تجدید بنای مدرسه‌ی دارالفنون (1307-1314 شمسی)
کار تجدید بنای مدرسه‌ی دارالفنون از سال 1307 آغاز شد و کلاس‌های غربی مدرسه در دو طبقه در سال 1308 به بهره‌برداری رسید. در همین سال کار نوسازی عمارت شمالی آغاز شد. فعالیت‌های ساختمانی در سال‌های بعد ادامه یافت و دو تالار بزرگ در سال‌های 1313 و 1314 در جنوب مدرسه احداث شد.
ورودی اصلی مدرسه از شرق و از خیابان ناصرخسرو است. پس از طی فضای واسط، راهروی طویلی راه به ایوان شمالی می‌برد که بر محور تقارن فضای میانی، یعنی حیاط مرکزی، قرار دارد. ایوان دیگری در جنوب حیاط در تقارن با ایوان شمالی است. سه طرف حیاط به جز ضلع جنوبی را کلاس‌ها احاطه کرده‌اند. پنجره‌ی کلاس‌ها به حیاطی مشجر با حوضی در مرکز گشوده می‌شوند. آنچه نظم فضایی و هندسی حیاط داخلی، ایوان‌ها و بدنه‌ها را شکل می‌دهد در تداوم معماری حیاط‌های مرکزی دوره‌ی اسلامی در مدارس و مساجد ایران است. چهار ارتباط فرعی مشابه با نمونه‌های مدارس قدیمی از چهار گوشه‌ی بنا به راهروهای سراسری در پشت کلاس‌ها و پله‌های طبقه‌ی بالا می‌رسد. ایوان جنوبی که در طرح اولیه، محل ارتباط اصلی مجموعه با داخل ارگ سلطنتی بود و ورودی اصلی را تشکیل می‌داد، در تجدید بنا به بخش فرعی تبدیل شده و به این ترتیب تغییری اساسی در موقعیت باغ مرکزی (حیاط) در رابطه با محل ورود ایجاد کرده است. در این تغییر سلسله مراتب اولیه از بین رفته و ارتباطی فرعی از طریق راهرو از خیابان ناصرخسرو جایگزین شده است. تمامی ساختمان‌های قاجاری مدرسه توسط مارکف تجدید بنا شده است. در این نوسازی گرایش‌های معماری مارکف با معماری قاجاری مدرسه کاملاً متفاوت بوده، ولی نظام عمومی استقرار بنا، شامل قرار گرفتن در چهار طرف یک حیاط مرکزی با الگوی مدارس قدیمی ایران ابقا شده است. تکرار ایوان‌های شمالی و جنوبی، استفاده از کاشی‌کاری، مقرنس، آجرکاری و قوس تیز در تجدید بنای دارالفنون، همگی در تداوم الگوهای معماری دوره‌ی اسلامی و صفوی است. روش تجدید بنای مدرسه‌ی دارالفنون توسط مارکف را می‌توان مبتنی بر پذیرش ساختار هندسی و فضایی قبلی بنا و انتخاب معماری اسلامی در پوشش نماها و عناصر و تزئینات به جای معماری فرنگی دوره‌ی قاجار دانست. آنچه انتخاب قاطع این روش را مورد تردید قرار می‌دهد، تغییر در موقعیت و سلسله مراتب ورودی در الگوی قدیمی مدرسه و از سمت جنوب است که احتمالاً پاسخ آن در موقعیت و درجه‌بندی معابر در تاریخ تجدید بناست، به‌خصوص که ورودی و درب شرقی دارالفنون از زمان تجدید بنا و به سال 1292 شمسی ساخته شده و در تجدید بنای سال 1307 وضع موجود بنا تلقی می‌شده است.
مطالب مرتبط
