علیرضا مشهدی میرزا متولد 1354 در تهران، فارغ التحصیل کارشناسی‌ارشد معماری از دانشگاه علم و صنعت ایران، فعالیت حرفه‌ای خود را از سال 1378 آغاز کرده است. علیرضا مشهدی میرزا از معدود معماران خوش فکر و خوشنامی است که توانسته به فینال نهایی جایزه بزرگ آقاخان با پروژه‌ی چهل گره راه پیدا کند. وی با کسب جوایز داخلی و بین‌المللی معماری و چاپ آثار در خارج از ایران دستاورد 24 سال فعالیت حرفه‌ای در طراحی و اجرای پروژه های مسکونی، اداری، تجاری و … در داخل و خارج از کشور گامی بزرگ در جهت ارتقا معماری ایران برداشته است. وی علاوه بر کارِ حرفه ای، در دانشگاه در مقطع کارشناسی‌ارشد تدریس مینماید و تاکنون بیش از ده ها کارگاه آموزشی در سراسر ایران در دانشگاه‌های مختلف برگزار نموده است و از جمله شاخص‌ترین آثار این معمار، خانه‌ی آجربافت، خانه‌ی چهل گره، بانک ملت شعبه نجات الهی می‌باشد.
وی از معماران دغدغه‌مندی است که با احترام به معماری تاریخی ایران و همچنین استفاده از مصالح سنتی و کاربردی همچون آجر توانسته است در تعامل با کارفرما، پروژه‌های شاخص و تاثیرگذاری طراحی و اجرا نماید. آجر مصالحی است که از ساختار تا نما و دکوراسیون را در معماری پوشش می‌دهد. هر مصالحی چنین قدرتی ندارد؛ به عنوان مثال، بتن، با تمام پیچیدگی‌های مهندسی‌اش نیز همین نقشی را دارد که آجر با سادگی تهیه و اجرایش. معماری با آجر را می‌توان به عنوان مهرِ پیشانی معماری ایران قلمداد نمود. مُهری با عظمت که داستانی پر‌فراز و نشیبی نیز در پشت سر خود دارد. قطعاً اگر بخواهیم به عنوان یک دغدغه‌مند متکی به تئوری در معماری، روزی عناصری از معماری ایران را به عنوان شناسه‌ی این حرفه‌ی تاریخ‌ساز به جهانیان معرفی کنیم، «آجر» یکی از نخستین و بهترینِ این عناصر می‌باشد. اغماض نیست اگر بگوییم که جهان، معماری ایران را بیش از کاشی و گنبد و تخت‌جمشید، به آجر می‌شناسد و نقطه‌ی امیدبخش این جریان، حضور و فعالیت معماران معاصر ایران در عرصه‌ی معماری آجر است.
علیرضا مشهدی میرزا، یکی از آن معماران است. از نظر ما، او در تاریخ معماری ایران جایگاه خاصی دارد. وقتی به سیر معماری با آجر در ایران می‌نگریم، ردّ قدرتمند این فرامصالح ساختمانی را در همه‌ی اعصار و تفکرات حاکم در معماری می‌بینیم ــ چه وقتی که سودای عبور از دروازه‌های تمدن، سر تا پای ایران را فرا گرفته و چه وقتی که رؤیای معماری ایرانی اسلامی، دکترین خود را بر پایه‌ی آجر بنیان قرار می‌دهد؛ رگه‌ای از معماران هستند که با آجر دلبری می‌کنند. اما جایگاه واقعی مشهدی میرزا را می‌توان با مرور دو نکته بازشناخت: نخست، اینکه او چه زمانی آجر را برای کار برگزید. او زمانی آجر بافت را به معماری ایران معرفی نمود که فرم و نمای اپوکسی و دیاگرام و تئوری‌های فضایی در حال خفه کردن معماری ایران بود، اما آجر‌بافت اصلاً دنبال این چیزها نبود. آجر‌بافت معنای ایده را دوباره زنده کرد. ایده چیست؟ ایده راه حلی خلاقانه از جانب معمار برای حل مسائل پروژه است. اساساً یک روش ارائه‌ی ایده برای یک اثر معماری، تولید مسئله است؛ یعنی معمار در فرایند طراحی با طرح دغدغه‌هایی، پای مسائلی را به معماری‌اش باز می‌کند که در ادامه به بهانه‌ی حل آن مسائل، ایده‌هایی را نیز ارائه می‌دهد. آثار مشهدی میرزا نیازی به طی این فرایند ندارند. آنها خود به خود دردسرهایی، مثل ابعاد زمین و بودجه و زمینه‌گرایی را دارند. بنابراین مشهدی میرزا با ارائه‌ی ایده‌هایی ارزان و ساده به حل آنها مبادرت می‌ورزد: مانند آجر‌بافت. آجربافت سیل بیدارکننده‌ای به صورت معماری ایران بود که دچار توهم فلسفه‌بافی در معماری شده بود. نکته‌ی مهم دیگر در نقد علیرضا مشهدی میرزا و شناخت جایگاه او در معماری، چگونگی و روش استفاده‌ی او از آجر است. آجر در آجر‌بافت وقتی مورد استفاده قرار گرفت که همه‌ی معماران، منتظر یک پروژه‌ی مرکز فرهنگی بودند تا به آجر بها دهند. اما مشهدی میرزا انتظار را دور زد و آجر نسوز کارخانه‌ای را به کار گرفت. هرچند او، آجر را به بیشتر از نماسازی‌ها راه نداد، اما به‌هر‌حال آجر را از آن حریم تخیلی‌ای که برایش قائل بودیم، بیرون آورد. مشهدی میرزا به ما یاد داد که خود آجرچینی، که هنری است مهم و ارزشمند از معماری سنتی ایران، به عنوان یک دغدغه باید حل شود و ایده‌هایی نیز در این زمینه ارائه داد. این دو خدمت مشهدی میرزا به معماری ایران فراموش نشدنی هستند. اگر به مسئله‌ی آجر در معماری ایران، پس از آجر‌بافت نگاه کنید به راحتی در‌می‌یابید که مشهدی میرزا، پدر معنوی و الهام‌بخش خیلی از افراد، معماران و پروژه‌های بعدی‌ای است که اکنون با پژوهش در بافت آجر در نما سر‌و‌کله می‌زنند. اغراق نیست اگر بگوییم که حتی تمام دغدغه‌ی معماری پارامتریک و دیجیتال با آجر که این روزها از یک مجسمه تا پاویون را در آثار معماری مشغول به خود کرده است نیز تحت جرقه‌ای شکل گرفتند که آجر‌بافت زد؛ اما آیا این تمام چیزی است که ما باید در مورد مشهدی میرزا بگوییم؟ به عنوان هوادار مشهدی میرزا و با درک ارزش استعدادی که آجربافت را رقم می‌زند، باید اعتراف کنیم که نگران او نیز هستیم. مشهدی میرزا پس از آجربافت به چهل‌گره و آثار جدیدتر خود رسیده است: اولاً، هیچکدام از آثار بعدی، علی‌رغم اینکه مشهدی میرزا اصرار دارد که در آنها نیز به آجر با نگاهی دغدغه‌محور نگاه شده است، از بداعت آجربافت برخوردار نیستند. ثانیاً، مشهدی میرزا نباید در فضای آجر و آجربافت گرفتار شود. چیزی که ما امروز می‌بینیم ــ اگر تمام آثار سالانه‌ی مشهدی میرزا همین‌ها باشد که به ما نشان داده است ــ نوعی سرگرم شدن به آجر است. او باید هرچه سریع‌تر در معماری خود انقلاب یا جهش کند ــ چه این جهش با آجر میسر باشد و چه نباشد. او می‌تواند محورهایی نو در معماری ایران ایجاد کند ــ همان‌گونه که قبلاً انجام داده است. مشهدی میرزا در آجر پی چه چیزی می‌گردد؟ شاید اساساً ایده‌ی جدید او در جایی بیرون از آجر قرار دارد. او باید بپذیرد که ظرفیت آجر را یکبار، به شکلی بسیار قوی عملیاتی کرده است. آیا نمی‌خواهد انقلاب کند و تئوری‌ای نو برای ما رو کند؟ اینکه او می‌کوشد همچنان از آجر به ایده برسد بسیار خوب است و شاید برند معماری او را قوی‌تر کند، شاید شناسه‌ی معماری او بشود، اما این برای خود مشهدی میرزا یک نقطه‌ی توقف است. شاید او در دفتر خود و از درون، در حال رشد باشد، اما برای ما از بیرون، مشهدی میرزا از سال 1390 که آجر بافت را رو کرد، دیگر انقلابی نکرده است و اکنون وقت انقلاب است! از آنجا که نقد بدون ارائه‌ی راه حل منصفانه نیست، درصدد ارائه‌ی پیشنهاداتی به مشهدی میرزا برآمدیم. تلفیق مصالح و کشف ترکیب با آجر یک ایده است. شاید دیگر مصالح همچون آجر و ماجرای بافت آجر را بتوان در مورد دیگر مصالح نیز به پژوهش گذاشت و از آنها به راه حل‌هایی رسید. شاید اساساً بهتر باشد مشهدی میرزا ضمن نگهداری مقوله‌ی آجر، به موضوعاتی مثل معماری‌های ارزان‌قیمت و مسئولیت‌های اجتماعی وارد شود. تجارب مشهدی میرزا در این زمینه، بسیار خاص و ارزشمند هستند. گره خوردن ایده‌های مشهدی میرزا با مسئولیت‌های اجتماعی معماران، ما را به لبه‌ی موضوع معماری‌های ارزان‌قیمت خواهد رساند. شاید خیلی رؤیایی باشد، اما از نظر ما اگر روزی قرار باشد آقاخان و یا حتی پریتزکر به یک معمار ایرانی برسد، با شناختی که از رویه‌ی این مسابقات داریم، قطعاً مشهدی میرزا بیشترین شانس را دارد. او به مصالح توجه می‌کند و دنبال ایجاد جریان خود است و به زمینه و بستر نیز بسیار بها می‌دهد. حداقل روی کاغذ، او شرایط اولیه را دارد. لازم است در پایان، کمی از معماری مشهدی میرزا فاصله بگیریم تا نکته‌ای را گوشزد کنیم. رقابت در معماری مسئله‌ای عادی است. ما خود به رقابت بیش از رفاقت ایمان داریم و معتقدیم در یک فضای رقابتی، پیشرفت بیشتری برای کشور حاصل می‌شود تا اتمسفر رفاقتی و تعارفات همیشگی. اما اگر قرار باشد در رقابت از خطوط قرمز اخلاق رد شویم، آنوقت باید خود را خیلی آماده‌ی اتفاقات دیگر کنیم. هر‌چند عجیب نیست هنگامی که ما از فکر و اخلاق، تنها مراتب کاهنده و غیر‌انسانی آن را درک کرده‌ایم، تحلیل‌های ناقصی نیز ارائه دهیم. به‌هر‌حال اگر روزی فرا برسد که حتی یک رفیق در کنار علیرضا مشهدی میرزا قامت به راست نایستاده باشد، مطمئن باشید بخشی از بدنه‌ی منتقدان معماری، شانه به شانه‌ی او خواهند ماند و خواهند ایستاد.

علیرضا مشهدی میرزا، فینالیست جایزه‌ی بزرگ معماری آقاخان با پروژه‌ی چهل‌گره

Alireza Mashhadi Mirza, finalist of the Aga Khan Architecture Grand Prize with Chehlgarh project

نام و نام خانوادگی: علیرضا مشهدی  میرزا
تاریخ تولد: 1354
محل تولد: تهران
مدرک تحصیلی/دانشگاه محل اخذ: کارشناسی‌ارشد معماری از دانشگاه علم و صنعت ایران

سوابق حرفه‌ایی

علیرضا مشهدی  میرزا فارغ التحصیل کارشناسی‌ارشد معماری از دانشگاه علم و صنعت ایران، فعالیت حرفه‌ای خود را از سال 1378 آغاز کرده است. کسب جوایز داخلی و بین‌المللی معماری و همچنین چاپ آثار وی در خارج از ایران دستاورد 24 سال فعالیت حرفه‌ای معمار در طراحی و اجرای پروژه های مسکونی، اداری، تجاری و … در داخل و خارج از کشور است. وی علاوه بر کارِ حرفه ای، در دانشگاه در مقطع کارشناسی‌ارشد تدریس مینماید و تاکنون بیش از ده ها کارگاه آموزشی در سراسر ایران در دانشگاه‌های مختلف برگزار نموده است و از جمله شاخص‌ترین آثار این معمار، خانه‌ی آجربافت، خانه‌ی چهل گره، بانک ملت شعبه نجات الهی می‌باشد.

داوری

اولین جایزه‌ی ملی آجر 1398،هنرمعماری
سومین دوسالانه‌ی ملی معماری و شهرسازی ایران1397-1395، هنرمعماری
سومین جایزه‎ ی ملی ساختمان سال ایران،1397، هنرمعماری
چهارمین جایزه‎‌ ی ملی ساختمان سال ایران،1398، هنرمعماری

جوایز معماری
• فینالیست جایزه‌ی آقا خان 2016
• فینالیست فستیوال معماری جهان 2012، بخش مجتمع‌های مسکونی
• جایزه‌ی جهانی معماری شیکاگو در 2014
• منتخب جایزه‌ی جهانی 2014 مؤسسه‌ی جهانی آجر کشور انگلستان
• رتبه‌ی اول مسابقه‌ی شهرداری و شورای شهر بم
• رتبه‌ی اول مسابقه‌ی نمای پایلوت بانک صادرات
• رتبه‌ی اول طراحی داخلی ساختمان شعبه مرکزی بانک مسکن پروژه های بین المللی
• طراحی پروژه‌ی مجتمع تجاری  ـ    اداری Millennium center، آلماتی، قزاقستان (2010)

چاپ آثار
• Costruire in laterizio در کشور ایتالیا (2015)
• Brown Book در کشور امارات (2012)
• Material Masonry & Structure در کشور چین (2012)
• مجله‌ی A+A در کشور چین (2014)

راه‌های ارتباطی

وبسایت: www.mashhadimirza.ir
اینستاگرام: alirezamashhadimirza