مهد کودک فوجی، معماری از شرکت معماران تزوکا توکیو، ژاپن، 2007

Fuji Kindergarten, Architecture by Tezuka Architects, Tokyo, Japan, 2007

در راستای اهدافی که ساختمان یک مهدکودک در ارتباط با نگهداری و آموزش کودکان در حومه­ ی شهر توکیو بر عهده دارد، معمار پروژه، تاکاهورا تِزوکا، از خود می ­پرسد: «کودکان در یک مهدکودک چه می­ کنند؟» پاسخ: «بازی و دویدن درون یک زمین ­بازیِ دایره ­ای­ شکل».
در سال 2007 تزوکا با یاری همسرش “یو” که همکارش هم بود، و مدیر شرکت هنری یونیکلو، کاشیوا ساتو، گروهی را برای طراحی خلاقانه و توسعه­ ی مهدکودک تخم­ مرغی­ شکل فوجی تشکیل داد. مالک و مدیر مهد، سِکیچی کاتو از گروه طراحی خواست تا طرحی را برای مهد متصور شوند که عرصه­ای مناسب برای آموزش و یادگیری تعداد تقریبی 600 دانش­ آموز باشد.
امروزه، این مهدکودک یکی از بزرگ‌ترین مهدهای سراسر ژاپن است که محیطی مناسب را برای بروز استعدادها و پیشرفت­های فردی هریک از دانش­آموزان فراهم می­ آورد. این ویژگی از طریق ایجاد ساختمانی مانند یک زمین­ بازی وسیع فراهم شده است؛ ساختمانی تخم ­مرغی­ شکل و فاقد دیوار که در آن کلاس­ ها، زمین­ های بازی و سایر تسهیلات آموزشی با هم تلفیق شده و همانند یک زمین ­بازی بزرگ، کودکان را در جست ­وجو و یافتن نیازهای فردی خود و انطباق آنها با محیط طبیعی پیرامون یاری می ­رساند. مهم‌ترین بخش مدرسه بام آن است که منظر آن مشرف به حیاط میانی‌بوده و در درجه­ ی اول یک زمین ­بازی است، اما در عین ­حال برای آموزش­ های رسمی و آکادمیک نیز استفاده می­ شود. وجود کف­پوش­ های چوبی و مسیرهای بازی بر روی آن با دوبرابر کردن فضای بازی و بردن آن در ارتفاع، کودکان را به جست‌وجو و کشف هرچه بیشترِ محیط پیرامون خود تشویق می­ کند. ساختمان سه درخت زِلکُوا را که از دیرباز تا کنون جزو دارایی­ های مدرسه محسوب می ­شوند، در دل خود جای داده است. این درختان الگویی زنده و در دسترس برای یادگیری کودکان از محیط­ زیست موجود هستند و در عین ­حال، سایه­ ی آنها در فصل تابستان فضایی خنک را برای بازی آنها فراهم می­آورد. هر کلاس دارای پلکانی به سمت بام است که توسط ریسمان ­هایی در دو سمت خود برای حفاظت و امنیت کودکان در عبور از آنها در نظر گرفته شده است. یک سُرسُره­ی بزرگ در بام قرار دارد که در صورت عدم تمایل کودکان به استفاده از راه ­پله، آنها را به سوی حیاط مرکزی مجموعه سُر می­دهد.
فرم تخم­ مرغی زمین و نبود دیوار بین کلاس ­ها باعث می­ شود که فضاها از پویایی و تعامل بصری بالایی برخوردار باشند و این خود راه­ حلی ساده در جهت پیاده­ سازی رویکرد نوین “استفاده از فضاهای آموزشی باز” است. به جای دیوار، کلاس ­ها توسط مکعب­ های چوبی از هم جدا می­شوند، این مکعب­ها در سه سایز و برای کودکان در سنین مختلف طراحی شده ­اند و اگرچه گاهی به‌عنوان صندلی، میز و حتا وسیله­ ی بازی آنها مورد استفاده قرار می­گیرند، اما در اصل برای جای دادن وسایل آموزشی معلمان و تفکیک فضاها هستند. دلیل استفاده از مکعب ­های چوبی، سبُکی این احجام و جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از افتادن آنها بر روی کودکان است.
فضای داخلی و حیاط میانی توسط دیوارهای سراسر شیشه­ ای و متحرک که در روزهای گرم برای ایجاد تهویه­ ی بیشتر قابل باز شدن هستند، از هم جدا شده­ اند. در تابستان این جداره ­ی شفاف، جمع شده و باعث تلفیق محیط درون با فضای بیرونی می­شود.
در زمستان، این جداره­ بسته شده و فضای درونی به ­وسیله­ ی سیستم “گرمایش از کف” گرم می­ شود.
مرز بین فضاهای داخلی و حیاط میانی بسیار کم­رنگ است؛ این ویژگی باعث می­شود که فضاها در عین انسجام، از انعطاف­ پذیری آموزشی بالایی نیز برخوردار باشند و همچنین کودکان را به کسب تجربه از یکدیگر و نیز از طبیعت موجود و یادگیری در حین بازی تشویق ­کند. یکی از مهم‌ترین اهدافی که مسئولین مدرسه و طراحان بر آن تأکید داشتند، یادگیری مستقیم از طریق لمس و تجربه­ ی ساخت هر چیزی توسط خودِ دانش ­آموزان است؛ نمونه­ ی آن حباب­ های روشنایی‌ست که در بام کار شده و کودکان به‌راحتی می­ توانند با روشن و خاموش کردن آنها، ایجاد یک تغییر توسط خود در محیط اطراف را، حس کنند و بدانند که منبع این روشنایی از کجاست. بنابراین مسلم است که اصول طراحی و رویکرد معماری کاملاً با برنامه ­ی نوین آموزشی مانتِسوری هم‌سو است (مانتسوری نام روشی‌ست که توسط ماریا مانتسوری برای اولین بار مطرح شد و بر استقلال فردی و آزادی همراه با نظارت نامحسوس و احترام به رشد و پیشرفت طبیعی کودک در محیط­ های آموزشی تأکید دارد). کاتو می­گوید: «هدف اصلی ما در مهدکودک فوجی، تغییر نحوه­ ی آموزش سنتی و بنا نهادن استانداردهای نوین آموزشی برای آینده است. ما خواستار آن هستیم که کودکان نه ­تنها از آموزگاران خود، بلکه از محیط پیرامون خود شامل درختان، سنگ‌ها و زمینی که بر روی آن زندگی می­کنند، درس بگیرند. با چنین رویکرد آموزشی، آنها یاد می­گیرند که بخشی از محیط پیرامون خود هستند و بنابراین نسبت به آن احساس مسئولیت می­ کنند.» تِزوکا می­گوید: «این مهد کودک مجموعه­ ای از بازی­ های خلاقانه است. با در اختیار داشتن اسباب­ بازی‌های کمتر، کودکان مجبور می­ شوند از خلاقیت خود در بازی و کشف روش ­های جدید استفاده کنند. تحقیقات گسترده ­ای بعد از بازگشایی این مهد کودک صورت گرفته و نتایج آن نشان می­ دهد که دانش ­آموزان این مهد، به جای 6 بازی معمولی در طول روز، از 12 بازی برای سرگرم کردن خود استفاده می­کنند که بیشتر به دلیل توانایی دسترسی آنها به فضای باز و محیط بیرونی، بسیار متنوع هستند.» لباس­ ها تحت نظارت و مدیریت هنری سِتیو و برای ایجاد تحرک بیشتر در کودکان، دوباره طراحی شدند. سِتیو می­گوید: «من لوگوی مهد را تغییر دادم و لباس­ها را از نو طراحی کردم تا سرزندگی و آزادی­ای را که در رفتار بچه ­ها و فضای مهد موج می­زند، نشان بدهم» کودکان تی­شرت­ هایی با رنگ­های شاد و روشن بر تن دارند که بر روی آن نوشته شده: «به من کمک کنید تا وظیفه ­ام را خودم به‌تنهایی انجام دهم».

مدارک فنی