کتابخانه‌ی ملی روسیه سَنت پترزبورگ، روسیه/ ایگور ساکالوف، 1814
The National Library of Russia, 1814
امپراتریس کاترینای دوم (کاترین کبیر) در سال 1795 تصمیم گرفت درسَنت پترزبورگ، که آن زمان پایتخت روسیه بود، کتابخانه‌ای «در نهایت شکوه» بسازد. امپراتریس نسبت به مسئله‌ی دانش و تحصیلاتی که در آن دوره بیشتر از فرانسه وارد روسیه می‌شد بسیار حساس بود و می‌خواست با تأسیس کتابخانه‌ای که برخلاف بیشتر کتابخانه‌های سلطنتی اروپای آن زمان برای عموم قابل استفاده باشد، «روشنگری دانش را برای اتباع روسیه به ارمغان آورد». اما کار به سرعتی که او انتظار داشت، پیش نرفت. پاول اول، جانشین او که در سال 1796 به تخت نشست، چنان دغدغه‌ای در مورد رواج دانش در روسیه نداشت و پروژه‌ی ساخت کتابخانه تا سال 1800 که کنت آلکساندر استروگانوف به ریاست کتابخانه‌های سلطنتی منصوب شد، به تعویق افتاد. پس از قتل پاول اول، جانشین او، آلکساندر اول، نسبت به اندیشه‌های مدرن نگرش پیش‌روتری داشت و مجموعه‌کتابه‌ای مهمی را به استروگانوف بخشید. اما کتابخانه (از جمله به علت جنگ سال 1812 روسیه و فرانسه) در ژانویه‌ی سال 1814 افتتاح شد و در دسترس عموم مردم قرار گرفت.
ساختمان کتابخانه که در تقاطع دو خیابان اصلی سَنت پترزبورگ، یعنی بلوار نِفسکی و خیابان سادووایا، ساخته شده، یک کاخ نئوکلاسیک زیباست با ایوانی به شکل ربع‌دایره و متکی به شش ستون که بر فراز هرستون نیز تندیسی برافراشته شده است. این بنا که به وسیله‌ی معماری به نام ایگور ساکالوف ساخته شد، با طرح‌هایی که پطر کبیر برای سَنت پترزبورگ در سر داشت کاملاً همخوانی دارد و گویای سلیقه‌ی کاترینای دوم و جانشینان او و علاقه‌ی آنها به سبک برازنده و منجمدکننده‌ای است که شاخصه‌ی شهر سَنت پترزبورگ نیز به شمار می‌رود. این سبک در اینجا در قالب گسترش افقی و تکرار شونده‌ی نماها و عناصر تزئینیِ الهام‌گرفته از معماری باستان نمود یافته که در مجموع، حال و هوایی سرشار از شکوه، عظمت و قدرت را به نمایش می‌گذارند.
اثاثه‌ی داخل بنا نیز دارای همان سبک بی‌پیرایه‌ی نئوکلاسیک هستند و چندان تجملی به نظر نمی‌رسند. فقط سه فضا (که در دوره‌های مختلفی طراحی شده‌اند) شرایط متفاوتی دارند: یک سرسرای گرد و وسیع با مبلمانی بیش از حد شلوغ که امروزه نورگیری خوبی هم ندارد؛ بخش دست‌نویس‌ها با دکوراسیونی از چوب غان و رگه‌هایی از هنر اسلاو و «اتاق فاؤست» که فضای نئوگوتیک دلنشینی است و حدود 6,000 نسخه‌ی چاپی کهن در آن نگهداری می‌شود. ساختمان کتابخانه‌ی پترزبورگ پیوسته با افزوده شدن بخش‌های جدیدی بزرگ‌تر می‌شد؛ مانند کاخی که کارلو روسی در سال‌های 1828 تا 1834 ساخت یا ساختمان بزرگی که در سال 1861 به وسیله‌ی سابال‌شیکوف ساخته و به بنای اصلی متصل شد؛ و سرانجام بخش الحاقی‌های که واراتیلوف در آغاز سده‌ی بیستم به کتابخانه افزود. در سال 1998 نیز کتابخانه، ساختمان جدیدی در خیابان ماسکوفسکی به دست آورد. در حال حاضر کتابخانه‌ی ملی روسیه در پترزبورگ (در مسکو نیز یک کتابخانه‌ی ملی وجود دارد) که تا سال 1992 به افتخار یک نویسنده‌ی بزرگ روس، کتابخانه‌ی سالتیکوف-شدرین نیز خوانده می‌شد، بیش از سی و دو میلیون منبع مختلف در اختیار دارد و یکی از پنج کتابخانه‌ی بزرگ جهان به شمار می‌آید.
مطالب مرتبط
