پیشگامان معماری مدرن‌گرای ایران نوین

یکی از معماران صاحب‌نام و خوش‌ذوق ایرانی که به دنبال خلق آثاری است که بیانگر معماری ایران باشد، علی‌اکبر صارمی است. او به سال 1322 خورشیدی در شهر زنجان به دنیا آمد. در سال 1347 خورشیدی از دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در رشته‌ی معماری فارغ‌التحصیل شد. او بین سال‌های 1968 و 1976 میلادی در دانشگاه پنسیلوانیا تحصیلات خود را ادامه داد و با درجه‌ی دکترا از آن دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. رساله‌ی دکترای او با راهنمایی استادش، لویی کان، نگاشته شد. او سال‌ها بعد در سال 1376 خورشیدی بخشی از رساله‌ی دکترای خود را با نام «ارزش‌های پایدار در معماری ایران» به چاپ رساند. او بعد از بازگشت به ایران در دانشگاه فارابی و بعدها در دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس مشغول شد و هم‌اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی می‌باشد.

صارمی بعد از طراحی و ساخت خانه‌ی ییلاقی خود در شهر نوشهر به سال 1352 خورشیدی، از سال 1354 خورشیدی هم‌زمان با کار در دفتر معماری سردارافخمی، در طراحی ساختمان دانشگاه صنعتی اصفهان همکاری داشت. او به سال 1359 خورشیدی مهندسین مشاور تجیر را با همکاری جواد بنکدار، محمّدتقی رادمرد، صادق ریاحی و صمد بلوچ تأسیس نمود. تا به حال مقالات زیادی از او در مجلات ایرانی و خارجی مانند Architecture aujourd’hui (= معماری امروز)، معمار، معماری و شهرسازی، معماری و فرهنگ، آبادی و گفتگو منتشر شده و همچنین در سال 1387 خورشیدی کتاب آنچه می‌ماند: طرح‌های دکتر علی‌اکبر صارمی از وی به چاپ رسیده است. از مهم‌ترین پروژه‌ها و کارهای اجرایی او می‌توان به مواردی از این دست اشاره کرد: خانه‌ی شمال در نوشهر (به سال 1352 خورشیدی)؛ خانه‌ی افشار در زعفرانیه‌ی تهران (بین سال‌های 1353 و 1355 خورشیدی)؛ مجتمع مسکونی جلفا در اصفهان و با همکاری محمّدتقی رادمرد و جواد بنکدار (بین سال‌های 1366 و 1368 خورشیدی)؛ دانشگاه پیام نور در ساری با همکاری جواد بنکدار (به سال 1370 خورشیدی)؛ هنرستان هنرهای تجسمی در کرج با همکاری جواد بنکدار و شهرام گل‌امینی (بین سال‌های 1370 و 1372 خورشیدی)؛ ساختمان فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران با همکاری جواد بنکدار و شهرام‌گل‌امینی (برنده دوم مسابقه، به سال 1373 خورشیدی)؛ دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، ساختمان کلاس‌های آموزش، با همکاری جواد بنکدار (به سال 1375 خورشیدی)؛ تالار مرکزی شهر کرمانشاه با همکاری جواد بنکدار (بین سال‌های 1382 و 1387 خورشیدی)؛ کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز با همکاری جواد بنکدار (به سال 1377 خورشیدی)؛ مجتمع تجاری-اداری برج بلور در تبریز با همکاری جواد بنکدار و عبدالله مولوی (از سال 1379 خورشیدی، درحال‌اتمام)؛ هنرستان هنرهای تجسمی در همدان با همکاری جواد بنکدار (به سال 1379 خورشیدی)؛ ساختمان اداری- آزمایشگاهی شرکت پالایش و پژوهش خون در تهران با همکاری جواد بنکدار (بین سال‌های 1379 و 1383 خورشیدی)؛ ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران در الجزیره با همکاری جواد بنکدار (1381 خورشیدی)؛ ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران در تیرانا آلبانی با همکاری جواد بنکدار (بین سال‌های 1381 و 1383 خورشیدی)؛ مجموعه‌ی تجاری-اداری-فرهنگی میدان شهداء در مشهد با همکاری جواد بنکدار و محمّدتقی رادمرد (به سال 1383 خورشیدی)؛ و پروژه‌ی طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده‌ی گنبدقابوس، مجموعه‌ی زیتون، با همکاری جواد بنکدار و محمّدتقی رادمرد (برنده‌ی اول مسابقه، به سال 1384 خورشیدی)؛ ساختمان آموزشی-اداری ناتل نور، حدفاصل محمودآباد و نور، با همکاری جواد بنکدار (طراحی بین سال‌های 1386 و 1387 خورشیدی و ساخت بین سال‌های 1388 و 1389 خورشیدی)؛ مجموعه‌ی تجاری-خدماتی اطلس شیراز، در حال ساخت.

فهم اندیشه‌های صارمی ریشه در بی‌زمانی مفاهیم معماری سنّتی ایران، و همسو شدن آن با جریان‌های معماری معاصر جهان دارد. او بر این عقیده است که می‌توان آثار معماری‌ای خلق کرد که بدون عطف مستقیم به معماری گذشته، واجد ارزش، اصالت و هویت امروزین باشند. به‌زعم او معمار معاصر ایرانی، در زمان‌های زندگی می‌کند که با تکثر اطلاعات و رویکردهای معماری مواجه است و ناگزیر از ایجاد ارتباط با کل جهان می‌باشد. لذا او حق انتخاب دارد که بهترین را برگزیند. اینجاست که آگاهی از شم زمانه و برخورداری از حس تاریخی به کمک او می‌آید و معمار را از گرفتار شدن در دایره‌ی تکرار کلیشه‌ها و تقلید از عناصر فرمال معماری گذشته می‌رهاند. او در این باره چنین می‌نویسد:
معماری سنّتی ایران نمی‌توانست بدون تغییر ادامه یابد و تغییراتی که در آن صورت گرفت ناگزیر بود و بایستی چنین می‌شد. بنابراین، خود معماری نمی‌تواند و نباید به همان شکل ادامه یابد. در اینجا مهم روح سنّت است که می‌تواند الهام‌بخش باشد نه شکل آن. (صارمی، 1374: 27)

و در جای دیگر نیز چنین می‌نویسد:
معماری امروز ما نیازمند کشف و خلق فضاهای جدید است – فضاهایی که صرفاً با رنگ و لعابِ خاطره پوشیده نشده‌اند. تکیه کردن بر پشتی آشنای خاطرات و آرمیدن بر ابریشمین بالش سنّت‌های گذشته مسلماً دل‌پذیر و رؤیایی است، ولی روح را از تلاش و تکاپو باز می‌دارد. اما بدون تکیه‌گاه گذشته، هنگام پا نهادن بر سرزمین سخت، تکاپو آغاز می‌شود و این جستجو برای پیدا کردن تکیه‌گاه، پاسخ به چون و چراهای بسیار، ساختن و برهم زدن و برچیدن، ندانستن و پرسیدن، آزمون و خطا، پا نهادن در وادی حیرت، درآمیختن با امور نامتعین، همه و همه روح و ذهن هنرمند را صیقل می‌دهد و غنا می‌بخشد. (صارمی، 1377: 17)

صارمی همسو با طراحی پروژه‌های معماری از سال 1354 خورشیدی، پژوهشی مستمر در مورد معماری سنّتی ایران انجام می‌دهد. ماحصل این پژوهش کتاب ارزش‌های پایدار در معماری ایران است که در سال 1376 خورشیدی به چاپ رسید. او همچون یک پدیدارشناس و با رویکردی مدرن به مفاهیم معماری گذشته می‌نگرد. بیان او، بیانی صرف توصیفی نیست بلکه عمده‌ی هدف او گونه‌ای خاص از نگریستن به معماری است. او در پی یافتن مفاهیم و عناصر مشترک در معماری سنّتی و مقایسه‌ی آن با معماری غرب است. او در مقدمه‌ی کتاب ارزش‌های پایدار در معماری ایران می‌نویسد:

اکنون زمان آن فرا رسیده که به معماری ایران نه صرفاً به‌مثابه آثاری تاریخی و باستانی بلکه در حکم آثاری نگریست که روح زنده و پایدار درون آن‌ها می‌تواند الهام‌بخش هنرمندان معاصر باشد.

.

علی اکبر صارمی، متولّد 1322، زنجان
فوق لیسانس معماری دانشكده­‌ی هُنرهای زیبای دانشگاه تهران، 1347
اخذ مدرک دکترا (phD) در رشته‌­ی معماری از دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا، بین سال‌های 1968 و 1976 میلادی
رساله‌ی دکترای او با راهنمایی استادش، لویی‌ کان، با نام «ارزش‌های پایدار در معماری ایران» نگاشته شد و در سال 1376 خورشیدی بخشی از رساله­‌ی دکترای خود را به چاپ رساند.
تأسیس مهندسین مشاور تجیر با همکاری جواد بنکدار، محمّدتقی رادمرد، صادق ‌ریاحی و صمد بلوچ، ریاست هیئت مدیره و بخش طرّاحی در این دفتر از سال 1359 تاکنون.

انتشار کتاب و مقالات
انتشار مقالات متعّدد در مجلّات Architecture aujourd’hui (= معماری امروز)، آبادی، معماری و شهرسازی، معمار، معماری و فرهنگ
ارزش­‌های پایدار در معماری ایران (با همکاری تقی رادمرد). تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، 1376.
طرح­‌هایی از ایران. تهران، انتشارات فرهنگسرا، 1377.
کتاب آنچه می‌ماند: طرح‌های دکتر علی‌اکبر صارمی، 1387.
گذر و درنگ، مجموعه‌­ی کروکی­‌های دکتر صارمی. اصفهان، نشر خاک، 1387.
کتاب تار و پود و هنوز …، نشر هنر معماری قرن، 1389.

فعالیت های حرفه ای

طرح آمفی تئاتر انستیتو پاستور، تهران، تجیر ۱۳۶۷
طرح سفارت جمهوری اسلامی ایران در آلبانی ، تجیر ۱۳۷۹
طرح ساختمان تجاری و اداری برج بلور ، تبریز ، تجیر ۱۳۸۰
طرح ساختمان اداری و سرپرستی شعب بانک مسکن ، اهواز ، تجیر ۱۳۸۳
طرح مجموعه تجاری و فرهنگی و شورای شهر مشهد، تجیر ۱۳۸۳
طرح مجموعه نمایشگاهی و اداری ، کیش ، تجیر ۱۳۸۴

سابقه­‌ی تدریس
تأسیس و مدیریت گروه معماری دانشگاه فارابی و استادیاری این دانشگاه از سال 1359-1355.
دانشگاه شهید بهشتی (ملّی سابق)، 1355-1354.
دانشگاه تهران، 1376-1363.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و همچنین انتخاب به عنوان استاد نمونه‌­ی کشوری دانشگاه آزاد اسلامی، در سال تحصیلی 87-86