پروژه‌ی سروستان، اثر احمد صفار
پروژه‌ی سروستان، جزو 10 طرح برتر سومین رقابت معماری نکستا
سروستان ، کوشکی در میان
آغاز فرایند طراحی با هدف پاسخگویی به چهار مسئله‌ی کلی صورت پذیرفت. این مسائل، شامل توجه به نیازمندی‌های بنا در نسبت با ساختار خود و بستر شهری، ایده و تفکرات معمار، خواسته‌ها و انتظارات کارفرما، مقررات و ضوابط ساخت شهری بوده که در مجموع چهار راس یک مربع را شکل دادند. در مرکز مربع شکل گرفته، پاسخگویی به چالش‌های زمان و عصر حاضر، به عنوان محور و مفصل ارتباط‌دهنده‌ی چهار حوزه‌ی دیگر جای گرفت. این محور، مقوله‌ی توجه به نیازها و خواسته‌های زمان و دوره‌ی ساخت را به تمامی بخش‌های دیگر بسط و گسترش می‌داد. هدف از این صورت‌بندی یافتن راه‌حلی بود که ضمن پاسخگویی مناسب به چالش‌های طرح شده در حوزه‌های مذکور، بتواند با خواسته‌ها و شرایط دوره‌ی حاضر، خود را منطبق سازد. یکی از مهمترین این چالش‌ها، حضور مقوله‌ی بیماری‌های فراگیری چون کرونا در بستر جامعه می‌باشد. مسئله‌ای که در حال ایجاد حوزه‌ی جدیدی از سبک زندگی تحت عنوان قرنطینه‌نشینی می‌باشد. وضعیتی که همزمان دو وجه متناقض درونگرایی شامل اجبار به حضور در محیط خانه به منظور کنترل آلودگی و بیماری و تمایل به حضور در محیط باز و فضای خارج از خانه به علت خستگی از یکجانشینی در محیط بسته را درون خود جای داده است. توجه به مقوله‌ی درونگرایی و برونگرایی همزمان و همچنین پتانسیل‌ها و چالش‌های بستر پروژه، از جمله گستردگی و وسعت دید در ضلع جنوبی بنا در کنار تصویر نامناسب بصری ساختمان‌های ضلع‌های شرقی و غربی بنا، باعث گردید که فرایند طراحی بنا در دو محور مستقل به صورت همزمان پیش رود. دو محوری که یکی وجه کالبدی و فرمال بنا را بیشتر در نظر داشته و دیگری توجه به عملکرد و ارتباطات درونی را در دستور کار خود قرار داده بود.
به همین منظور و در ابتدا، اختلاف ارتفاع نسبتا زیاد موجود میان ضلع شمال و جنوب ( 76/3 متر) زمین را به عنوان پتانسیلی از بستر پروژه در نظر گرفتیم. این مسئله ما را بر آن داشت تا به منظور ایجاد حس دعوت‌کنندگی بیشتر و همچنین ایجاد دیدی مناسب، وسیع و مسلط به محیط پیرامون، ورودی اصلی بنا را در ضلع شمال بنا طراحی کنیم. این تصمیم مزیت‌هایی را برای پروژه در پی داشت. طراحی اختلاف ارتفاع اندک برای پیش ورودی ضلع شمال نسبت به گذر مجاور ضمن کاهش میزان خاکبرداری پروژه و راحتی دسترسی به پارکینگ‌ها از ضلع جنوبی بنا، به امکان ایجاد فضای سبز پلکانی در ضلع جنوبی منجر گردیده، که نورگیری کاملی را برای کاربری‌های موجود در بدنه‌ی جنوبی طبقات منفی یک و منفی دو بنا به ارمغان آورد. فاصله گیری جانمایی حجمی بنا نسبت به بدنه‌های مجاور شرقی و غربی ضمن امکان ایجاد محور دسترسی مستقیم پیاده، مابین گذر شمالی و جنوبی بنا، منجر به خلق فضاهای سبز پیرامونی در تمامی اضلاع بنا گشته که در ترکیب با بدنه‌های تمام شیشه، بلند و شفاف فضای لابی، فضای ورودی و نشیمن لابی را مانند بستری معلق در میان باغ سبز پیرامون به تصویر می‌کشد.
ایده‌ی حضور حیاط آپارتمان‌ها در کالبد فضا از طریق انتقال فضای درونی حیاط در پلان‌ها به کناره‌ها و بدنه فرم بنا، به منظور خلق فضاهای وسیع سبز چند عملکردی صورت گرفته است. در این راستا از ایده‌ی کلی الگوی مربع نه تایی (nine square ) در جانمایی فضاها در ساختار پلان و همچنین ترکیب‌بندی فرم کلی ساختمان بهره گرفته شد. فضاهای بوجود آمده ضمن کنترل دید و هویت بصری، نور و محرمیت فضاها، به یکپارچه‌سازی کالبد بیرونی بنا، ایجاد تولید سطحی بالاتر از میزان اکسیژن در محیط، تصفیه‌ی هوا و کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی هوای شهر تهران، افزایش سطح نورگیری فضاهای درونی و خلق فضاهایی باز و نیمه باز با کاربری‌های متنوعی همچون استراحت، مطالعه و ورزش در محیط شخصی کمک شایانی کرده‌اند. ایده‌ی استفاده از مربع نه تایی به منظور جانمایی کاربری‌ها در ساختار پلان، در کنار چرخش طبقات بر روی یکدیگر ( به صورت هر دو طبقه یکبار ) ضمن تولید پلانهای متفاوت، به خلق فضاهای متنوع با وجوه دید متفاوت، یکپارچه‌سازی نما، کنترل حریم‌های دید، نورگیری مناسب فضاها، جلوگیری از سایه‌اندازی طبقات بر روی یکدیگر، ایجاد تراس‌هایی با ارتفاع بلند و تولید تراس – حیاط‌های غیر مسقف، منجر گردیده است. این تراس‌ها و فضاهای باز و نیمه باز، با ایجاد دید‌های مستقیم و غیرمستقیم به آسمان و محیط پیرامون به یادآوری خاطره حضور در ایوان‌ها و حیاط خانه‌های قدیمی نیز کمک می‌کنند. در عین حال جانمایی این فضاها در ساختار پلانی به گونه‌ای بوده که بتوانند در راستای تولید بستری مناسب به منظور تبادل ارتباط و تعاملات اجتماعی با حیاط‌های طبقات و واحدهای دیگر کمک کنند. فضاهایی که در عین فاصله‌گذاری اجتماعی و همچنین کنترل حریم دید نسبت به ساختمان‌های مجاور، می‌توانند به امکان تولید باغ حیاط‌هایی مستقل در سطوح عمودی فضاها، و همچنین ایجاد شبکه‌ای از ارتباطات انسانی کنترل شده دست یابند که از محیط پیرامون، مانند باغی یکپارچه و عمودی در بستر شهری دیده می‌شود.
از آنجا که یکی از اصلی‌ترین روش‌های مبارزه با شیوع بیماری‌های فراگیر، جلوگیری از حضور در محیط‌های پرتراکم انسانیست از این رو و به منظور افزایش سطح کیفی زندگی و همچنین کاهش احتمال حضور بیماری در بستر طرح، از تراکم و تعدد واحدها در طبقات کاسته شده است. بدین منظور تعداد واحدها در هر طبقه به حداکثر دو واحد کاهش یافت. دسترسی به واحدها در طبقات از طریق دو دستگاه پله و دو دستگاه آسانسور در دو لابی مجزا صورت می‌پذیرد. به منظور کنترل ورود آلودگی به درون واحدها، تمامی واحدها دارای دو ورودی مجزا در دو بخش خصوصی و عمومی خود بوده که یکی از ورودی‌ها دارای فضای ایزوله ابتدایی مجهز به فضای شستشو لباس، ظروف و کابین دوش می‌باشد. در واقع کارکرد فضای لاندری یا همان رختشویخانه، به شکلی دیگر بسط و گسترش یافته و در عین تغییر در جانمایی ساختار پلان، همزمان وظیفه‌ی شستشو و ضد عفونی وسایل وارد شده از محیط بیرون را نیز در دستور کار خود قرار داده است. این فضا دارای دو ورودی مجزا بوده که یکی به لابی طبقه و دیگری به پیش ورودی درون واحد راه می‌یابد. همچنین به منظور ایجاد رفاه حال ساکنین، مجموعه دارای امکاناتی مانند سالن زیبایی، خشکشویی، اتاق‌های کار، سالن اجتماعات، سینما، درمانگاه، سالن ورزشی، کافی شاپ و همچنین باغ حیاط گسترده و بزرگ در بام می‌باشد. تمامی فضاهای جمعی مانند استخر، سالن اجتماعات، کافی شاپ دارای نورگیری مستقیم و تبادل ارتباط با هوای آزاد بوده و در کنار خود به فضاهایی باز مانند تراس‌ها و یا حیاط‌ها دسترسی دارند.
در نهایت تلاش بر آن داشتیم که فرایند خلق فرم، فضا و عملکرد این مجموعه، فرایندی یکپارچه بوده که از طریق ایجاد پاسخ‌های مناسب و متقابل به چالش‌های پیش روی هر کدام صورت پذیرد، به گونه‌ای که فرم تولید شده در نهایت فرمی برگرفته از عملکرد و عملکرد بوجود آمده عملکردی برآمده از فرم ساختمان باشد. همچنین به منظور کنترل دید و حریم، آلودگی هوای تهران و شادابی مدام در محیط بنا تصمیم بر آن شد تا گونه‌شناسی گیاهی موجود در ساختار فضاها به صورت چهار فصل و با ترکیبی از گیاهان خزان‌پذیر و گیاهان همیشه سبز به خصوص درخت سرو، صورت پذیرد. این فرایند ضمن خارج‌سازی کارکرد تزیینی گیاهان در بستر بنا به آنها به عنوان یکی از عناصر اصلی معماری بنا نگاه کرده که در کنار قرارگیری بخش‌هایی از پوسته‌های متغیر و بازشوهای جابجا شونده‌ی نما، امکان ایجاد فرم‌ها و رنگ‌های متنوع در شرایط زمانی و فصلی متفاوت را برای بنا میسر می‌سازد.
آنچه که در نهایت پدید آمد، تصویری از باغی عمودی ست که گویا کوشکی را در آسمان به میان می‌کشد. به احترام باغ‌های قدیمی ایرانی و نقش اساطیری گیاه سرو در تاریخ ایران، که به ماندگاری، استواری و همیشه سبز بودن شهره است، آن را سروستان نامیدیم.
معماری معاصر جهان: مسکونی
_______________________________________
طراح اصلی: احمد صفار
دفتر-شرکت: صفار استودیو
مطالب مرتبط
