سید علی ثابت، سید مصطفی ثابت، مریم سادات ثابت، دفتر معماری روند
طراحی داخلی معاصر در جهان، فضاهای مسکونی (بخش سوم)، خانه هایی با ساختار عقب نشستهطراحی هتل
طراحی هتل
یکی از اهداف اصلی در طراحی داخلی، فراهم آوردن امکانات جهت آسایش کاربر است و یکی از جنبههای این هدف می‌تواند بازیابی انرژی جسمی و ذهنی افراد باشد؛ جایی که مردم در آن آرام بگیرند، استراحت کنند و بدانند که نیاز نیست به خود زحمت بدهند، تقریباً هرچه بخواهند برایشان مهیا می‌شود؛ مانند جایی مثل هتل، مسافرخانه و سایر فضاهای تفرجگاهی که معمولاً از چند روز تا چند هفته در آن مکان سپری می‌شود. هدف این مکان‌ها، ساختن اوقاتی خوش برای کاربران است؛ اگرچه از ابتدا چنین نبود و فلسفه‌ی پیدایش مسافرخانه‌ها و ارائه‌ی اتاق و خدمات به مدت چند روز، متفاوت آغاز شد.
زمانی هتل تنها مأمنی بود که از جان و اموال مسافران خسته‌ی مسیرهای طولانی در مقابل راهزنان، حیوانات وحشی و سایر خطرات راه محافظت می‌کرد. برخی از اولین نمونه‌های هتل، ایستگاه‌های اتراق سربازان رومی بود که آنها را masioni می‌نامیدند؛ به معنای عمارتی بزرگ و مانند همین پادگان‌های امروزی بود. اما این عمارت‌ها پذیرای بازرگانان مسافر هم بود و خدمات اولیه‌ای را در اختیارشان قرار می‌داد. نقش مسافرخانه‌ها در قرن سیزدهم پررنگ‌تر از پیش شد، مانند رباط‌هایی که در مسیر جاده‌ی ابریشم برای اتراق مسافران ساخته می‌شد و عامل مؤثر دیگر، میعادگاه‌های مذهبی بودند که وجود منزلگاه‌هایی در سر راه زائران را الزامی می‌نمودند. منطقه‌ی آلپ دارای مسیرهای صعب‌العبوری بود و معروف‌ترین آنها، گذرگاه برنار، ایتالیا را به سوییس پیوند می‌زد. تردد فراوان در این راه و منظره‌ی برفی و زیبای منطقه، موجب شکل‌گیری مهمان‌خانه‌های شاعرانه و خوشایندی شد. در قرن هفدهم میلادی مفهوم مکان‌هایی برای استراحت به شکل یک آسایشگاه سلامت به وجود آمد. این تفرجگاه‌ها از مهمانان متمول خود که در جستجوی مراقبت‌های پزشکی بودند در مهمان‌خانه‌های کنار دریا و اسپاهای کوهستانی پذیرایی می‌کردند. قرن نوزدهم و رشد بورژوازی خیلی از مفاهیم را تغییر داد و قشر گسترده‌تری از مردم را به استفاده از امکانات رفاهی و سرمایه‌داری سوق داد. مفهوم اوقات فراغت عوض شد و افراد زیادی بدون انگیزه‌های تجاری، مذهبی، کشف، جنگ یا رفاه جسمانی (که تا آن زمان توجیه قدم گذاشتن در راهی سخت و طولانی بود) به مسافرت پرداختند. راه‌آهن و اتومبیل رنج سفر را هموار کرد و هتلها بر جنبه‌ی تجمل و نازپروردگی خود افزودند. (برخی هتلها مانند اُلد فیث‌فول در پارک ملی یِلواِستون توسط همین شرکت‌های راه‌آهن گردانده می‌شدند که سرمایه‌گذاری پرمنفعتی بود). در همین دوران تجارِ در حال سفر نیز که در بازارهای محلی مناطق مختلف به دنبال فرصت‌ها و سود مالی بودند، در ولع تسهیلات رفاهی برای افزایش اعتبار و وجهه‌ی اجتماعی خود، به اقامت در هتلها گرایش پیدا کردند. دونالد آلبرشت، مورخ معماری، در کتاب خود با نام هتلهای جدید برای کوچ‌نشینان عرصه‌ی جهانی می‌نویسد: «در دهه‌ی 1830 اتاق عمومی هتلها نه تنها فضایی برای مناسبات متناسب و صرف غذا ایجاد می‌کرد، بلکه فضای عمومی مدرنی هم بود که شهروندان در آنها به پیگیری مناسبات تجاری خود با دیگران می‌پرداختند.» به‌تدریج و تا دهه‌ی 1920 میلادی سالن‌های مهمانی و اتاق‌های بزرگ کنفرانس هم به ساختار هتلها افزوده شد. تقدم در هتل‌داری امروزی را می‌توان به الزؤرث میلتن استاتلر نسبت داد که نخستین هتلهای زنجیره‌ای را احداث کرد. او بر اهمیت تکیه بر تسهیلات ارتباطی در هتلها پی برد و درصدد تقویت آنها برآمد، تا زمانی که هیلتن در سال 1954 مجموعه‌ی هتلهای زنجیره‌ای استاتلر را خرید و راه او را به شیوه‌ی جدیدتری ادامه داد. گسترش مسافرت‌های هوایی و تسهیل امکانات سفر برای قشر گسترده‌ای از شهروندان بر تعداد متقاضیان هتلها افزود. در این میان مؤسسات کوچک و بزرگ متعددِ بسیاری شکل گرفتند و مشاغل تازه‌ای به وجود آمد که صنعت گردشگری، هتل‌داری، آژانس‌های مسافرتی و آژانس‌های رزرو از این دسته‌اند. هتلها که زمانی فقط اقامتگاه‌هایی کنار جاده‌ای بودند و با حداقل امکانات از مسافران جان‌سخت پذیرایی می‌کردند، در پایان قرن نوزدهم کاملاً تغییر کرده و تبدیل شدند به دروازه‌های شگفتی و اسباب تشخص برای افراد و شهرهای رو به رشد. مغازه، غذاخوری و رستوران، خدمتکار، راهنمای گردش، فروشگاه، کافه تریا، سالن‌های بدنسازی، استخر و بسیاری تسهیلات دیگر، یکی پس از دیگری به هتلها ضمیمه شد و فراهم ساختن امکانات تفریح و سرگرمی مهمانان در چهارچوب ضوابط اجتماعی اهمیت مضاعف یافت. در اوایل قرن بیستم، شهروندان مرفه هتلها را به‌عنوان سکونتگاه موقت خود انتخاب می‌کردند که به‌تدریج بر پذیرش آپارتمان‌نشینی و رهایی از قید سکونت در خانه‌های بزرگ و مشترک با دیگران تأثیر گذاشت. امروزه با گسترش پلورالیسم پست مدرن مسئله‌ی هتلها بر سر این است که چه نوع نمایشی را عرضه کنند. در جامعه‌ی جهانی‌شده‌ی امروز، «تفاوت» همچون کالای تجاری کمیاب، دست به دست می‌شود و مشتریان تقاضای تعدد حق انتخاب و تسهیلات متنوع را دارند. کمتر کسی می‌خواهد از خانه‌ی خود به جای دیگری که آن هم دقیقاً همچون یک خانه‌ی معمولی‌ست برود، اما آنها هم تمایلات و سلایقی هستند که باید پوشش داده شوند. انتخاب چنین افرادی معمولاً هتل‌هایی‌ست که به مثابه یک مأمن و سرپناه هستند مانند: هتل ؤایت پد، سوفیا دِ مایر، سوییس، 2004 و آنهایی که ذائقه‌ی تجملی دارند، حال و هوای لاس وگاسی با جذابیت‌های افراطی را ترجیح می‌دهند و سبک مینیمال به هیچ وجه مورد پسندشان نیست، اقامت در هتلی مانند کازینوی ونیزی مانند: ؤیلسن و همکاران، لاس وگاس، 1999 را برمی‌گزینند. گاهی هتلها این تجمل را به اتاق‌ها نمی‌کشانند و آن را در حاشیه نگه می‌دارند تا همچنان لذت بصری تماشای زندگی پرزرق و برق را پیش روی مهمانان خود قرار داده باشند (هتل اومنیا، علی طیار، سوییس) و گاهی هم کاملاً تبدیل به یک سالن مد می‌شوند مثل: هتل ورساچه در استرالیا. تعدادی از هتلها هیچ تفاوتی با آپارتمان‌های روزمره ندارند و تعدادی دیگر کاملاً فضایی سوررئال یا تخیلی عرضه می‌دارند و هریک از اینها رضایت مشتریان خاص خود را جلب می‌کنند.
اکـثر هـتـل‌هـا و مهمـانـسراهای «خـواب و صبـحـانـه» (Bed & Breakfast) توسط طراحان یا شرکت‌های طراحی مستقل طراحی می‌شوند، اما معمولاً هتلهای بزرگ و زنجیره‌ای مانند هتلهای هایات یا رستوران‌های چیلی، طراحان اختصاصی خود را دارند. پروسه‌ی طراحی و توسعه‌ی کانسپت با دقت نظر و مطالعه‌ی کامل و دقیق بر روی نیازهای تفریحی و تفرجی کاربران و رفع آنها صورت می‌گیرد. کانسپت طراحی شامل رویکردی جامع است که در آغاز پروژه و تبیین برنامه‌ی آن به گره‌گشایی عناصر متعدد پروژه در چهارچوب یک کل منسجم می‌پردازد. اگر کانسپت اشتباه باشد، طرح هرچقدر هم ناب و تحسین‌برانگیز باشد، باز هم محکوم به شکست است.
امکانات رفاهی شامل اتاق‌ها و تمامی فضاهای داخلی مربوطه در هتلی است که افراد چند ساعت تا چند روز به قصد استراحت، کار، برگزاری جلسات، کنفرانس‌ها یا غیره در آن اقامت می‌کنند. هتل مانند مجموعه‌ای ادغامی از کاربری‌ها و تسهیلات رفاهی و آسایشی‌ست. میز پذیرش، لابی، بخش اداری، آسانسور (در صورت تعدد طبقات)، اتاق‌های مجهز به سرویس‌های بهداشتی و امکانات اقامتی و با ابعاد و تسهیلات مختلف، رستوران، کافه، پارکینگ، فضای سبز و … از جمله ضروریات این ساختمان‌ها هستند و به‌عنوان سایر فضاهای رایج جانبی همانطور که قبلاً ذکر شد می‌توان به مغازه و فروشگاه، سالن‌های زیبایی، استخر و بدنسازی، امکانات گردشگری، سالن‌های رقص و مهمانی، اسپا و اتاق بازی کودکان اشاره کرد. لابی اولین مکانی‌ست که مهمانان پس از طی مسافت دور یا نزدیک، برای اقامت و استراحت (یا اهداف کاری) به آن وارد می‌شوند و گویای شأن، انضباط و سطح هزینه‌های مالی آن است. طراحی اتاق‌های مهمان باید با ظرافت و توجه زیادی صورت بگیرد، زیرا نمود تعریفی‌ست که هتل از خود به مهمانان ارائه می‌دهد. تطابق طرح اتاق و وسایل تعبیه‌شده در آن با هزینه‌ی اقامت و سطح کیفی هتل را نمی‌توان نادیده گرفت. طرح رستوران و کافه تریا و حتا غذای سروشده در آنجا هم باید هماهنگ با طرح جامع هتل باشد و توجه به تمامی ضروریات از قبیل محل‌های غذاخوری، محل ارائه‌ی سرویس‌ها، آشپزخانه، انبار مواد غذایی، سردخانه و … را طلب می‌کند. حتا طرح تک تک مبلمان و چیدمان آنها، نازک‌کاری معماری داخل هتل، نورپردازی و لوازم جانبی نیز روی کیفیت فضای غذاخوری تأثیرگذارند. طراحی آشپزخانه‌های صنعتی و تجاری یا سالن‌های ورزشی و بدنسازی تخصص زیادی را می‌طلبد و معمولاً به طراحانی که در این زمینه تجربه دارند محول می‌شود. منتقدین و کارشناسان حرفه‌های مختلف به تحلیل، ارزیابی و رده‌بندی محصولات مشابه می‌پردازند که منجر به کسب شناخت بهتر موضوعات از سوی مخاطبین و کاربران و ایجاد فضایی رقابتی و سازنده بین تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان این کالاها و سرویس‌ها می‌شود. امتیازدهی به هتلها شامل ارائه‌ی یک تا پنج ستاره می‌شود که بر اساس میزان رعایت ضوابطی از قبیل خدمات‌رسانی به مهمانان، نظافت، طراحی، امکانات و غیره به این فضاها اهدا می‌شود. در ضمن رده‌بندی‌های دیگری مانند AAA Five Diamond هم هستند که نماد الماس را برای نمایش رتبه‌بندی اهدا می‌کنند. البته در سال‌های اخیر نقدهای زیادی به شیوه‌ی امتیازدهی جاری وارد شده که عمدتاً فقدان یک سیستم جهانی و پیچیدگی معیارهای حاضر را زیر سؤال برده‌اند.
کاربری و فلسفه‌ی وجودی هتلها کم و بیش یکسان است، اما اکثر هتلها (به‌خصوص در ایالات متحده) طبق عمده کاربرد و اهمیتی که دارند، تمرکز طراحی، خدمات‌رسانی در اتاق‌ها و سایر سرویس‌های خود را روی شیوه‌ی خاصی از پذیرایی قرار می‌دهند. به همین جهت می‌توان دسته‌بندی ویژه‌ای برای آنها قائل شد: در هتلهای حرفه و تجارت (Commercial Hotels) که مهمانان آنها عمدتاً از میان تاجران و بازرگانان هستند، سرویس‌های اتاق، کافی‌شاپ، غذاخوری، لژ نوشیدنی‌ها، سرویس امانت‌داری و … با محوریت ایجاد یک فضای اداری و امن امروزی شکل می‌گیرند. وجود انواع سرویس‌های کامپیوتری و تبادل آسان و سریع اطلاعات از قبیل فکس و اینترنت از ضروریات این هتل‌هاست. هتلهای فرودگاهی (Airport Hotels) در مجاورت فرودگاه احداث می‌شوند و سرویس‌های اولیه شامل اتاق‌هایی تمیز با خدمات رسیدگی و وسایل حمل و نقل به خطوط هوایی را به مهمانان ارائه می‌دهند. نوع دیگر، مراکز کنفرانسی هستند (Conference Center) که فضا و امکاناتی برای برپایی جلسات و کنفرانس‌ها را در اختیار متقاضیان و مهمانان خود قرار می‌دهند. هتلهای اقتصادی (Economy Hotels) خدمات محدود و اولیه برای اقامت‌های کم‌هزینه عرضه می‌کنند. سوییت‌های کامل (Suite for all-Suite Hotels) دارای چیدمان و طرح وسیع و دلبازی در پلان لابی و اتاق‌های خود هستند. این هتلها از آنجا که جدا از فضای استراحت و خواب، محدوده‌ی وسیعی برای کار و سرگرمی هم در اختیار مهمان قرار می‌دهند، بسیار مورد پسند تاجران واقع می‌شوند. از طرف دیگر نیز هتلهای مسکونی (Residential Hotels) را داریم که به‌تدریج تعداد آنها رو به کاهش می‌رود. این هتلها برای اقامت‌های طولانی‌مدت انتخاب می‌شوند و تا چندی قبل طرفداران زیادی داشتند. هتلهای کازینو (Casino Hotels) بسیار لوکس و مجلل ساخته می‌شوند و معمولاً افراد برای انجام تفریح و سرگرمی‌های بسیار گران‌قیمت و وقت‌گذرانی در رستوران‌های لوکس به آنجا مراجعه می‌کنند. هتلهای استراحتگا‌هی (Resort Hotels) اغلب به دور از شهر و نقاط شلوغ آن و در محدوده‌ی ساحلی یا ارتفاعات خوش آب و هوا ساخته می‌شوند و محل ایده‌آل اقامت مسافران، مهمانان و گردشگران در طول سفرشان قلمداد می‌شوند. این هتلها سعی می‌کنند تا انواع تسهیلات، خدمات و ابزار سرگرمی را برای رضایت و خوش‌آمد مهمانانشان تهیه کنند. احداث هتلهای سبز (Green Hotels) پدیده‌ای رو به رشد در نقاط مختلف دنیاست که اصول پایداری و کاهش آسیب‌ها به محیط‌زیست تا حداقلِ ممکن را در اولویت قرار می‌دهند مانند: هتل شُر، معماران جنسلر، سانتامونیکا، 2011. یک هتل فضایی عمومی‌ست، از آن جهت که کاربران آن به طور دائم عوض می‌شوند؛ افرادی از جغرافیا و فرهنگ‌های متفاوت که جلب رضایت همه‌ی آنها کار آسانی نیست. بدیهی‌ست که یک هتل علاوه بر طراحی خوب، در درجه‌ی اول به رسیدگی‌های پیوسته و خدمات‌رسانی بی‌عیب و نقصی نیاز دارد. اهمیت و توجه به سلامت و آسایش افراد مهمان باید از طرف هتل به‌وضوح ابراز و از طریق مهمانان به‌خوبی احساس شود و این یک ضرورت است که به تداوم کارکرد هتل می‌انجامد. بر اساس همین نگرش در چند سال اخیر شاهد رشد هتلهای پایدار و سبز در نقاط مختلف دنیا هستیم. یکی از اهداف اصلی در طراحی داخلی، فراهم آوردن امکانات جهت آسایش کاربر است و یکی از جنبههای این هدف می‌تواند بازیابی انرژی جسمی و ذهنی افراد باشد؛ جایی که مردم در آن آرام بگیرند، استراحت کنند و بدانند که نیاز نیست به خود زحمت بدهند، تقریباً هرچه بخواهند برایشان مهیا می‌شود؛ مانند جایی مثل هتل، مسافرخانه و سایر فضاهای تفرجگاهی که معمولاً از چند روز تا چند هفته در آن مکان سپری می‌شود. هدف این مکان‌ها، ساختن اوقاتی خوش برای کاربران است؛ اگرچه از ابتدا چنین نبود و فلسفه‌ی پیدایش مسافرخانه‌ها و ارائه‌ی اتاق و خدمات به مدت چند روز، متفاوت آغاز شد.
زمانی هتل تنها مأمنی بود که از جان و اموال مسافران خسته‌ی مسیرهای طولانی در مقابل راهزنان، حیوانات وحشی و سایر خطرات راه محافظت می‌کرد. برخی از اولین نمونه‌های هتل، ایستگاه‌های اتراق سربازان رومی بود که آنها را masioni می‌نامیدند؛ به معنای عمارتی بزرگ و مانند همین پادگان‌های امروزی بود. اما این عمارت‌ها پذیرای بازرگانان مسافر هم بود و خدمات اولیه‌ای را در اختیارشان قرار می‌داد. نقش مسافرخانه‌ها در قرن سیزدهم پررنگ‌تر از پیش شد، مانند رباط‌هایی که در مسیر جاده‌ی ابریشم برای اتراق مسافران ساخته می‌شد و عامل مؤثر دیگر، میعادگاه‌های مذهبی بودند که وجود منزلگاه‌هایی در سر راه زائران را الزامی می‌نمودند. منطقه‌ی آلپ دارای مسیرهای صعب‌العبوری بود و معروف‌ترین آنها، گذرگاه برنار، ایتالیا را به سوییس پیوند می‌زد. تردد فراوان در این راه و منظره‌ی برفی و زیبای منطقه، موجب شکل‌گیری مهمان‌خانه‌های شاعرانه و خوشایندی شد. در قرن هفدهم میلادی مفهوم مکان‌هایی برای استراحت به شکل یک آسایشگاه سلامت به وجود آمد. این تفرجگاه‌ها از مهمانان متمول خود که در جستجوی مراقبت‌های پزشکی بودند در مهمان‌خانه‌های کنار دریا و اسپاهای کوهستانی پذیرایی می‌کردند. قرن نوزدهم و رشد بورژوازی خیلی از مفاهیم را تغییر داد و قشر گسترده‌تری از مردم را به استفاده از امکانات رفاهی و سرمایه‌داری سوق داد. مفهوم اوقات فراغت عوض شد و افراد زیادی بدون انگیزه‌های تجاری، مذهبی، کشف، جنگ یا رفاه جسمانی (که تا آن زمان توجیه قدم گذاشتن در راهی سخت و طولانی بود) به مسافرت پرداختند. راه‌آهن و اتومبیل رنج سفر را هموار کرد و هتلها بر جنبه‌ی تجمل و نازپروردگی خود افزودند. (برخی هتلها مانند اُلد فیث‌فول در پارک ملی یِلواِستون توسط همین شرکت‌های راه‌آهن گردانده می‌شدند که سرمایه‌گذاری پرمنفعتی بود). در همین دوران تجارِ در حال سفر نیز که در بازارهای محلی مناطق مختلف به دنبال فرصت‌ها و سود مالی بودند، در ولع تسهیلات رفاهی برای افزایش اعتبار و وجهه‌ی اجتماعی خود، به اقامت در هتلها گرایش پیدا کردند. دونالد آلبرشت، مورخ معماری، در کتاب خود با نام هتلهای جدید برای کوچ‌نشینان عرصه‌ی جهانی می‌نویسد: «در دهه‌ی 1830 اتاق عمومی هتلها نه تنها فضایی برای مناسبات متناسب و صرف غذا ایجاد می‌کرد، بلکه فضای عمومی مدرنی هم بود که شهروندان در آنها به پیگیری مناسبات تجاری خود با دیگران می‌پرداختند.» به‌تدریج و تا دهه‌ی 1920 میلادی سالن‌های مهمانی و اتاق‌های بزرگ کنفرانس هم به ساختار هتلها افزوده شد. تقدم در هتل‌داری امروزی را می‌توان به الزؤرث میلتن استاتلر نسبت داد که نخستین هتلهای زنجیره‌ای را احداث کرد. او بر اهمیت تکیه بر تسهیلات ارتباطی در هتلها پی برد و درصدد تقویت آنها برآمد، تا زمانی که هیلتن در سال 1954 مجموعه‌ی هتلهای زنجیره‌ای استاتلر را خرید و راه او را به شیوه‌ی جدیدتری ادامه داد. گسترش مسافرت‌های هوایی و تسهیل امکانات سفر برای قشر گسترده‌ای از شهروندان بر تعداد متقاضیان هتلها افزود. در این میان مؤسسات کوچک و بزرگ متعددِ بسیاری شکل گرفتند و مشاغل تازه‌ای به وجود آمد که صنعت گردشگری، هتل‌داری، آژانس‌های مسافرتی و آژانس‌های رزرو از این دسته‌اند. هتلها که زمانی فقط اقامتگاه‌هایی کنار جاده‌ای بودند و با حداقل امکانات از مسافران جان‌سخت پذیرایی می‌کردند، در پایان قرن نوزدهم کاملاً تغییر کرده و تبدیل شدند به دروازه‌های شگفتی و اسباب تشخص برای افراد و شهرهای رو به رشد. مغازه، غذاخوری و رستوران، خدمتکار، راهنمای گردش، فروشگاه، کافه تریا، سالن‌های بدنسازی، استخر و بسیاری تسهیلات دیگر، یکی پس از دیگری به هتلها ضمیمه شد و فراهم ساختن امکانات تفریح و سرگرمی مهمانان در چهارچوب ضوابط اجتماعی اهمیت مضاعف یافت. در اوایل قرن بیستم، شهروندان مرفه هتلها را به‌عنوان سکونتگاه موقت خود انتخاب می‌کردند که به‌تدریج بر پذیرش آپارتمان‌نشینی و رهایی از قید سکونت در خانه‌های بزرگ و مشترک با دیگران تأثیر گذاشت. امروزه با گسترش پلورالیسم پست مدرن مسئله‌ی هتلها بر سر این است که چه نوع نمایشی را عرضه کنند. در جامعه‌ی جهانی‌شده‌ی امروز، «تفاوت» همچون کالای تجاری کمیاب، دست به دست می‌شود و مشتریان تقاضای تعدد حق انتخاب و تسهیلات متنوع را دارند. کمتر کسی می‌خواهد از خانه‌ی خود به جای دیگری که آن هم دقیقاً همچون یک خانه‌ی معمولی‌ست برود، اما آنها هم تمایلات و سلایقی هستند که باید پوشش داده شوند. انتخاب چنین افرادی معمولاً هتل‌هایی‌ست که به مثابه یک مأمن و سرپناه هستند مانند: هتل ؤایت پد، سوفیا دِ مایر، سوییس، 2004 و آنهایی که ذائقه‌ی تجملی دارند، حال و هوای لاس وگاسی با جذابیت‌های افراطی را ترجیح می‌دهند و سبک مینیمال به هیچ وجه مورد پسندشان نیست، اقامت در هتلی مانند کازینوی ونیزی مانند: ؤیلسن و همکاران، لاس وگاس، 1999 را برمی‌گزینند. گاهی هتلها این تجمل را به اتاق‌ها نمی‌کشانند و آن را در حاشیه نگه می‌دارند تا همچنان لذت بصری تماشای زندگی پرزرق و برق را پیش روی مهمانان خود قرار داده باشند (هتل اومنیا، علی طیار، سوییس) و گاهی هم کاملاً تبدیل به یک سالن مد می‌شوند مثل: هتل ورساچه در استرالیا. تعدادی از هتلها هیچ تفاوتی با آپارتمان‌های روزمره ندارند و تعدادی دیگر کاملاً فضایی سوررئال یا تخیلی عرضه می‌دارند و هریک از اینها رضایت مشتریان خاص خود را جلب می‌کنند.
اکـثر هـتـل‌هـا و مهمـانـسراهای «خـواب و صبـحـانـه» (Bed & Breakfast) توسط طراحان یا شرکت‌های طراحی مستقل طراحی می‌شوند، اما معمولاً هتلهای بزرگ و زنجیره‌ای مانند هتلهای هایات یا رستوران‌های چیلی، طراحان اختصاصی خود را دارند. پروسه‌ی طراحی و توسعه‌ی کانسپت با دقت نظر و مطالعه‌ی کامل و دقیق بر روی نیازهای تفریحی و تفرجی کاربران و رفع آنها صورت می‌گیرد. کانسپت طراحی شامل رویکردی جامع است که در آغاز پروژه و تبیین برنامه‌ی آن به گره‌گشایی عناصر متعدد پروژه در چهارچوب یک کل منسجم می‌پردازد. اگر کانسپت اشتباه باشد، طرح هرچقدر هم ناب و تحسین‌برانگیز باشد، باز هم محکوم به شکست است.
امکانات رفاهی شامل اتاق‌ها و تمامی فضاهای داخلی مربوطه در هتلی است که افراد چند ساعت تا چند روز به قصد استراحت، کار، برگزاری جلسات، کنفرانس‌ها یا غیره در آن اقامت می‌کنند. هتل مانند مجموعه‌ای ادغامی از کاربری‌ها و تسهیلات رفاهی و آسایشی‌ست. میز پذیرش، لابی، بخش اداری، آسانسور (در صورت تعدد طبقات)، اتاق‌های مجهز به سرویس‌های بهداشتی و امکانات اقامتی و با ابعاد و تسهیلات مختلف، رستوران، کافه، پارکینگ، فضای سبز و … از جمله ضروریات این ساختمان‌ها هستند و به‌عنوان سایر فضاهای رایج جانبی همانطور که قبلاً ذکر شد می‌توان به مغازه و فروشگاه، سالن‌های زیبایی، استخر و بدنسازی، امکانات گردشگری، سالن‌های رقص و مهمانی، اسپا و اتاق بازی کودکان اشاره کرد. لابی اولین مکانی‌ست که مهمانان پس از طی مسافت دور یا نزدیک، برای اقامت و استراحت (یا اهداف کاری) به آن وارد می‌شوند و گویای شأن، انضباط و سطح هزینه‌های مالی آن است. طراحی اتاق‌های مهمان باید با ظرافت و توجه زیادی صورت بگیرد، زیرا نمود تعریفی‌ست که هتل از خود به مهمانان ارائه می‌دهد. تطابق طرح اتاق و وسایل تعبیه‌شده در آن با هزینه‌ی اقامت و سطح کیفی هتل را نمی‌توان نادیده گرفت. طرح رستوران و کافه تریا و حتا غذای سروشده در آنجا هم باید هماهنگ با طرح جامع هتل باشد و توجه به تمامی ضروریات از قبیل محل‌های غذاخوری، محل ارائه‌ی سرویس‌ها، آشپزخانه، انبار مواد غذایی، سردخانه و … را طلب می‌کند. حتا طرح تک تک مبلمان و چیدمان آنها، نازک‌کاری معماری داخل هتل، نورپردازی و لوازم جانبی نیز روی کیفیت فضای غذاخوری تأثیرگذارند. طراحی آشپزخانه‌های صنعتی و تجاری یا سالن‌های ورزشی و بدنسازی تخصص زیادی را می‌طلبد و معمولاً به طراحانی که در این زمینه تجربه دارند محول می‌شود. منتقدین و کارشناسان حرفه‌های مختلف به تحلیل، ارزیابی و رده‌بندی محصولات مشابه می‌پردازند که منجر به کسب شناخت بهتر موضوعات از سوی مخاطبین و کاربران و ایجاد فضایی رقابتی و سازنده بین تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان این کالاها و سرویس‌ها می‌شود. امتیازدهی به هتلها شامل ارائه‌ی یک تا پنج ستاره می‌شود که بر اساس میزان رعایت ضوابطی از قبیل خدمات‌رسانی به مهمانان، نظافت، طراحی، امکانات و غیره به این فضاها اهدا می‌شود. در ضمن رده‌بندی‌های دیگری مانند AAA Five Diamond هم هستند که نماد الماس را برای نمایش رتبه‌بندی اهدا می‌کنند. البته در سال‌های اخیر نقدهای زیادی به شیوه‌ی امتیازدهی جاری وارد شده که عمدتاً فقدان یک سیستم جهانی و پیچیدگی معیارهای حاضر را زیر سؤال برده‌اند.
کاربری و فلسفه‌ی وجودی هتلها کم و بیش یکسان است، اما اکثر هتلها (به‌خصوص در ایالات متحده) طبق عمده کاربرد و اهمیتی که دارند، تمرکز طراحی، خدمات‌رسانی در اتاق‌ها و سایر سرویس‌های خود را روی شیوه‌ی خاصی از پذیرایی قرار می‌دهند. به همین جهت می‌توان دسته‌بندی ویژه‌ای برای آنها قائل شد: در هتلهای حرفه و تجارت (Commercial Hotels) که مهمانان آنها عمدتاً از میان تاجران و بازرگانان هستند، سرویس‌های اتاق، کافی‌شاپ، غذاخوری، لژ نوشیدنی‌ها، سرویس امانت‌داری و … با محوریت ایجاد یک فضای اداری و امن امروزی شکل می‌گیرند. وجود انواع سرویس‌های کامپیوتری و تبادل آسان و سریع اطلاعات از قبیل فکس و اینترنت از ضروریات این هتل‌هاست. هتلهای فرودگاهی (Airport Hotels) در مجاورت فرودگاه احداث می‌شوند و سرویس‌های اولیه شامل اتاق‌هایی تمیز با خدمات رسیدگی و وسایل حمل و نقل به خطوط هوایی را به مهمانان ارائه می‌دهند. نوع دیگر، مراکز کنفرانسی هستند (Conference Center) که فضا و امکاناتی برای برپایی جلسات و کنفرانس‌ها را در اختیار متقاضیان و مهمانان خود قرار می‌دهند. هتلهای اقتصادی (Economy Hotels) خدمات محدود و اولیه برای اقامت‌های کم‌هزینه عرضه می‌کنند. سوییت‌های کامل (Suite for all-Suite Hotels) دارای چیدمان و طرح وسیع و دلبازی در پلان لابی و اتاق‌های خود هستند. این هتلها از آنجا که جدا از فضای استراحت و خواب، محدوده‌ی وسیعی برای کار و سرگرمی هم در اختیار مهمان قرار می‌دهند، بسیار مورد پسند تاجران واقع می‌شوند. از طرف دیگر نیز هتلهای مسکونی (Residential Hotels) را داریم که به‌تدریج تعداد آنها رو به کاهش می‌رود. این هتلها برای اقامت‌های طولانی‌مدت انتخاب می‌شوند و تا چندی قبل طرفداران زیادی داشتند. هتلهای کازینو (Casino Hotels) بسیار لوکس و مجلل ساخته می‌شوند و معمولاً افراد برای انجام تفریح و سرگرمی‌های بسیار گران‌قیمت و وقت‌گذرانی در رستوران‌های لوکس به آنجا مراجعه می‌کنند. هتلهای استراحتگا‌هی (Resort Hotels) اغلب به دور از شهر و نقاط شلوغ آن و در محدوده‌ی ساحلی یا ارتفاعات خوش آب و هوا ساخته می‌شوند و محل ایده‌آل اقامت مسافران، مهمانان و گردشگران در طول سفرشان قلمداد می‌شوند. این هتلها سعی می‌کنند تا انواع تسهیلات، خدمات و ابزار سرگرمی را برای رضایت و خوش‌آمد مهمانانشان تهیه کنند. احداث هتلهای سبز (Green Hotels) پدیده‌ای رو به رشد در نقاط مختلف دنیاست که اصول پایداری و کاهش آسیب‌ها به محیط‌زیست تا حداقلِ ممکن را در اولویت قرار می‌دهند مانند: هتل شُر، معماران جنسلر، سانتامونیکا، 2011. یک هتل فضایی عمومی‌ست، از آن جهت که کاربران آن به طور دائم عوض می‌شوند؛ افرادی از جغرافیا و فرهنگ‌های متفاوت که جلب رضایت همه‌ی آنها کار آسانی نیست. بدیهی‌ست که یک هتل علاوه بر طراحی خوب، در درجه‌ی اول به رسیدگی‌های پیوسته و خدمات‌رسانی بی‌عیب و نقصی نیاز دارد. اهمیت و توجه به سلامت و آسایش افراد مهمان باید از طرف هتل به‌وضوح ابراز و از طریق مهمانان به‌خوبی احساس شود و این یک ضرورت است که به تداوم کارکرد هتل می‌انجامد. بر اساس همین نگرش در چند سال اخیر شاهد رشد هتلهای پایدار و سبز در نقاط مختلف دنیا هستیم.
هتـل‌های سبـز
رعایت معیارهای زیست‌محیطی در هتلها یعنی همه چیز: هتلهای سبز یعنی اهمیت به مهمانان و اهمیت به سلامت محیط و سلامت کارمندان. سبز بودن تا درهای هتل امتداد می‌یابد و مهمانان را بیشتر به خود فرا می‌خواند و آنها بعداً دوباره و دوباره سراغ چنین هتل‌هایی را می‌گیرند، زیرا می‌بینند و درک می‌کنند که تا چه حد سلامتشان مورد توجه بوده است. تنوع و تعدد کاربران هتل از هر سکونتگاه دیگری بیشتر است و توجه به جزئیات، دریافت نتیجه را تضمین می‌کند.
اقدام اصلی که باید صورت بگیرد، اندازه‌گیری میزان مصرف انواع انرژی، آب و ضایعات دورریز و سپس سعی در کاهش آنهاست. محبوبیت این رویکرد در میان هتلها روز به روز در حال افزایش است و راهکارهای زیادی وجود دارد که به‌سادگی نتیجه‌ای مؤثر حاصل می‌آورند: هنگامی که معیارهای مؤثر در مصرف بهینه‌ی انرژی همچون سیستم‌های مدیریتی، لامپ‌های فلوئورسنت، فن‌های سقفی، کفپوش‌های الیاف طبیعی، دیمرهای نورپردازی، حسگرهای حرکتی در سرویس‌های بهداشتی عمومی، اتاق جلسات و ورزش و غیره احتساب می‌شوند، هزینه‌ی انرژی‌های مصرفی به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. زمانی که تکنیک‌ها و تجهیزات صرفه‌جویی در مصرف آب مانند سردوش‌های کم‌فشار، سِرو آب در رستوران تنها در صورت درخواست، نصب سوپاپ‌های شیر کم‌مصرف، سیفون‌های کم‌فشار و غیره به‌کار گرفته می‌شوند، صورت‌حساب مصرف آب کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کند. استفاده از کتان و پارچه‌های الیاف طبیعی به‌شدت در رویکرد طبیعت‌دوستی تأثیرگذار است. در یک مورد دیده شد که تنها با تغییر رویه‌ی آشپزخانه که بی‌ملاحظه آب را مصرف می‌کرد، دو هزار گالن آب در سال صرفه‌جویی شد. هزینه‌های گزاف ناشی از تولید و انتقال زباله‌ها با استراتژی بازیافت و مصرف کالاهایی که دورریز کمتر دارند، به نفع صاحبان هتلها تمام می‌شود. برخی هتلها در یک روز محصولات و کالاها را تحویل می‌گیرند ودر روز دیگر، متريال‌های بسته‌بندی را به همان فروشندگان تحویل می‌دهند تا بازیافت و در جایی دیگر استفاده شوند. یک هتل بین‌المللی در نیواورلئان برنامه‌ی بازیافت جدیدی را آغاز کرد و کارمندانی را برای تفکیک مواد دورریختنی، استخدام کرد. نتیجه شوک‌آور بود: وسایل قابل بازیافت زیادی مانند پیش‌بند، حوله، قاشق و غیره از روی غفلت دور ریخته می‌شدند و پیدا کردن و جمع‌آوری آنها 1000 دلار در ماه به نفع هتل تمام شد. رویکرد سبز در مواد غذایی نیز تأثیر گسترده‌ای دارد؛ چه طبخ و چه مصرف، و فرهنگ‌سازی در مورد کاهش دورریز مواد غذایی و تفکیک زباله‌های این بخش رو به گسترش است. شامپو و شوینده‌های بهداشتی دیگر بی‌ملاحظه و کیلویی در اتاق‌ها ارائه نمی‌شوند. در اتاق‌ها از سطل‌های زباله‌ی قابل بازیافت با طراحی زیبا و خوبی استفاده می‌شود.
ساختمانی که سبز باشد، یعنی هر کاری را با فکر به سلامت محیط زیست و کاربرانش انجام می‌دهد و این در مورد هتل یعنی سلامت بیشتر مسافرها، کارکنان و مدیران. شکی نیست که وقتی عطر، گاز، دود، قطرات و ذرات ریز سمی یا مواد شیمیایی مضر در هوا، غذا یا هرچه که لمس می‌کنیم نباشد، نه از راه پوست و نه تنفس وارد بدن نمی‌شوند. متأسفانه این فرهنگ اشتباه فراگیر شده که زندگی در هتل به هنگام مسافرت، یعنی ریخت و پاش داشتن و مصرفی بودن، که عاقبت خوشی ندارد. تعبیه‌ی آویزها یا کارت‌ها روی ملحفه و حوله‌ها با نوشته‌هایی به این مضمون که «می‌توان بیش از یک‌بار هم از اینها استفاده کرد»، مهمان را تشویق می‌کند که عادت اشتباه تعویض هرروزه‌ی اینها را کنار بگذارند. کاهش هزینه‌ها با نظر مثبت مهمانان در این باره همراه بود که عموماً گفته‌اند: «بسیار خوشحال هستیم که می‌بینیم این هتل به فکر ماست و به سلامت محیط زیست و انسان‌ها اهمیت می‌دهد.» باب برگر، مدیر هتلی در کالیفرنیا بعد از پذیرفتن اجرای راهکارهای سبز با تردید، اعلام کرد که حتا اگر یک مورد نقد منفی از مهمانان بشنود، این کار را متوقف خواهد کرد، چون نظافت و اعتماد کاربران، برایش اولویت اول است. اما آنطور که به مجله‌ی لاجینگ گفت، «بیش از 4 ماه گذشت و چنین نشد و مستخدمینی که روزانه بیش از 15 سرویس خواب را عوض می‌کردند، بعضی اوقات حتا از یک اتاق هم درخواست تعویض نداشتند. مهمانان پذیرفته‌اند که لزومی ندارد هرروز حوله‌ها عوض شوند. باید این کار را 10 سال پیش آغاز می‌کردیم.»
مدیر یک هتل سبز پیوسته به فکر راه‌هایی برای کاهش مصرف آب و انرژی و ضایعات دورریز است تا در سلامت مهمانان و محیط‌زیست سهمی داشته باشد. او در رأس امور قرار دارد، در حالی که کارکنان اداری، خدمه، کارکنان آشپزخانه و غیره و حتا مهمانان هم در این راستا نقش پررنگی دارند و شواهد نشان داده که آنها از گذران تعطیلات خود در مکانی سبز بی‌نهایت هم خرسند بوده‌اند و برای دفعات آینده هم سکونت در چنین مکانی را در اولویت قرار داده‌اند. از آنجا که در هر بار ساخت بنایی سبز، احتساب مواردی که می‌توان رعایت کرد آسان نیست، اخیراً مؤسسه‌ی هتلهای سبز در آمریکا مجموعه ضوابطی را تدوین کرده که حاوی معیارها، تکنیک‌ها و راهکارهایی برای هدایت هتل به سمت ساختمانی سبز و پایدار است، به این ترتیب شناسایی این شاخصه‌ها و رعایت آنها برای صاحبان هتلها بسیار آسان شده است. رسانه و دولت که جای خود دارد، اما این وظیفه تا حد زیادی بر دوش شرکت‌ها و مؤسسات طراحی و معماری‌ست تا با اعلام اطلاعاتی از قبیل سود حاصل از صرفه‌جویی، بهبود سلامت جسمی افراد کاربر، علاقمندی مهمانان و افزایش تعداد آنها و غیره، کارفرما و هتل‌دار را به فعالیت در این سو متمایل کنند. ازجمله اقدامات مؤثر در این زمینه عبارتند از: گذاشتن ظروف کوچک‌تر برای سرو خوراک و صبحانه، استفاده از پارچه‌های لک شده به‌عنوان پیش‌بند به جای پیش‌بندهای کاغذی و یک‌بار مصرف یا استفاده از آنها به جای کیسه‌های رختشوی‌خانه و دستمال‌های نظافت، ارائه‌ی دوچرخه به مهمان‌هایی که تمایل به این کار دارند، جایگزین کردن بلیتهای کاغذی با سکه یا کارت‌های الکترونیک در پارکینگ، استفاده از متريال‌های بازیافت‌شده یا قابل بازیافت در سطوح مختـلف سـاختـمان (هتـلی در ؤیـسکانسین از بـازیـافـت شیشه‌های دودی اتومبیل‌ها، تایل‌های جذابی به‌عنوان کفپوش ساخته است)، استفاده از مواد غذایی، سبزیجات و میوه‌های ارگانیک، بهره‌‌ی حداکثر از نور طبیعی به جای روشن کردن لامپ، بهره از انرژی خورشیدی برای تهویه و گرمایش، استفاده از مواد شوینده در حد رفع نیاز، استفادهی حداقل از کودهای شیمیایی در باغ و فضای سبز، استفاده از بارش‌های طبیعی برای آبیاری و غیره. اخیراً انجمن هتلهای سبز در آمریکا تأسیس شده که هدفش، اول آگاه‌سازی افراد است و در قبال هزینه‌ی کمی که دریافت می‌کند، اطلاعات و آمار مربوط را ارائه می‌دهد. در وهله‌ی دوم انجمن قصد کارآفرینی و راه‌اندازی گونه‌ی متفاوتی از تجارت را دارد که بدون شک بر تعداد مهمانان و بالطبع، کارفرماهایی که به این شیوه روی می‌آورند، می‌افزاید. هرچه باشد از آمریکا و کانادا گرفته تا آسیا، تفکر و سبک معماری و زندگی سبز و پایدار در حال رشد است. مفاهیمی همچون اکوتوریزم، گردشگری سبز، سفر پایدار و مانند اینها زاده‌ی همین روند و پدیده‌هایی رو به رشد هستند. در سال 1992 دو بنیاد به نام‌های مشارکت گردشگری بین‌الملل (ITP) و انجمن جهانی گردشگری و سفر (WTTC) تأسیس شدند که اولی با فراخواندن هتلهای بزرگ بین‌المللی، آنها را تشویق به همکاری در وظایف اجتماعی و زیست‌محیطی می‌کرد و دومی بر جنبه‌ی اقتصادی و تأثیرات این عملکرد بر گردشگری و مسافران تمرکز داشت. این دو سازمان میزان کربن تولیدی توسط هتلها را زیر نظر دارند و تاکنون بیش از 15,000 هتل در جهان به این جمع پیوسته‌اند؛ آنها با پذیرفتن متد اصول اندازه‌گیری کربن در هتلها (HCMI)، سعی در کاهش کربن دارند. مجموعه‌ی گردشگری پکن، استراحتگاههای بین‌المللی دایموند، هتلهای فِیرمونت، هتلهای هیلتون، هتل‌هایی از هنگ‌کنگ و شانگهای، شرکت هیات، مجموعه هتلهای بین‌قاره‌ای، مجموعه هتلهای پَن پسیفیک، هتلها و استراحتگاههای بین‌المللی استارؤود و بسیاری نام‌های معروف دیگر در این صنعت، عضویت در این فعالیت را در دستور کارشان قرار داده‌اند.
به‌زودی زمانی فرا می‌رسد که تمام املاکِ غیر، فروخته یا واگذار می‌شوند و ساختمان‌های سبز محبوب‌تر و گران‌بهاتر می‌شوند، زیرا که صورت‌حساب مصرف انرژی‌ها را تا حد باورنکردنی کاهش می‌دهند و زندگی سالم‌تری را فراهم می‌کنند و در این میان فرقی نمی‌کند که یکی از شعبه‌های بین‌المللی باشید یا یک هتل خواب و صبحانه. نحوه‌ی عملکرد، تأثیرگذار است. تثبیت رویکرد سبز بی‌تردید در آغاز کار آسان نیست و جزئیاتی که نتیجه‌ی نهایی را شکل می‌دهند، بسیار متعدد و همه‌ی آنها مؤثر هستند. تجهیزاتی که برای این منظور به‌کار می‌روند ارزان نیستند، اما مدیران واقعی ارزش این سرمایه‌گذاری را درک می‌کنند. زمانی که تفکر داشتن سبک زندگی با احترام به طبیعت و محیط زیست فراگیر شد، این کسب و کار هتلهای «سبز» است که حسابی رونق می‌گیرد؛ و به نفع انسان و طبیعت است که چنین اتفاقی هم در طراحی هتلها و هم در سایر جنبههای معماری و سبک زندگی محقق شود.
مطالب مرتبط
