پروژة حاضر روایت مرمت خانه‌ای در قلب بافت تاریخی و در نزدیکی میدان اصلی شهر قدیم (میدان امیرچخماق) است. خانه‌ای با قدمت دورة‌ی زندیه که بدلیل ارتفاع بلندتر نسبت به همسایه‌های بافت مسکونیِ مجاور که هنوز زندگی در آن‌ها جاری است، به خانة‌ی بلند مشهور بوده است. رویکرد اصلی در مرمت این خانة‌ی ویژه در حفظ امانتداری در انتقال امانت گذشتگان به آیندگان بوده است. در این چارچوب سعی بر آن بوده است که استفادة‌ی حداکثری از روش‌های سنتی در مرمت اتفاق بیافتد و به ساختار و هندسة‌ی اصیل و ارزشمند بنا پایبند بمانیم. اولین چالش روبرو، وجود دیوارهای بلند دو طبقه بدون پشت‌بند و مهاربند بود. ایجاد ترک‌های عمیق در دیوارها و سقف‌های طبقه‌ی فوقانی دلیل عمدة‌ی تخریب سازة‌‌ی سنتی بنا بود. در این راستا اولین گام خودایستا کردن کالبد بنا بود تا بتواند بر روی پای خود بایستد تا گوهرهای نهفته درون را آشکار سازد.
در وهلة‌ی دوم در طرح مرمت، توجه ویژه به حضور آسمان در تجربة‌ی مهمانان اقامتگاه است، تا جایی که نام اقامتگاه نیز “آسمان خانه” یعنی خانه‌ای که در آن آسمان به شیوه‌ای ویژه حضور دارد، گذاشته شد. نکته‌ی حائز اهمیت در مرمت این بوده است که هر تراز با توجه به مرتبه‌ی ارتفاعی خویش حفظ شود و بتواند سهمی متفاوت از ساحت رمزآلود آسمان را به نمایش بگذارد. در تراز پایین (ادنی) آسمان در قاب هشت‌ضلعی محاط می‌شود و از میان این روزنِ محدود به جلوه می‌نشیند به طوری که در نگاه به سوی بالا علاوه بر آسمان، بارقه‌هایی از تراز بعدی نیز به چشم آید. در همین راستا با مداخله‌ی حداقلی در این روزن هشت‌ضلعی، آسمان به صورتی خالص و بدون هیچ مزاحمت بصری دیده می‌شود. در تراز میانی آسمان بر سر بنا کشیده می‌شود و مخاطب خود را در ساحتی مجرد و شناور در آسمان می‌یابد و در اینجاست که احساس رهایی، خلسه و تعلیق در آسمان وی را فرا می‌گیرد و این ادراک لطیف تجرّد در خانه است که زمینه‌ساز انفصال از زمین و به تبع آن مقدمه‌ساز حضور تام آسمان می‌شود. در این تراز نیز مزاحمت‌های بصری برای تماشای آسمان در روند مرمت خانه حذف شده‌اند. در تراز بام (اعلی) آسمان سهم عظیم‌تری در نگاه مخاطب خویش دارد ولی از رمزآلودگی آن کاسته شده، در عوض بدلیل ارتفاع بلند خانه می‌توان نظاره‌گر بافت به‌هم‌پیوسته و باارزش شهر یزد از منظرهای متنوع بود. در نهایت پیوند آسمان و زمین در این خانه بر بستر حوض به حد کمالی خویش می رسد، آن گاه که آب در “پیاله،عکس رخ‌یار” (آسمان) را به تصویر می‌کشد و نگاه را از زمین به سوی آسمان هدایت می‌کند. در طرح مرمت حوض، در نقطة‌ی ثقل طرح کاشی مسجد جامع یزد نیز جای خوش کرده است تا هر چه بیشتر یادآور پیوند زمین و آسمان باشد.
متناسب کردن فضاهای خانه برای کاربری اقامتگاه با حفظ هندسة‌ی کامل و باارزش خانه نیز گام سوم طرح مرمت بود. بدلیل کوچک بودن مساحت عرصه و بنای خانه، دسترسی به اتاق‌ها از حیاط میانی بوده است. با جابه‌جایی مطبخ در کنج‌ها و میان دو اتاق‌ها، امکان دسترسی غیر مستقیم به اتاق‌ها را فراهم کردیم تا با مقدماتی وارد فضای اصلی اتاق‌های پنج در و سه دری شویم. برای متنوع کردن حال مهمانان، فضاهای عمومی و متنوعی با خدمات جذاب پیش‌بینی شد. فضای دسترسی به بام جابه جا شد تا بتوان با تجمیع آن با فضای پشتی، فضای بزرگ کلاه فرنگی تعبیه شود تا هم محلی برای گعده‌ها و آشنایی‌های صمیمانه فراهم شود و هم بتوان از طریق این فضا جریان هوا را در دو طبقه به گردش درآورد. در نهایت فضای انباری و بلا‌استفاده‌ای در خانه به یک حمام کوچک سنتی تبدیل شد تا مهمانان بتوانند پس از پیاده‌روی های طولانی در بافت تاریخی، دمی بیاسایند و تجربه‌ای منحصربفرد در ذهن خود ثبت کنند.

معماری معاصر ایران: مرمت و احیاء

_________________________________

نام پروژه: آسمان خانه
عملکرد: اقامتگاه بومگردی
معماران اصلی: هانی منصورنژاد، علی محمدی
کارفرما: هانی منصورنژاد، علی محمدی
همکاران طراحی: ضحی ندیمی
آدرس پروژه: یزد
مساحت/زیربنا: 330
اجرای پروژه: خانه تراب
سرپرست کارگاه: هادی رضوی
نظارت پروژه: هانی شایق، زهرا ابویی
تاریخ طراحی: تیر 97- مهر 98
تاریخ شروع ساخت: 18 مرداد 97
تاریخ پایان ساخت: مهر 98
عکاسی پروژه: حمید ضرابی، زهرا ابویی، هانی شایق، نیلوفر حشمت، پارمیدا آذینی