کتابخانهی فنی ملی پراگ پراگ، جمهوری چک/ شرکت معماران آرکیتکتی، 2009
National Technical Library of Prague, 2009

کتابخانهی فنی ملی شهر پراگ سابق بر این در ساختمانی به نام کلِمنتینوم قرار داشت که پس از تکمیل بنای جدید کتابخانه در سال 2009، تمامی کتابها، منابع و اطلاعات به ساختمان جدید منتقل شدند. طرح ساختمان جدید در سایتی به وسعت 11,470 متر مربع در سال 2000 به مسابقه گذاشته شده بود (با سرمایهگذاری وزارت آموزش) و معماران شرکت آرکیتکتی موفق شدند تا از میان 50 طرح، نظر داوران را جلب کنند و جایزه و امتیاز طراحی را بهدست آوردند. این کتابخانه با زیر بنایی به مساحت 51,434 متر مربع، امانتدار مجموعهای غنی از کتابهای فنی مربوط به علوم طبیعی و کاربردی و همچنین علوم اجتماعی مرتبط با حوزهی فنیِ متعلق به کشور جمهوری چک و سایر کشورها میباشد. فلسفهی طرح، بر پایهی محوریت قرار دادن کاربری و آسایش مراجعین بوده و اشاراتی به سبکِ هایتک در آن دیده میشود.
ایدهی ساخت یک کتابخانهی فنی جدید در شهر، به دههی 90 میلادی برمیگردد و در حالی که مسابقهی گزینش طرح برای معماران در سال 2000 برگزار شده بود، اجرای آن همچنان تا سال 2004 به تعویق افتاد تا زمانی که شرکت انبوهسازی به نام سِکایرا گروپ امتیاز اجرا را در دست گرفت. روند ساخت از سال 2006 آغاز شد و در ژانویهی 2009 به پایان رسید و کتابها و منابع به خانهی جدید منتقل شدند.
تعداد منابعی که بهعنوان کانسپت معماری اتخاذ شده، کم نبود که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد:
1. مضمون فضایی که شامل پلانهای تاریخی شهر میشد.
2. پاسخ طراحان به ایدهی مؤسسه و بهخصوص نقش ساختمان در متن اجتماع امروزی (که به همین دلیل بیشتر فضای طبقهی همکف به کافه، نمایشگاه و تالار همایش اختصاص داده شده تا محلی برای کتابداری و کتابخوانی).
3. فرم و مصالح، انتخابیست که باید همزمان نمود مدرن و تندیسوار بودن طرح میبود (بهعلاوه، از ابتدا برای مسئولان مهم بود که کارکرد ساختمان با صرفهجویی انرژی و مصرف بهینهی آن همراه باشد و این حتا در شکل ظاهری ساختمان هم حس شود). بخشی از کانسپت ذهنی طراحان استفاده از محیط باز پیرامون بنا بود (فضایی اجتماعی در جانب غربی و یک پارک سرسبز در سمت شرق) و در نهایت آنکه طرح فضای داخلی و گرافیک ساختمان از مفهوم یک کتاب درسی فنی پیروی میکرد. بنابراین میشد برای درک بهتر چگونگی طراحی و کارکرد ساختمان از عناصر زیادی مانند اینستالیشنها استفاده کرد.
ساختمان کتابخانه دارای 6 طبقه و 3 طبقه زیرزمین است که انبار کتابها، تأسیسات و پارکینگ در زیرزمین قرار دارند. در همکف و طبقهی دوم، ورودی اصلی به کتابخانه و تمام تسهیلات مکمل شامل تالار کنفرانس، نمایشگاه، کافهتریا و کتابفروشی وجود دارند که همه حول راهروی ورودی چیده شدهاند. این راهرو محل خوبی برای ملاقاتها و گفتوگو با افراد داخل کتابخانه و دانشجویان است و از همین رو ساختمان دارای 4 ورودی از 4 طرف اصلیست. اینجا فقط یک کتابخانه نیست، یک فضای همگانیست که کمبودش احساس میشد و حال، دانشجویان میتوانند در آنجا به تعامل و بحث بپردازند. محلی هم برای مطالعه در شب تعبیه شده که در همکف قرار دارد؛ به این منظور که بدون نیاز به باز بودن تمامی فضاهای غیر، کتابخانه و محل مطالعه به طور 24 ساعته قابل استفاده باشد. ورودی بخش کتابخانه و اولین میز اطلاعات در وسط طبقهی همکف قرار دارند. آتریوم طبقهی دوم که با نورگیرهای سقفی به فضایی روشن تبدیل شده، فضای اصلی ساختمان بهشمار میآید. طبقات 3 تا 6 مختص کتابخانه است. مدیریت در بخش شمالی جای گرفته، بخش مطالعه و اتاقهای مطالعه با ابعاد مختلف در قسمت عمومی و مجاور نما هستند. قفسههای کتابها نیز در قسمت تاریکتر هر طبقه تعبیه شده و میز اطلاعات و سایر فضاهای مطالعاتی که حول آتریوم هستند، از نور طبیعی بهره میبرند. پلات طراحیشده، هم به ورود نور و روشنایی طبیعی به داخل کمک میکند و هم بهره از گرما و امکانات آکوستیکی ضروری را مهیا میسازد.
پلان بخش مدیریت با سیستم باز طراحی شده و جهتگیری طبقات شبیه یکدیگر است و اندکی با هم فرق دارند. تنها طبقهی آخر متمایز از بقیه میباشد که حضور دو آترویم در آن مطالعه در زیر نور آسمان را ممکن کرده است. اتاقهایی در این طبقه هستند که برای مطالعهی انفرادی و خلوت، اجاره داده میشوند.
در ساخت، راهکارهای فنی جالبی بهکار رفته که بعضیها به انعطافپذیریهای کاربری و برخی دیگر به مصرف بهینهی انرژی توسط ساختمان و کاربرانش کمک میکنند؛ در سازه از ستونهایی در گریدهای 15 متری در دو جهت و نیز از تختالهای بتنی استفاده شده است. سیستم فعالسازی تهویه، سرما و گرمای متعادلی ایجاد میکنند. لولههای پلاستیکی که مستقیم بر تختالهای سازهای تعبیه شده، در طول سال فضا را در دمای مطلوبی حفظ میکند. این سیستم بهخصوص بسیار مناسب فضای باز کتابخانه است. بهعلاوه پنجرههای باز در هوای گرم و شبهای تابستانی تهویه و خنکای دلنشینی فراهم میآورند.
تقسیمات نما با شیشه و سطوح مات با نسبت تقریبی 50-50 صورت گرفته که افزایش انرژی دریافتی را به همراه دارد. نورگیرها ایدهی خوبی برای بهبود دمای فضای داخلی و تعدیل جریان هوا بودهاند. سطح همکف با متريالی از جنس آسفالت پوشیده شده که تا حد زیادی صدای تردد را خفه میکند. حتا به سقف ساختمان هم توجه شده که بهعنوان نمای پنجمی که از بناهای مجاور دید دارد، روانتر شود که هم زیباست و هم در صورت بارندگی شدید، جریان آبهای رونده را کند میکند.
اِلمانهای اصلی فضای داخلی که بسیار باز و وسیع است، به رنگهای روشن و خالص هستند و برخی مبلمان مختص این پروژه طراحی شدهاند. مبلها متحرک هستند و کاربران میتوانند به میل خود آنها را بچینند. قانون غالب و جاری بر طرح، بر پایهی همکاری و عملکرد متقابل بنا شده و بخش مهم محدودهی داخلی، طرحهای گرافیکی آن میباشد که پیرو کانسپت فنی و هنری شکل گرفته و توسط یک گروه هنری متخصص نیویورکی (که آنها هم در پی برگزاری یک مسابقه، امتیاز طراحی را کسب کردند) طراحی شده است. انبار این کتابخانه بیش از 2/1 میلیارد جلد کتاب و کتابخانه برای استقرار بیش از 1,500 کاربر ظرفیت دارد که 300 صندلی برای استراحت و بازیابی انرژی فراهم شدهاند. تالار کنفرانس (200 نفر)، کافهتریا (150 نفر)، پارکینگ (300 اتومبیل) و جایگاههای پارک دوچرخه (200 دستگاه) نیز بهنسبت، جادار و وسیع طراحی شدهاند و گفته میشود که سالانه حدود 900,000 نفر از این کتابخانه بازدید و استفاده میکنند.

مدارک فنی