فروشگاه بزرگ لونشام طراحی استودیوی هیتِرویک نیویورک، 2006
کامـران دیبــا از دیدگــاه فریار جواهریانکامـران دیبــا از دیدگــاه معمــاران
علی اکبر صارمی
علی‌اکبر صارمی
علی‌اکبر صارمی، متولد 1322 در شهر زنجان، از معماران صاحب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نام، خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ذوق و تأثیرگذار در کشور و هم‌دوره‌ی دیبا بوده است. او در سال 1347 در رشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی معماری از دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌التحصیل شد و زیر نظر استاد راهنمای خود، لویی کان، دکترای معماری را از دانشگاه پنسیلوانیا دریافت کرد. صارمی پس از بازگشت به کشور به تدریس در دانشگاه فارابی، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی پرداخت. او که چالش‌های جاری در دهه‌ی 1350 را از نزدیک تجربه کرده است، نظر خود درباره‌ی دیبا و اثرگذاریش بر معماری ایران را چنین بیان می‌دارد:
اول اینکه کامران دیبا در اواسط دهه‌ی 1340 از آمریکا به ایران آمد و حدود یک دهه به طور مستمر دست‌اندرکار معماری و هنر در این سرزمین بود. ما در دهه‌ی چهل نگاهی رمانتیک به معماری گذشته‌ی ایران داشتیم که ناشی از سابقه‌ی آموزشی ما تحت نظر افراد تحصیل‌کرده در دانشگاه‌های فرانسه و اروپا بود. ما برای کسب دانش معماری سفر می‌کردیم و همه جا را می‌گشتیم، اما نمی‌دانستیم با معماری گذشته چه کنیم و سکان معماری امروز را به کدام سو هدایت کنیم؛ نگاهمان به نوعی آمیخته با نوستالژی و بر پایه‌ی احساس‌گرایی بود. اما دیبا در غرب تحصیل کرده بود و نگاه منطقی‌تری به معماری ایران داشت. مثلاً در کار جندی شاپور یا شوشتر نو، عمیق و تحلیلی بودن نگاه معمار مشهود است. در آنجا دیدگاه متفاوتی عرضه شد که هنوز مورد مطالعه‌ی دانشجویان و معماران جوان قرار می‌گیرد. دیبا در عین حال فرد تأثیرگذاری در فرهنگ هنرهای تجسمی ما، نقاشی و مجسمه‌سازی هم بود و کارهایش تمایل به ادغام هنرها و در معرض دید و دسترس عموم گذاشتن آنها را می‌رساند.
موزه‌ی هنرهای معاصر ساختمانی‌ست که هم فرم و هم مصالح سازه‌ای آن خیلی خوب در بافت محیط نشسته. در مورد گنجینه‌ی ارزشمند موزه هم باید بگویم که اقدامی شایان تقدیر بود که اگر با همت دیبا در آن زمان و با فرصتی که پیش آمد انجام نمی‌شد، دیگر هرگز چنین موهبتی برای هنر و فرهنگ ایران پدید نمی‌آمد. همچنین باید توجه داشت که معماری خوب نیاز به حمایت شدن نیز دارد تا در حد بوروکرات و تکنوکرات باقی نماند. این حمایت، پیش از انقلاب فراهم بود. امروز معماری حمایت نمی‌شود و غالباً فقط تأکید کارفرما و سازندگان بر کسب سود مالی متمرکز شده است.
در دهه‌ی 1340 که مدرنیته از همه‌ی جوانب به فرهنگ کشور وارد می‌شد، نگاه معماران ما به ضوابط معماری گذشته و الگوبرداری از آن امر تقریباً تازه‌ای بود. عده‌ای می‌گویند دیبا می‌توانست فلان طور کار کند یا به فلان شیوه هم طراحی کند. این حرف صحیح نیست؛ آشکار است که همیشه می‌توان توقع خلق بی‌شمار آثار دیگر را از یک فرد داشت، اما دیبا روش خود را با دقت‌نظر و دانشی که پیوسته درصدد افزودن بر آن بوده، اتخاذ کرده و در حد خود، بسیار تأثیرگذار بوده است. همین که دانشجویان و فعالان امروزی حوزه‌ی معماری هنوز هم برای مطالعه و یادگیری به آثار وی، از جمله پارک شفق و موزه‌ی هنرهای معاصر تهران رجوع می‌گنند، گواه بر ماندگاری فارغ از زمان و ارزش آثار اوست که هنوز بررسی و نقد می‌شوند و مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و این نشان‌دهنده‌ی تأثیرگذاری و ماندگاری معماری کامران دیباست.
مطالب مرتبط
