برنامه ریزی و طراحی شهری مجموعه ی مارکار یزد 2 اثر دفتر معماری سیزان و خوانش معماری و شهر

پروژه‌ی حاضر یکی از ۱۰ پروژه‌ی حاصل از برنامه‌ریزی و طراحی شهری است. این مجموعه‌ی آموزشی سعی در برقراری تعامل اجتماعی بین ادیان دارد. شهر یزد یادگاری از ادیان مختلف در زمان‌های گوناگون بوده است، و یکی از میراث‌داران این شهر زرتشتیان هستند.
همواره یکی از وظایفی که مجموعه‌ی مارکار به دوش می‌کشیده رسالت آموزش و پرورش بوده است. این روند از ابتدای تأسیس آن در سال ۱۳۱۳ تا به امروز ادامه داشته است. اگرچه در گذشته سالن امتحانات، محلی برای گردهمایی‌های اجتماعات شهری و مکانی برای برپایی جشن‌های رسمی، فرهنگی و اجتماعی بوده، امروزه به واسطه‌ی فشرده‌سازی بافت‌های همجوار هرروزه از ضمیر ناخودآگاه شهروندان خالی‌تر و رسالت آموزشی شهروندی آن فراموش شده است. یکی از موارد قابل توجه در وقفنامه‌ی این مدرسه این است که تدریس و تحصیل برای تمام ادیان الهی آزاد و دین مبین اسلام در اولویت قرار دارد (جمشید پیشدادی، ۱۵۵: ۱۳۷۷). این روند شکل‌گیری مجموعه‌ی مارکار این موضوع را توجیه می‌کند که الحاقات و اضافات به بنای فعلی باید متعلق به شهر و تمامی ادیان باشد، که در شهر یزد مسلمانان و زرتشتیان بیشترین حضور و کنش متقابل را دارند. این در صورتی ممکن است که مانند گذشته بتوان نیازهای محله را از طریق اشتغال زنان و برپایی کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای جوانان محله و شهر برآورده ساخت. در حالی که در مصاحبه‌ها و پرسشنامه‌ها جوانان برای دریافت امکانات آموزشی به دیگر شهرها در مهاجرت کرده اند.
همان گونه که بنای فاخر مارکار در گذشته از برآیند نیروهای زمان خود شکل گرفته است، ایجاد بنایی جدید نیز باید درخور برآیند نیروهای حال باشد. در ارتفاع بالاتر از مجموعه‌ی مارکار (A) و در سطح فعلی آن (B) از قداست آن مجموعه و تأکید بر معماری شیءانگار از آن می‌کاهد. بنابراین، مجموعه در داخل زمین (C) و تنها به محوری که به مهرآب معروف است اتصال می‌یابد. این دو بنا سعی در گفت‌وگویی مسالمت‌آمیز و دوستانه دارند. در میانه‌ی بین دو مجموعه فضاهایی خنثی برای مراسم و رویدادهای مختلف شکل گرفته است. نیروهای واردشده از سایت‌های مجاور شامل محلات و گذرها سبب ایجاد فضایی میان‌تهی به صورت گودال باغچه و فضایی مانند معماری خانه‌های زرتشتی به صورت چهارطاقی شد. فضای مختلط بام به منظور ایجاد سایه و ورود خالص نور به صورتی آشکار ترکیب گردیده است. بر روی سطح این پوسته گیاهان بومی منطقه و کاشتی که از گذشته بر روی این زمین بوده است، امروزه نیز به حیات خود ادامه می دهند.
در میانه‌ی این فضای خالی حیاطی آزاد برای برگزاری مراسم مختلف، در ایام مذهبی زرتشتیان و مسلمانان، و دیگر فعالیت‌ها نظیر برگزاری تئاتر و موسیقی و غیره نیز است. شرط لازم برای مانایی این مجموعه تخریب دیوار‌های مدرسه و باز شدن فضا به شهر و حضور ناخودآگاه در این فضا است، از بین بردن مرز در یک فضای شهری اجازه‌ی حضور و ایجاد یک مکان (Place) است. تعامل اجتماعی ادیان در صورتی ممکن است که در فضا امکان حضور هر دو فراهم شود.
۱۰ پروژه‌ی تعریف‌شده در برنامه‌ریزی و طراحی شهری پروژه برای حیاط نیز نیاز به احکامی مدون دارند. احکام و ضوابط استخراج‌شده در برنامه‌ریزی برای مرکز آموزشی ادیان به شرح زیر است:
1) این مرکز به دلیل آشکارسازی مجموعه‌ی مارکار در این منظر شهری باید دارای بیشترین فاصله از این ساختمان باشد.
2) به دلیل قرارگیری زمین کشاورزی در محدوده‌ی مورد نظر، طراحی این مجموعه نباید به گونه‌ای باشد که از حجم فضای سبز محله بکاهد.
3) وجود این ساختمان نباید به عنوان فضای نمادین از ارتفاع مجموعه‌ی مارکار بلندتر و به عنوان ساختمان قابل رویت باشد. طراحی این ساختمان باید به گونه‌ای باشد که اهالی محله و مردم شهر بتوانند از بام آن استفاده کنند، در حقیقت وضعیت فعلی زمین با اندکی تغییر تبدیل به معماری گردد.
4) استفاده از الگوی بافت تاریخی از قبیل، گودال باغچه، حیاط مرکزی نیز برای همگون شدن این مجموعه با بستر اقلیمی و تاریخی خود الزامی است.
5) ایجاد این مکان به تشکیل انجمن‌های پایدار فرهنگی نظیر انجمن ادیان در شهر یزد نیاز دارد.
6) در این مرکز، ادیان با برگزاری مراسم و آیین‌های خویش سعی در بازنمایی فرهنگ و تاریخ خود در شهر یزد را دارند. دیگر کلیمیان و زرتشتیان پشت دیوارهای بلند به برگزاری این مراسم نمی‌پردازند، و مردم شهر یزد نیز از حضور آن‌ها خبردار می‌شوند.
7) ایجاد کتابخانه‌ای متشکل از کتب زرتشتیان، مسیحیان، کلیمیان و مسلمانان، علاوه بر هویدا شدن نقاط مشترک ادیان، می‌تواند زمینه‌ای برای پژوهش در مورد تاریخ یزد و روند تاریخی ادیان در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
8) استفاده از فضای باز این مجموعه جهت برگزاری موسیقی ملل و ادیان یکی دیگر از اهداف این مجموعه است. (طراحی آمفی‌تئاتر روباز)
9) نیاز به کلاس‌هایی نظیر آموزش قرآن و احکام و برپایی کلاس تاریخ ادیان باعث تعامل بین مذاهب و ادیان می‌گردد.
در آخر می توان به این جمله بسنده کرد که: بگذاریم که این فضا، تنفس‌گاهی برای امداد محله و شهر باشد، بگذاریم که فضا محلی برای حضور مردم در صحنه باشد، بگذاریم تا فضا، مردم و دولت، دست در دست یکدیگر، مشارکت را معنا بخشند.

کتاب سال معماری معاصر ایران، 1397
____________________________
عملکرد: فرهنگی، هنری، مذهبی، ورزشی

__________________________________________________            

نام پروژه/ عملکرد: پروژه ی طراحی و توسعه ی مرکز آموزشی مارکار یزد
(با رویکرد آشنایی ادیان و تعاملات اجتماعی در بین آنها)
رویکرد پروژه: آشنایی ادیان و برقراری تعامل اجتماعی در میان آنها
شرکت/ دفتر طراحی: دفتر معماری سیزان، خوانش معماری و شهر
معماران مسئول: پدرام، نازلی جعفربیگی
طراح منظر و معماری داخلی: پدرام جعفربیگی، نازلی جعفربیگی
طراحان پروژه: پدرام، نازلی جعفربیگی
همکاران طراحی: حسین آقا جعفربیگی، محمد عبدالرضازاده
ترسیم: زهره مقیمی
مشاور شهرسازی: حمید رضا پارسی
مشاوران سازه: حمید رضا امیری، حسام الدین جعفربیگی
تصاویر سه بعدی: عماد کشفی، شایان سیدی نیک
ماکت: موسی ربانی
نوع تأسیسات/ نوع سازه: لوله در لوله (Tube in tube) به صورت پیش ساخته
آدرس پروژه: یزد، خیابان دهم فروردین، میدان مارکار، مجموعه مارکار
مساحت: ۲۱۵۰ متر مربع
کارفرما: انجمن زرتشتیان تهران
تاریخ شروع و پایان طراحی: بهمن ۱۳۹۳-شش ماه بعد
ایمیل: info@sizandesign.com
وب سایت: www.sizandesign.com