به اينكه داراي تار و پود است مقاومت بسيار بالايي دارد.(تارو پود از پشت موكت مشخص است). اين روش بافت با توجه به قيمت بالاي توليد و هزينههاي آن معمولاً براي موكتهايي با الياف پشم استفاده ميشود كه خود به دو دسته تقسيم ميشوند:
الف) اَكسمينستر (Axminister)
ب) ؤيلتن (Wilton)
موكت تافتِد ( Tufted): با توجه به هزينههاي بالاي توليد موكت به روش Woven و سرعت پائين توليد آن روشي كه در دنيا بسيار متداول گرديده، روش «تافتِد» است كه ميتوان گفت 90% توليدات موكت در حال حاضر به اين روش توليد ميشوند. در اين روش يك رشته خطي از نخ موكت به صورت رفت و برگشتي در يك لايه بَكينگ (Backing) كه داراي چسب مقاومي است قرار ميگيرد و اين يك رشته نخ در عرض موكت قرار گرفته است و از كنار هم قرار گرفتن اين رشتهها موكت توليد ميشود. در اين حالت اگر لايهي بكينگ داراي چسب مقاوم نباشند و يا اينكه تعداد رفت و برگشت رشته نخ در بَكينگ كم باشد، اگر از عرض موكت يك سرنخ را بگيريم و بكشيم، نخ تا انتها در عرض موكت كشيده و از موكت جدا ميشود. براي جلوگيري از اين حالت موكت را با دولايه بكينگ توليد ميكنند و چسب آن را بسيار قوي ميگيرند. سرعت توليد اين نوع موكت هم بالاست.
موكت بافتهنشده يا نيدل پانچ (Non-woven or Needle-punch): اين نوع موكت يا اصطلاحاً موكت بافتهنشده، همان موكتهاي نمدي هستند و روش توليد آنها بدين صورت است كه يكسري الياف بافته نشده را به اضافهي مقداري چسب و رزين در بين غلتكهاي استوانهاي با استفاده از حرارت متراكم ميكنند. مقاومت سايش اين الياف با توجه به عدم داشتن بافت، بسيار پايين و قيمت تمامشدهي آن نيز بسيار پائين است.
موكت با الياف كاشته: اين نوع موكت با استفاده از جديدترين انواع تكنولوژيهاي بافت موكت در دنيا توليد ميشود. اين نوع موكت در حال حاضر توسط يك شركت با نام انحصاري Flotex توليد ميگردد و تلفيقي از دو محصول موكت و پيويسي است كه داراي ويژگيهاي خاص موكت، و با مشخصات و كارآيي پيويسي است.
اين نوع موكت كاملاً ضدآب است و الياف آن نيز از نايلون پوليآميد تهيه ميشوند.
روش توليد اين موكت بدين صورت است كه يك لايه پيويسي به ضخامت 5/2 ميليمتر و به عرض 5/1 الي 2 متر كه داراي حالت خميري است بر روي يك نوار نقاله قرار گرفته و از زير يك استوانهي گردان عبور مينمايد.
داخل استوانهي گردان كه ديوارهي آن به صورت توري است اليافي به صورت سوزني به طول 5 ميليمتر قرار گرفته كه بار الكتريكي آن مثبت است. در ضمن بار الكتريكي پيويسي نيز منفي است. زماني كه پيويسي از زير استوانه عبور ميكند الياف با بار الكتريكي غير همنام جذب پيويسي ميشود و الياف به صورت عمودي در پيويسي كاشته ميشوند. اين نوع موكت كه از جديدترين انواع بافت موكت ميباشد، داراي خواص بسيار بالايي است كه مشخصات كلي آن به صورت ضميمه تقديم ميگردد.
ساختمان الياف (Construction):
ساختمان الياف موكت يا حالت ظاهري موكت كه منظور سطح فوقاني موكت است عموماً سه حالت مختلف زير را دارد:
سطح الياف برش خورده (Cutpile)
سطح الياف برش نخورده (Loop pile)
تركيبي از دو روش فوقcut & loop) )
هر كدام از سه حالت فوق بر اساس نياز مشتري و استاندارد و محل مورد نظر، انتخاب ميشوند.
روش رنگرزي الياف:
يكي از مباحث عمدة مربوط به موكت نحوهي رنگرزي موكت و الياف آن بوده كه در حفظ ظاهر موكت و جلوهي موكت در زمانهاي طولاني مورد توجه واقع ميشود. روشهاي مختلف رنگرزي الياف موكت به شرح زيرند:
الياف رنگي (Yarn dyed): در اين حالت الياف قبل از اينكه در موكت بافته شوند رنگرزي ميشود و بعد از رنگرزي الياف، موكت با استفاده از آنها بافته ميشود. مقاومت در برابر تغيير رنگ در اين روش بسيار بالا است و در طول سالهاي متوالي رنگ موكت تغيير نميكند.
محلول رنگي (Solution dyed): در اين روش قبل از اينكه الياف توليد شود، گرانولهاي مربوطه در كارخانه گرانولسازي رنگآميزي و گرانولهاي رنگي تبديل به الياف ميشود. الياف توليد شده با اين روش رنگ آميزي، بالاترين مقاومت در برابر تغيير رنگ را دارا هستند.
رنگآميزي تكهاي (Piece dyed): در اين روش الياف موكت پس از اينكه به يكي از دو روش فوق توليد گرديد به صورت يكنواخت و يك رنگ بافته شده كه بعد از توليد موكت با دستگاههاي مخصوص، قسمتهايي از موكت رنگ ميشود.
رنگآميزي چاپي (Print): در اين روش روي الياف پس از توليد موكت طرح و رنگ چاپ ميشود و در اين حالت امكان ايجاد طرحهاي مختلفي بر روي موكت وجود دارد ولي در هنگام تميز كردن و نگهداري از موكت بايستي از مواد تميزكنندة مشخص شده توسط كمپاني توليد كنندة موكت استفاده نمود. در صورت عدم آگاهي از شرايط نگهداري موكت و مواد شوينده، تغيير رنگ موكت رنگآميزيشده به اين روش نسبت به روشهاي ديگر رنگآميزي بيشتر خواهد بود.


استانداردهاي لازم در انتخاب موكت:
در مورد واژه استاندارد تعريف خاصي وجود ندارد و به طور كلي ميتوان گفت: «استاندارد سطح نياز مشتري است.» ولي همواره يكسري موارد جهت مسائل امنيتي و ايمني در استانداردها تعريف ميشود كه مخصوصا” در جائي كه با عموم مردم سر و كار دارند بيشتر مد نظر قرار ميگيرد. در بحث پوششهاي كف، بهويژه موكت، استاندارهاي اجباري براي محلهاي عمومي مانند هتلها، سينماها آمفي تئاترها، سالنهاي كنسرت و جز اينها تعريف شده كه حتماً بايستي اين استانداردها در اجناس انتخابي مورد دقت و تأمل قرار گيرد.
يكسري از استانداردها اجباري نيستند ولي مورد نياز و درخواست كاربر و بهرهردار قرار ميگيرند كه ميتوان به طور مثال به استاندارد ميزان تردد (EN685) كه همان استاندارد مقاومت كالاي در معرض سايش است اشاره نمود.
(اطلاعات مربوط به اين استاندارد و جدول مربوطه ضميمه ميباشد.) به طور كلي نكتة حائز اهميتي كه همواره بايستي به آن توجه خاص داشت اين است كه در بحث پوششهاي ديوار و كف مخصوصا” مكانهاي عمومي، بعضي از استانداردها براي هر دو پوشش مشترك اند. (همانند استاندارد مربوط به مقاومت در برابر گسترش آتش، استاندارد آنتيباكتريال و مواردي از اين قبيل) ولي در مورد پوششهاي كف همواره بايستي استانداردهاي بيشتري همچون مقاومت در برابر سايش، استاندارد ميزان اصطكاك بين كفش وپوشش كف رعايت گردد.
استاندارد حريق، مقاومت در برابر آتش و مقاومت در برابر گسترش آتش
اين استاندارد كه از مهمترين موارد مطرح جهت موكت براي مكانهاي عمومي است اصطلاحاً همان استاندارد مقاومت در برابر گسترش حريق هم ناميده ميشود. در ميان موكتها، موكتي با مشخصات كاملاً نسوز، وجود ندارد و موكت را حداكثر تحت عنوان كندسوز يا تندسوز عرضه ميكنند. در مكانهاي عمومي موكت بايد اين خاصيت را داشته باشد كه خود عملاً موجب گسترش حريق نگردد و در صورتيكه حريقي در يك نقطه رخ دهد، در ابتداي امر بايستي بر اساس يكسري از استانداردهاي تعريف شده تا زمان كوتاهي در مقابل شعله مقاومت نمايد و در صورتيكه دامنه حريق موكت را بسوزاند، موكت شعله ور نشود و دامنه حريق به واسطه موكت گسترش نيابد و آتش در همان نقطه اصطلاحا” متوقف گردد. از مهمترين استانداردهاي موجود در اين زمينه ميتوان به دو استاندارد ذيل اشاره نمود:
استاندارد ASTME648 آمريكا
استاندارد BS 4796 انگلستان
مقاومت در برابر گسترش حريق در موكت با يكي از اين دو استاندارد مشخص و تعريف ميشوند كه هر كدام از اين استانداردها نيز زيرشاخههاي خود را دارد.
استاندارد ASTME648 : اين استاندارد داراي دو زير گروه با مشخصات Class І و Class ІІ است، موكتي كه در زير گروه Class І قرار ميگيرد از لحاظ مقاومت در برابر گسترش حريق در رده خوبي واقع شده و در انتخاب موكت براي مكانهاي عمومي در اولويت اول قرار ميگيرد.
استاندارد BS4796 : اين استاندارد داراي سه زير گروه Low Level Ignition و Medium Level Ignition و High Level Ignition است و به ترتيب اولويت ذكر شده بايستي در انتخاب موكت به ترتيب اولويت ذكر شده انتخاب انجام شود. بهترين زيرگروه استانداردي همان Low Level Ignition است. پيشتر در مورد الياف موكت به سه نوع الياف پشم، پوليآميد وپوليپروپيلن اشاره كرديم؛ در جايگاه استانداردحريق براي الياف مذكور معمولاً الياف پشم و پوليآميد در هر دو استاندارد ذكر شدة فوق در رديف بالاتر و بهتري نسبت به الياف پولي پروپيلن قرار دارند. يعني اينكه در نتيجه جهت مكانهاي عمومي مانند هتلها، حتي المقدور نبايستي از موكتهاي با الياف پولي پروپيلن استفاده نمود.

استاندارد ضد الكتريسيتة ساكن، Antistatic
يكي از مسائل و مشكلاتي كه همواره كاربران موكت از آن گله دارند، ايجاد الكتريسيتة ساكن بوسيلة موكت است.
موكت بر اساس نوع الياف به كار رفته در آن، بر اثر تردد و حركت مالشي در آن ايجاد الكتريسيته ساكن مينمايد. الكتريسيته ساكن در بعضي موارد، مخصوصاً در محلهاي اداري كه در آن مكانها از سيستمهاي كامپيوتري استفاده ميشود، بيشتر توليد ميشود و ميتواند حتا سيستم كاري آن را دچار اشكال نمايد. موكتها بر اساس نوع الياف به كار رفته در آن از لحاظ ميزان توليد الكتريسيتة ساكن به صورت ذيل طبقهبندي ميشوند:
موكت با الياف پشم
موكت با الياف پوليآميد
موكت با الياف پوليپروپيلن
كمترين الكتريسيتة ساكن توليد شده در موكتهاي با الياف پشم و پوليآميد است و اين استاندارد با علامتEN1815 تعيين ميشود.
استاندارد عدم لكهپذيري و تغيير رنگ
اين استاندارد مقاومت موكت در مقابل تغيير رنگ بر اثر مرور زمان و تابش نور مستقيم خورشيد و همچنين سهولت در تميز كردن لكههاي بهوجودآمده در موكت را نشان ميدهد. جهت بالابردن مقاومت در مقابل تغيير رنگ و عدم لكهپذيري بايستي به بخش نوع رنگرزي الياف كه در همين مقاله توضيح داده شد مراجعه شود.
اين استاندارد با استاندارد ISO105B02 مشخص ميشود. جهت انتخاب موكت استانداردهاي بسيار زيادي وجود دارد كه در اينجا به سه استاندارد مهم پرداخته شد.
انتخاب موكت براساس درجه و ستاره بندي هتلها:
همانگونه كه قبلا” به آن اشاره شد، «استاندارد سطح نياز مشتري است» و قابل ذكر است كه بعضي از استانداردها اجباري هستند. جهت انتخاب موكت براي هتلهاي دوستاره به بالا، همواره موارد متعددي وجود دارد كه عدم در نظرگرفتن يكي از عوامل ميتواند عاملي جهت عدم ارتقاء درجهي هتل باشد. مثلاً در يك هتل چهارستاره هيچگاه از موكت با الياف پوليپروپيلن استفاده نميشود. و يا اينكه وزن الياف در اين حالت نبايستي از 700 گرم در هر متر مربع كمتر باشد. سوئيتهاي رويال (سلطنتي) هتلهاي پنجستاره معمولاً از موكتهاي پشم اَكسمينستر (Axminister) استفاده ميشود كه در زيرلايه موكت حتماً از لايهي لاستيكي استفاده ميشود. جهت ارتقاء درجه و گروهبندي، بالابردن كيفيت موكت و آرامش ايجاد شده در هنگام راه رفتن بر روي موكت از عوامل اصلي در اين رابطه به شمار ميآيد.