محمدرضا مقتدر
Mohammadreza Moghtader
محمدرضا مقتدر متولد 1310 در تهران بود. او کارشناسی معماری خود را از مدرسهی معماری پاریس به سال 1335 گرفت و در سال 1345 برندهی مدال طلا در زمینهی عکاسی معماری از سنتو شد و تنها به فاصلهی یکسال بعد (1346) جایزهی معماری ایرانی را از وزارت آبادانی و مسکن دریافت کرد. مقتدر در گروه مهندسین فرانسوی ژیکوف، مهندسین مشاور مقتدر، آندرف-مندا و مهندسین مشاور مدام به فعالیت حرفهای پرداخت. او همچنین در خارج از کشور، عضو جامعهی معماران فرانسه و مؤسس دفتر معماری 2آ -2ب در پاریس بود.
مقتدر به تاریخ 23 اسفند 1393 در پاریس، پس از مدتها دیالیز و مبارزه با بیماری، دار فانی را وداع گفت و جسم او را با همراهی تعداد زیادی از دوستدارانش در حومهی پاریس به خاک سپردند. در اردیبهشت 1394 انجمن مفاخر معماری ایران بزرگداشتی با نام “راوی باغ ایرانی” در تالار فرخی یزدیِ باغ موزهی قصر برگزار کرد و ضمن نمایش آثار و سخنرانی در باب صفات اخلاقی او، تندیس این انجمن را به دختر وی اعطا نمود.
تعدادی از آثار معماری شاخص طراحی و ساخته شده توسط مقتدر عبارتند از: فرودگاه سنندج، دانشکدهی الهیات دانشگاه تهران، سایت جامع دانشگاه شیراز، خوابگاه دانشجویان دانشگاه شیراز در باغ ارم، مجموعهی ورزشی دانشگاه تبریز، دانشکدهی کشاورزی و ساختمان اداری دانشگاه تبریز، دانشکدههای کشاورزی، علوم و پرستاری دانشگاه اهواز، هتل بینالمللی تبریز، هتل-کاروانسرای آبادان، سینما آریانا در شیراز، طرح جامع شهر تبریز، طرح جامع مرکز تکنولوژی هستهای اصفهان.
محمدرضا مقتدر همچنین مقالات متعددی را تألیف کرده و کتاب باغ ایرانی: بازتابی از بهشت را به رشتهی تحریر درآورده است.
تلاش برای شناخت ایران
در نیمهی نخست دههی 1330 خورشیدی مقتدر در طی سفرهایش در ایران، اقدام به عکسبرداری از سرتاسر کشور کرد که بررسی آثار وی در این حوزه نشاندهندهی بینش و بنمایههای فکری اوست. مقتدر به نقش انسان در کنار آثار معماری اهمیت میدهد. در اکثر تصاویر ثبتشده توسط او، مردم عامی، کشاورزان، چوپانها و کودکان شاد ایرانی حضوری جدی دارند. در این حضور، آنها بر حاشیهی بناها تنها نقش پُرکننده را ایفا نمیکنند بلکه خود در متن تصویر هستند. این انسانها سوژه ی عکاسی هستند و بنای معماری، بافت و غیره تبدیل به پسزمینهی روایت داستانی او شدهاند؛ روایتی که در اکثر عکسهای او رنگوبوی سادگی و ساده زیستن میگیرد. افراد در این تصاویر، جزئی از ترکیببندی عکسها هستند و گویی عکاس سعی داشته منظوری از معماری زمینهگرا، معماری بومی و ساختارهای ساده را نمایش دهد. نکتهی جالب آنکه رد پای همنشینی با سوژهها، نزدیکی به آنها تا حد دستیابی به یک فضای صمیمی و سپس عکسبرداری از آنها آشکارا در این تصاویر دیده میشود و جالبتر آنکه جملگی این صفات در شخصیت فردی وی نیز نمود داشتند.
نکتهی قابل ذکر دیگر در باب عکسهای مقتدر، نگاه متفاوت او به معماری ایرانی است. در حالی که بیشتر عکاسان معماری ایرانی سعی در عکسبرداری از فرمهای چشمنواز ایرانی میکنند، مقتدر بر محورها و سکانسها تأکید دارد؛ این محورها گاه نمودی عینی و فیزیکی دارند –مثلاً یک گذر یا یک ساباط قدیمی- اما در برخی موارد نیز این محور رنگوبویی معنوی به خود میگیرد، مانند سیر حرکت نور یا یک محور جریان طبیعی.
چشمانداز نیز از دیگر عناصر مورد توجه مقتدر بوده است. البته در این چشماندازها، همانطور که ذکر آن رفت، سوژهی انسانی جای خود را دارد اما به نظر میرسد مقتدر سعی داشته در کنار توجه به چشماندازها، سطوح را نیز به چالش بکشد. به این ترتیب گاهی عمق این چشمانداز در حد یک پرسپکتیو تکنقطهایِ بسیار ساده است و گاهی پرسپکتیو او تا عمق بینهایت یک منظره ادامه مییابد.
محمدرضا مقتدر، هنرشناس و معمار ایرانی، پس از سالها تحمل دیالیز در اسفندماه سال 1393 در پاریس دار فانی را وداع گفت.
درگذشت او خاتمهای بود بر سالی سخت و سنگین بر معماری ایران؛ سالی که در آن هوشنگ سیحون نیز درگذشت. یادداشت حاضر، نگاهی دارد به بیستسال معماری محمدرضا مقتدر در ایران؛ فعالیتی که از سال 1337 آغاز شد و در سال 1357 خاتمه یافت. به نظر میرسد موضوعات “فرایند طراحیِ قائمبهذات، بررسی و معرفی فرایند طراحی معماران برجسته و معرفی روش طراحی آنها” برای فراگیران معماری دارای جذابیت و حامل بار آموزشی باشد. اینکه معمار، چگونه با مسأله برخورد داشته، از چه زاویهای به آن نگریسته، چگونه آن را حل کرده و بعضاً آن را بازیچهی دست رؤیاپردازی و آرمانگراییهای خود قرار داده، بخش اعظم این جذابیت و بار آموزشی میباشد. نتایج دوران خودآموختگی مقتدر و سفرهای او در سرتاسر ایران، پژوهش و شناخت در باب هنر ایرانی، فرش ایرانی و عکاسی از ایران در جریان طراحیهای بعدی او قابل ردیابی است. اهمیت این اثر آنجایی روشن میشود که وی پس از خروج مجدد از ایران و مراجعت به فرانسه برای ارائهی پروژهی دیپلم خود، تأکید بر استفاده از انگارههای ایرانی داشته و در این راه متحمل مصائبی نیز شد اما پروژهی وی در انتها جایزهی بهترین پروژهی دیپلم معماری آن سالِ (1335) وزارت آموزش عالی فرانسه را نصیب وی کرد که نشان از درک صحیح و عمیق او از راهی داشت که بعداً با جدیت و صلابت مضاعف در پیش گرفت.
نام و نام خانوادگی: محمدرضا مقتدر
آخرین مدرک تحصیلی/دانشگاه محل: کارشناسی معماری خود از مدرسهی معماری پاریس در سال 1335
بنیانگذار مهندسین مشاور مدام
افتخارات و جوایز:
جایزه نخست غرفه نمایشگاه شرکت ملی نفت ایران 1960
جایزه نخست طرح شهرسازی مجموعه مسکونی بانک سپه در تهرانپارس 1962
جایزه نخست و مدال طلای عکاسی معماری از «سنتو» 1966
جایزه نخست «معماری ایرانی» از وزارت آبادانی و مسكن 1967
چاپ کتاب «باغ ایرانی» به زبان انگلیسی با همکاری مهدی خوانساری و مینوش یاوری در واشنگتن
همکاری با مهندس میشل اکوشار در طرح توسعه موزه كويت 1982
همكاري با مهندسان مشاور « AT.A.A » در طرح بازسازی باغ های تاریخی كاخ «بلويس» در شهر «بلوا» فرانسه
طرح مجموعه جهانگردی «ازمير» تركيه 1984-1986
تاسيس دفتر معماري ۲A-۲M با مهندس «اس.مونير» (S.MONNIER) و همكاران در پاريس 1988
تهيه طرح «آپادانا» به سفارش موسسه IRCEF در «فلوريدا» آمريكا 1988
تهيه طرح تيپ يك رشته هتل در آسياي مركزي براي گروه فرانسوي ACCOR 1990
تهيه طرح و نظارت بر ساختمان استوديوهاي هنري و مسكوني و بازسازي ساختمان هاي اداري براي چند شركت فرانسوي در پاريس (1990-1995)
مشاغل و مسئولیتهای گذشته
همکار گروه مشاوران فرانسوی ژیکو ۱۳۳۶ ۱۳۳۸
عضو مؤسس مهندسان مشاور مقتدر آندرف، تهران ۱۳۳۹
عضو مؤسس مهندسان مشاور مدام ۱۳۴۶
عضو جامعه معماران فرانسه از ۱۳۶۰
مؤسس دفتر معماری پاریس ۱۳۶۷
مؤسس دفتر معماری الف – آب پاریس ۱۳۶۷
فعالیت های حرفه ای
طراحی پروژه های مهندسان مشاور مقتدر آندرف و مدام
طرح جامع شهر تبریز ۱۳۴۶
مجتمع دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز و کوی دانشجویان باغ ارم ۱۳۴۶ ۱۳۶۳
کتابخانه دانشکده پزشکی ؟؟؟
ساختمانهای دانشکده های ادبیات و علوم کتابخانه مرکزی و خوابگاه دانشگاه شیراز ۱۳۵۳- ۱۳۵۸
دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز ۱۳۴۲
مرکز اداری و کانون دانشجویان دانشگاه تبریز ۱۳۵۰
مجموعه ورزشی دانشگاه تبریز ۱۳۵۳
دانشکده کشاورزی و دانشکده علوم دانشگاه اهواز ۱۳۵۱ – ۱۳۵۲
مدرسه پرستاری دانشگاه اهواز ۱۳۵۴
دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ۱۳۵۵
هتل کاروانسرا آبادان ۱۳۵۳
هتل انترناسیونال تبریز ۱۳۵۳
مهمانسرا و سینما آریانا شیراز ۱۳۵۴
طرح جامع مرکز تکنولوژی هسته ای اصفهان
طرح توسعه موزه کویت ۱۳۶۱
طرح بازسازی باغ های تاریخی کاخ بلوا – فرانسه و طرح مجموعه جهانگردی در ازمیر ترکیه ۱۳۶۳ – ۱۳۶۵
تهیه طرح آپادانا، فلوریدا آمریکا ۱۳۶۷
تهيه طرح تیپ یک رشته هتل در آسیای مرکزی ۱۳۶۹
طرح و نظارت ساختمان استودیوهای هنری ساختمان مسکونی و بازسازی ساختمان پاریس ۱۳۶۳ – ۱۳۷۴ تهیه گزارش حفاظت آب در فلات ایران سازمان ملی یونسکو، پاریس، ۱۳۶۱
سخنرانی در کنگره پژوهشگران جهان اسلام در مورد سهم معماری ایرانی در هنر اسلامی فرانسه ۱۳۶۵
سخنرانی در کنگره بینالمللی تهران درباره پایتخت در مرکز تحقیقات فرانسه ۱۳۶۸ سخنرانی در زمینه شیوۀ باغ ایرانی و تاریخ باغ سازی در ایران
دانشگاه سوربن ، پاریس (۱۳۷۹ مؤسسة سلطنتى جغرافيا، لندن ۱۳۸۰ دانشگاه ژم ۱۳۸۰ بنیاد محمد مصدق، ژنو /۱۳۸۴ موزه هنر و تاریخ ژنو ۱۳۸۵