آپارتمان سیخانه، اثر علیرضا مشهدیمیرزا

آپارتمان مسکونی “سی خانه” واقع در منطقه دربند و در شمالیترین نقطه تهران قرار گرفته است. این ساختمان در یک زمین مثلثی شکل طراحی شده است. بنا در ابتدای ورودی محله قدیمی دربند قرار گرفته است. ساختمانهای قدیمی در این منطقه از جنس آجر بوده که بیشتر آنها از بین رفته و تنها چند ساختمان قدیمی باقی ماندهاند.
این ساختمان دارای 8 طبقه است؛ سه طبقه از هشت طبقه مشاعات و پنج طبقه دیگر کاربری مسکونی دارد. مشاعات شامل پارکینگ و ورودی اصلی، لابی، سالن اجتماعات، سالن ورزشی و استخر است. مجموعا سی واحد مسکونی در این آپارتمان 7600 مترمربعی طراحی شده است. این بنا بهخاطر شیب و اختلاف ارتفاع سایت از ضلع شرقی 8طبقه و از ضلع غربی 6طبقه است. با توجه به ابعاد ساختمان و بزرگی آن به لحاظ طول و عرض و ارتفاع در طراحی سعی شده با تبدیل حجم کلی ساختمان به مکعب¬های کوچکتر با اندازههای متنوع، ارتباط متناسبی با زمینه و محیط اطراف بنا یعنی کوهپایه و محله قدیمی برقرار گردد.
این مکعبها در ابعاد و اندازههای متنوع با اختلاف سطح نسبت به یکدیگر قرار گرفتهاند و فضای منفی بین مکعبها، تراسهای سبز هستند. ایده و هدف طراح از چیدمان مکعبهای مختلف در کنار یکدیگر استعاره از خانههایی است که در کنار هم یک مجموعه آپارتمانی را تشکیل میدهند. علاوه بر آن، این توده مکعبها در دل کوهپایه تشابهی با صخرهها و شکل کوهستان دارد.
با توجه بر این که بافت قدیمی منطقه آجری بوده و در حال از بین رفتن است، طراح سعی کرده با اصرار و تاکید در استفاده از مصالح آجر، ساختمانی به صورت لندمارک ایجاد نموده و توجه مردم منطقه را به استفاده مجدد از آجر جلب نماید. این بنا دارای ویژگیهایی است که طراح سعی کرده با این شاخصها، موقعیتها و چالشهای پروژه را تبدیل به فرصت نماید. همچنین بهدنبال راهحلهای تازه در نگاه و پردازش به موضوع سکونت در زندگی معاصر ایران است.
زمین سار
پروژه در تقاطع دو خیابان که با یکدیگر اختلاف سطح دارند قرار گرفته است و بنا به گونه ای طراحی شده که این ارتفاعها را به هم وصل میکند. همین مساله باعث ایجاد ورودی با کوچه پلکانی در ضلع شمال شرقی بنا شده است؛ درست مانند کوچه های پلکانی که در منطقه دربند هستند.
پلان الگوریتمیک یا پلان کاردستی
در طراحی سعی شده بازی با اجر به احجام و فضا کشیده شود. فرو رفتگی و پیشآمدگی بر اساس یک بازی یا تصادف به وجود امده و این اتفاقها در داخل بنا، پلان را از یک حالت مدرنیستی و الگوریتمیک متداول ساختمانهای آپارتمانی خارج نموده است. درست مانند نما که یک نمای کاردست (handmade) با آجر است، ساختمان نیز با ایده ضد طبقات تیپ تبدیل به یک کار دستی (hand made) شده است. بنابراین پلانهای این مجموعه سی واحدی یکسان نبوده و تفاوتهایی در جانمایی تراس، آشپزخانه ، سالن نهارخوری و نشیمن دارد. شاید اصرار طراح بر این نوع طراحی پلان بهخاطر ایده گردهمایی و مجتمع سیخانه در یک مجموعه آپارتمان است که هر خانه متفاوت از دیگری است و کاراکتری مجزا دارد.
فضاهای تصادفی
فرو رفتگی و پیش آمدگیها باعث ایجاد فضاهای تصادفی نیز شده اند. این فضاها تراسهای عمیقی را به وجود آوردهاند که مشرف به مناظر بدیع کوهستانی دربند است.
کودک
در طراحی این پروژه سعی شده به کودکان توجه ویژهای شود از بدو ورودی مجموعه یعنی کوچه فرعی ایجاد شده پلکان با ارتفاع کم ده سانتیمتر طراحی شده است که این پلکان سهولت بالا رفتن را برای افراد، بالاخص کودکان فراهم میآورد. در استخر فضایی اختصاصا جهت شنای کودکان با عمق کم در مجاورت استخر بزرگسالان پیشبینی شده است. در حیاطخلوت جنوبی سکوهای نشستن در سه ارتفاع طراحی شدهاست، یکی برای بزرگسالان، یکی برای قرار دادن گلدان و سومی برای نشستن کودکان که با توجه به ارگونومی و ارتفاع نیمکت استاندارد و کودکان طراحی شده است.
حیاط بام
ما طبق ضابطه شهرداری جهت سطح اشغال بنا در طبقه همکف 80% مساحت زمین و از طبقه اول تا آخرین طبقه60% بهاضافه دو متر مجاز بودیم. لذا در این پروژه به ترتیب در همکف یک حیاط کوچک در ضلع شمالی زمین و با دسترسی مجزا به مساحت 70 مترمربع ، در طبقه دوم و ضلع جنوب حیاطی به متراژ 98 متر مربع ودر ضلع شمال همان طبقه حیاط دیگری به متراژ 147 مترمربع طراحی شده است . دربام آپارتمان سی واحدی ، بزرگترین فضای تجمع و عمومی به متراژ حدود 900مترمربع فضای سبز و استراحت را پیشبینی کردیم. بهغیر از حیاط اول در همکف کلیه فضاها در بام طبقات قرار گرفتهاند و با تکنیک کف کاذب و زهکش اجرا شدهاند. با تجمع و هدایت کلیه تاسیسات در دو خرپشته موجود در بام، پشت بام عاری از هرگونه عوارض تاسیساتی است و تبدیل به فضای نظر و بام تهران شده است و این فضا دارای پانورامای دید به تهران و کوهستان دربند و بافت اطراف است.
سایر حیاطها هر کدام بهمنظور خاص اعم از فضای خدمات و سرویس به سالن اجتماعات تا فضای بازی کودکان و استراحت طبقات اولیه پیشبینی شده اند.
آجر
تقسيمبندي مكعب ها بر روي نما بر اساس عملكردهاي پلان و كمپوزيسيون نمايي حجم است نه بر اساس مضرب عددي آجر. لذا در هنگام اجرا با چالش چيدمان آجر در پانل ها مواجه بوديم. بدين شكل كه آجرها در نما بصورت عمودي قرار گرفتند و بندها يك سانتيمتري نيز عمودي است. عرض آجرها ٧سانتيمتر است و در چينش آجرها كنار يكديگر اگر كمتر از ٧سانتي متر فضای خالی بماند، مجبور هستيم آخرين آجر را برش دهيم.
اما اينجا به جاي برش، روش از بين بردن خطا استفاده كرديم بدين شكل كه، علاوه بر آجر به عرض ٧ با چرخش آجر و قرار دادن آجر بصورت عمودي بر نما از ضخامت ٣سانتيمتری آن استفاده نموديم، بنابراين ما با داشتن ٣اندازه ٧سانتيمتري عرض آجر، ٣سانتي متر ضخامت آجر و ١سانتي متر بند هر خطايي را پوشش داديم. مثلا اگر ٦سانتي متر در انتهاي كار در عرض مورد نظر كم بياوريم، از دو عدد آجر چرخيده شده به ضخامت ٣سانتي متر استفاده مي كنيم. يا اگر ٥سانتي متر كم بياوريم از دو عدد آجرِ چرخيده شده مثل بالا استفاده كرده و ١سانتي متر اضافه را بين بندها تقسيم مي¬كنيم، يعني با كم كردن بندهاي آجرها مثلا ١٠آجر هر كدام به اندازه يك ميليمتر خطاي ١سانتي متري را از بين مي بريم.
بنابراين آجرهاي عمودي در نما كه بافتي متفاوت ايجاد نموده است تنها نقش زيبايي و ايجاد سايه را ندارد بلكه نقش عملكردي داشته و كمك ميكند تا ما بتوانيم بدون برش آجرها پانل هاي مكعبي را با آجر اجرا نماييم. كليه آجرهاي نما با ملات بر روي توري فلزي (رابیتس) و به دست كارگران و استادكاران اجرا شده است و ٣٧٠٠متر مربع نماي آجري و (handmade) محصول نهایی طرح است.
کتاب سال معماری معاصر ایران، 1397
____________________________
عملکرد: مسکونی
______________________________
طراح و معمار: علیرضا مشهدی میرزا
کارفرما: مضفری و شرکاء
همکاران طراحی: پیام طالبی- حمید زین ساز – مانی شعبانزاده- امیر حسین رفعتی- پرستو نوروزی- زهرا پور هادی
مهندس سازه: کوروش صفایی
تاسیسات مکانیک: حسین منفرد
تاسیسات برق: فرزاد قلوبی
نظارت: پیام طالبی، علیرضا مشهدی میرزا
نظارت تاسیسات الکتریکال: امین عرب
نظارت تاسیسات مکانیکال: برزین غفاری
عکس: نگار صدیقی – امیرعلی غفاری
طراح فضای سبز: گروه امداد گیاه ایران
اجرا: سیاوش دمیریان
