باغ درکه – مرمت، بازسازی و توسعه اثر عبدالرضا ذکایی

باغ درکه در منطقه درکه، بن‌بست 13چنار و در حاشیه رودخانه قرار دارد. قدمت این باغ به دوره رضاشاه و خانه‌ای که در آن نیز کمتر از خود باغ نمی‌باشد.
نام خیابان منتهی به باغ مدیون درختی است در همین باغ، یعنی 13 چنار به هم تنیده که ریشه‌ای واحد و تنه‌های جدا از هم دارند.
دو عمارت در باغ وجود دارد، یکی مجاور ورودی اصلی است که احتمالا در آن زمان به‌عنوان نگهبان باغ و دیگری در بخش انتهایی که به نظر می‌رسد عمارتی بوده مخصوص ارباب.
مساحت باغ حدود 4000 متر مربع، مستطیل شکل و دارای درختان چنار فراوان و پستی و بلندی بسیار می‌باشد.
خود طراح درباره زمین می‌گوید”من به دنبال محلی بودم در تهران که بتوان در آن نفس کشید و در آرامش و خلوت آنجا به تفکر پرداخت.”
این بود که پس از جستجوهای بسیار در اطراف تهران در اواسط دهه 70 به این باغ رسید، از همان ابتدا که باغ رادید شیفته فضای دلنشین و آرام آنجا شد.
خانه قدیمی را هم بسیار پسندید، او از همان زمان ایده طراحی وچگونگی مرمت بنا را در ذهن پرورانیده بود.
ساختمان مجاور ورودی مساحتی حدود 90 متر مربع و ساختمان اصلی حدود 170 متر مربع را اشغال کرده بودند. نمای کاهگلی، سقف شیروانی قرمز رنگ و ارتفاع بلند عمارت اصلی همچون سایر بناهای دوره رضاشاهی اجرا شده بود.
باغ و محوطه آن دست نخورده و هیچگونه فضاسازی نداشت، هر چه بود طبیعی بود و خود رو.
-ایده اولیه طرح
اواخر دهه 70 ایده‌های اولیه باغ سازی و فضاسازی محوطه بر اساس عوارضی موجود شکل گرفت. با توجه به شیب تند زمین که به سمت رودخانه (شرق به غرب) بود ، باغ سازی و طراحی منظر ، هماهنگ با دو عمارت موجود و ابنیه جدید صورت گرفت. مجموعه استخر، سونا و ورزشی نیز با مساحتی حدود 100 متر مربع در باغ پائین و در مرکز زمین جانمایی شد.
دو عمارت موجود نیز می‌باید مرمت و بازسازی می شدند.
در طراحی این ساختمان دو نکته مدنظر طراح قرار گرفت
1- حفظ اصالت و نمای اصلی و قدیمی ساختمان
2- اضافه شدن سطح زیربنای ساختمان به گونه ای که آسیبی به منظر و محوطه نرساند.
در اولین مرحله بازسازی ، سقف اصلی و نمای خارجی حفظ و تمامی فضای داخلی تخریب گردید.
با توجه به نیازبه اضافه شدن یک نیم طبقه به ساختمان و لزوم حفظ سقف اصلی ، بخشی از کف ساختمان حدود 70 سانتیمتر خاکبرداری شد تا نیم طبقه اجرا شود.
فضای داخلی به دو بخش تقسیم شده، ورودی اصلی و پذیرائی، نشیمن خصوصی. نیم طبقه نیز در این قسمت قرار دارد. طراحی سقف نشیمن خصوصی با آجر و کاشی و بسیار زیبا طراحی و اجرا شده، به قولی سقف این قسمت کفسازی شده است.
علاوه بردسترسی به نیم طبقه بالا دسترسی دیگری نیز به طبقه زیرین از نشیمن خصوصی وجود دارد .
طراح قصد داشته تا با اضافه کردن فضای نشیمن به گونه ای عمل کند. تا هم نمای اصلی آزار نبیند هم به سطح زیر بنای مفید اضافه شود. ضمن اینکه از این فضا بتوان به باغ پایین نیز دسترسی داد.
یکی از دشوارترین مراحل اجرایی چه از نظرسازه و چه از نظر معماری همین بخش بود.
خاکبرداری این بخش باید به به گونه ای صورت می گرفت تا عمارت اصلی با قدمت بالا و سازه شکننده ،آسیب نبیند.
پس از تکمیل طرح و محاسبات لازم عملیات خاکبرداری انجام و ساختمان اصلی یا تمهیدات سازه‌ای حفظ گردید.
طبقه زیرین 100 مترمربع می‌باشد که هم از راه پله به نشیمن همکف و هم از طریق باغ پایین به محوطه دسترسی دارد.
نورگیری طبقه زیرین علاوه بر جبهه غربی از طریق نورگیرهای موجود در سقف نیز تامین می‌شود.

معماری داخلی ساختمان اصلی
قدمت ساختمان و نوع مصالح بکار رفته حکم می‌کرد که معماری داخلی نیز از همین قاعده پیروی کند.
کلیه نماهای داخلی بصورتی بازسازی شد که با معماری قدیمی دوره رضاشاهی تفاوتی دیده نشود.
طاقچه‌های دیواری، دیوارهای مشبک مشابه خانه‌های قدیمی و حتی نوع چراغ‌ها و تزئینات داخلی گواه این مدعا می‌باشد.
معماری داخلی طبقه زیرین با الهام از معماری قدیمی ایرانی طراحی و اجرا شده ضمن اینکه از معماری مدرن نیز شمه‌هایی به چشم می‌خورد . در بدو ورود به طبقه زیرزمین دیواره زیبایی خودنمایی می‌کند که محل روشن کردن آتش می‌باشد یا به عبارتی شومینه دیواری است که مشابه یک تابلوی هنری خود نمایی می‌کند . طاقچه‌های دیواری و دیوارهای مشبک با نقوش ایرانی جلوه‌ای زیبا را پدید آورده است.
مفهوم آب در معماری مجموعه به درستی رعایت و درفضاهای مناسب طراحی شده است. مقابل بدنه شیشه‌ای غربی حوضی با فواره‌های کوتاه و زیبا طراحی شده که منظره زیبایی را پدید می‌آورد.
عمارت جنب ورودی باغ نیز با حفظ اصالت معماری قدیم بازسازی و مرمت شده است و علی رغم کوچک بودن از معماری داخلی زیبایی برخوردار است.
این عمارت از دو بخش تشکیل شده اتاق سرایداری و فضای دیگری که در دو طبقه می‌باشد.
یکی از ویژگی‌های مجموعه، تفکیک فضایی و تعریف صحیح آن می‌باشد.
مفهوم اندرونی در معماری قدیم مکانی است که از ورودی و بدنه داشته و حرمت و محرمیت خود را از دست نمی‌دهد.
طراحی مسیر حرکتی و ورودی در باغ بر همین اصل استوار است و بازدید‌کننده و مهمان می باید از یک دالان زیبا و پیچ در پیچ حرکت و سپس به اندرونی و محوطه داخلی عمارت اصلی برسد.
دالان فوق د ر دو بخش به اندونی دسترسی دارد که هر یک حکم یک تابلوی نقاشی را تداعی می‌کند.
در باغ درکه سعی شده تا تمامی عناصر یک خانه در حین ارتباط با یکدیگر در فواصل مناسب از هم قرار گیرند تا علاوه بر حفظ یکدستی هر یک از نظر بصری نیز دلنشین باشند.

معماری معاصر ایران :مسکونی، مرمت و احیاء

_______________________________________            

نام پروژه: باغ درکه – مرمت ، بازسازی و توسعه
عملکرد: مسکونی
معمار اصلی: عبدالرضا ذکایی
آدرس پروژه: میدان دانشگاه شهید بهشتی، جاده درکه، بن‌بست سیزده چنار شماره 32
مساحت/زیربنا :زیربنای باغ: 4000 مترمربع – مساحت ساختمان‌های باغ: 500 مترمربع
جزئیات طبقات و کاربری آن‌ها: ساختمان اصلی شامل: همکف (نشیمن و پذیرایی و آشپزخانه)- نیم طبقه (خواب و سرویس) طبقه زیرین (پذیرایی)
ساختمان‌های جنبی شامل: دفتر کار، نگهبانی و سرایداری، فضای ورزشی، استخر و سونا
تاریخ طراحی: 1378
تاریخ شروع ساخت: 1378
تاریخ پایان ساخت: 1381
عکاسی پروژه: عبدالرضا ذکایی، الهه مایانی، پرهام ادیب پور
مشاور رسانه‌ای: عیسی ذکایی