نورپردازی بی‌نقص (بخش هفتم)
راه حل‌های الهام‌بخش برای هر اتاق
نوشته‌ی سالی سْـتوری/ عکس‌ها از لوک ؤایت/ ترجمه‌ی اشکان جیهـوری
Perfect Lighting (Part VII)
Inspiring Solutions for Every Room
Sally Storey
ناهارخوری
یک فضای ناهارخوری می‌تواند برای وعده‌های غذایی روزانه، آرام‌بخش و غیررسمی و برای پذیرایی در موقعیّت‌های خاص، رسمی و آراسته باشد. چنین فضایی می‌تواند بخشی از آشپزخانه، یک فضای نشیمن پلان‌آزاد و یا اتاقی جداگانه باشد.
هر نوع اتاقی که داشته باشید، نکته‌ی کلیدی متمرکز کردن نور بر مرکز میز است ــ بر ظروف نقره یا گُل‌های روی میز ــ امّا نور هیچ‌گاه نباید مستقیماً بر سر افرادِ دورِ میز بتابد. ساده‌ترین راه برای انجام این کار استفاده از نورهای پایین‌تابِ کم‌وُلتاژ و کم‌درخشش با لامپ پرتوباریکِ درجه‌ی 10 و در صورت نیاز یک کرکره‌ی شانه‌عسلی است. می‌توان از یک لوستر یا چلچراغ به عنوان نقطه‌ی تمرکز بصری استفاده کرد، و برخی طرّاحی‌ها را می‌توان با افزودن یک نور پایین‌تاب بر مداری جداگانه (نک. به هنر معماری، شماره‌ی 18، ص. 57-50)، یا نور پایین‌تابی که در هر دو سمت قابل استفاده باشد، هماهنگ کرد. نورپردازی پس‌زمینه و تأکیدی فضاهای ناهارخوری، شبیه نورپردازی اتاق‌های نشیمن است (نک. به هنر معماری، شماره‌ی 20، ص. 71-66)، که در آن هر افه باید به‌طور مجزّا تحت کنترل باشد. برای افزودن لطافت و سوسویِ پویای نور به فضا، استفاده از شمع را فراموش نکنید.
نکات کلیدی برای اتاق‌های ناهارخوری
بالای میز ناهارخوری، یک جفت منبع پرتوباریک تعبیه کنید تا تابشی لطیف و پُرحسّ‌وحال بر مرکز آن داشته باشید. اتاق‌های ناهارخوری اغلب مصارف دیگری نیز دارند. اگر برنامه‌ی شما استفاده از این اتاق به‌عنوان دفتر کار خانگی و یا فضایی برای مطالعه است، اطمینان حاصل کنید که نورپردازی مناسبی برای مطالعه و کار در دست داشته باشید. اغلب یک نور پایین‌تاب پایه‌آزاد می‌تواند راه حلّ مناسبی برای چنین استفاده‌های ثانویّه‌ای باشد. اگر یک چلچراغ کریستال مرکزی دارید، مطمئن شوید که مدار مخصوص به خود را داشته باشد، چراکه می‌توان شدّت آن را تا حدِّ تابشی دکوراتیف تغییر داد. نقاط کانونی و اصلی را انتخاب و نورپردازی کنید. این نقطه می‌تواند به‌سادگی پرده‌ی یک اتاق باشد، که باید با نورهای پایین‌تابِ کم‌وُلتاژ نورپردازی شود، و یا یک شاه‌نشین یا تورفتگی، که می‌توان با نورپردازی بالاتابِ آنها مشخّصه‌ی معماری هیجان‌انگیزی به‌وجود آورد.
اتاق‌های خواب
یک گوشه‌ی خلوت شخصی و مکانی برای آرامش و خواب، که هنگام صبح باید آنچنان روشن و نورانی باشد که حسّ «پاشـو راه بیـفت!» را در فرد برانگیخته و شب‌هنگام در فضایی خودمانی و رؤیایی او را به استراحت فرا بخواند. هدف اصلی در یک اتاق خواب دست یافتن به نور پس‌زمینه‌ای لطیف و عاری از درخشش و بدون خیره‌کردن چشم است. در اتا‌ق‌هایی که وسعت زیاد آنها امکان به‌کارگیری لوازم و اثاثیه‌ی پایه‌آزاد را فراهم میکند، این نورپردازی عمومی کاربردی، اغلب به‌وسیله‌ی چراغ‌ها تأمین شده و همیشه به‌وسیله‌ی نورهای کنارِ تخت و به‌طور جداگانه کنترل می‌شوند. در فضاهای محدود و فضاهای داخلیِ مدرن، نورپردازی بالاتاب در یک بخش اتاق می‌تواند راه‌حلّ مناسبی باشد که شاید به پدید آمدن حوضچه‌ای از نور منجر شود. اگر در اتاق کمد وجود داشته باشد، می‌توان درها را با نورهای پایین‌تاب مخفی، دیوارشویی کرد. در پاره‌ای از موارد می‌توان با استفاده از نورهای پایین‌تاب کم‌درخشش بر سرتختیِ گران‌قیمتِ اتاق تأکید گذارد و نقطه‌ی تمرکز پدید آورد. نتیجه‌ی به‌کارگیری این تکنیک فوق‌العادّه است، امّا فراموش نکنید که برای کنترل این نورها کلید جداگانه‌ای در نظر بگیرید تا بتوانید برای پرهیز از تابش مستقیم، هنگام خواب آنها را خاموش کنید.
می‌توان با الهام از نورپردازی اتاق‌ها در هتل‌های پنچ‌ستاره، از نورهای تکمیلی کم‌ارتفاع مانند منابع کف‌شوی مخفی در ورودی حمّام یا زیر میز شب استفاده نمود. می‌توان با استفاده از منابع نور رشته‌ای در زیر کمد یا خودِ تخت خواب افه‌ی شناور بودن به‌وجود آورد. چنین نوری به‌ویژه به‌عنوان نور شب از اثرگذاری خاصّی برخوردار است.
هدف از نورپردازی موردی در اتاق خواب اغلب مطالعه در رخت خواب است. اگر منبع چنین نوری چراغ رومیزی یا دیواری باشد، ارتفاع لبه‌ی پایینی نورگیر چراغ باید در حدود شانه‌ی انسان باشد تا توده‌ی مناسبی از نور را بر صفحات کتاب بتاباند. اگر ارتفاع کمتر از این باشد، نور خیلی پایین و یا خیلی بالا خواهد تابید و درخشش لامپ چراغ چشم شما را خواهد زد. چراغ دیواری دسته‌گردان نیز از قوانین مشابه‌ی در مکان مناسب نصب تبعیّت میکند، امّا با این تفاوت که با توجّه به قابل تنظیم بودن بر اساس نیازها گزینه‌ی عملی‌تریست.
شکل دیگری از منابع نور کنارتختی که به مُد روز نیز بدل شده، و به‌ویژه به علّت جلوگیری از شلوغی میز شب به‌وسیله‌ی چراغهای رومیزی در فضاهای محدود کاربرد دارد، لوستْـر است. این منبع از نظر مشخّصات مکان نصب از قوانین مشابه نورگیر چرا‌غ‌هـای رومیزی ، پیروی میکند و اغلب نسبت بـه چراغهای مطالعـه‌ی معمولـی افـه‌ی هیجان‌انگیزتری می‌آفریند.
شاید کاربرد‌ی‌ترین راه حلی که می‌تواند به لوسترها یا چراغهای کنـارتختی اضافه شده و مکمّـل نـور آنهـا باشـد، منابع الایدیِ دیواریِ منعطف اسـت که صندلی‌هـای فرست‌کلاس در هواپیمـاهـای قدیمی اُلگـو و الهـام‌بخش آن است. منابع مورد استفـاده در مکان‌هـای خاصّی از اتاق همچون یک چراغ قوّه، نور را با کمترین تابش جانبی که برای همسر شما ایجاد مزاحمت نکند، بر صفحه‌ی کتاب مورد نظر شما تمرکز می‌د‌‌‌هد. این منابع را می‌توان بر دیوار یا سرتختی نصب کرد.
نکات کلیدی برای اتاق‌های خواب
جلوی گنجه‌ها و کمدها را با منابع پایین‌تاب کم‌ولتاژ مخفی روشن کنید. این تکنیک یک منبع نور مفید را به محیط اضافه کرده، و در عین حال بر نور عمومی نیز می‌افزاید.
چراغهای موضعی بهترین نوع نورپردازی پس‌زمینه را برای اتاق فراهم میکند، که بهتر است علاوه بر یک یا دو چراغی که در فضای اتاق موجود است در هر طرف تخت خواب نیز یک چراغ قرار داده شود.
یک چراغ مطالعه‌ی کنارتختی نیز می‌تواند نور کافی برای مطالعه را فراهم کند، امّا یک منبع نور فیبراپتیک یا ال‌ای‌د‌‌یْ منبع نور متمرکزی را فراهم می‌آورد؛ یعنی نور لازم برای روشن ساختن صفحات کتاب را به‌خوبی مهیّا میکند.
در شرایطی خاصّی که ارتفاع سقف کم است، برخی افراد نورهای نقطه‌ای پرتوباریک کم‌درخشش را که مستقل عمل می‌کنند، ترجیح می‌دهند. نکته‌ی اصلی، نصب ماهرانه‌ی این منابع در موقعیّت مناسب است تا از درخشش زننده‌ی صفحات برّاق کتاب جلوگیری شود.
رختکن را می‌توان بخشی از اتاق خواب یا فضایی مستقل به حساب آورد. در اتاق خواب، تاباندن مستقیم نور بر کمدها، چه به‌وسیله‌ی منابع رشته‌ای مخفی و چه به‌وسیله‌ی منابع پایین‌تاب مستقیم، اثرگذار خواهد بود، چراکه هرگاه کمدها باز باشند فضای داخلی روشن می‌شود و اگر بسته باشند افه‌ی انعکاسیِ نرمی را به فضا می‌افزایند.
برای روشنایی درون کمدها راه حل‌های گوناگونی در دسترس است. یکی از مورد پسندترین و در عین حال گرانترین شیوه‌ها نورپردازی متّصل به آویز لباس‌هاست (معمولاً با استفاده از منابع الایدی با نور سفید.) این راه حلّی مناسب به نظر می‌رسد، امّا به اندازه‌ی شیوه‌ی چیدن منابع رشته‌ای پشت قاب کمد، که نور یک‌نواخت‌تری بر بخش جلویی لباس‌های آویزان در کمد می‌تاباند، مؤثّر نخواهد بود، چراکه این شیوه سالهاست که امتحان خود را به‌خوبی پس داده. شگرد دیگر نصب یک منبع رشته‌ای در پشت طبقه‌ی بالای آویز لباس‌هاست که نور را توأمان به بالا و پایین منتشر میکند. در نورپردازی کمدها می‌توان تا جزئیّات درون کمد نیز پیش رفت ــ برای مثال، می‌توان جاکفشی درون کمد را نیز جداگانه و با منابع الایدی نورپردازی کرد.
این نوع از منابع نور مدرن را می‌توان به‌وسیله‌ی کلیدهای حسّاس به باز و بسته شدنِ در، کنترل کرد، چراکه تا زمان بسته بودن درها خاموشند، امّا اگر درْ باز بماند روشن باقی خواهند ماند. راه حلّ دیگر استفاده از سیستم‌های شناسایی حضور افراد به‌وسیله‌ی یک حسگر کوچک درون سقف کمد است. منبع نور با ایستادن شما در جلوی کمد، روشن، و اگر محل را ترک کنید، خاموش می‌شود.
نکته‌ی مهم در رختکن‌های مستقل، واردکردن یک عنصر مولّد نور غیرمستقیم به فضاست. اغلب نورپردازی بالاتاب از بالای کمدها، در صورتی که حدّاقل 150 تا 200 میلیمتر بالاتر از منبع نور فضا موجود باشد، بهترین نتیجه را حاصل می‌آورد. اگر رختکن در مسیر بین اتاق خواب و حمّام قرار گرفته باشند، یک منبع نور شب با درخشش پایین می‌تواند به کار آید، به‌ویژه اگر به سیستم شناسایی حضور افراد متّصل باشد تا نیاز به یافتن کلید در تاریکی شب را مرتفع سازد.
بررسی موردی
یک اتاق خواب وسیع و راحت امروزی، که برای خلق حال و هوای آرام‌بخش و صمیمی و جلوه بخشیدن به عناصر مجلّل به کار گرفته شده، با چندین و چند افه‌ی نورپردازی همراه شده است. مشخّصه‌ی چشمگیر درون اتاق، بالاسریِ تخت خواب است که از پشت نورپردازی شده است.
نورهای بالاتاب
در قسمت ورودی اتاق خواب، به موازات دیوار اصلی، یک دیوار چوبی قرار دارد که حفاظ‌های تهویه‌ی هوا را پنهان ساخته است. پایین آوردن این بخش از دیوار و پنهان کردن یک منبع نور در بالای آن، و به قصد فراهم آوردن نور پس‌زمینه‌ی عمومی به‌وسیله‌ی منابع بالاتاب راه حلّ مناسبی به نظر می‌رسد. برای دست یافتن به این افه می‌توان از دو منبع متفاوت نور استفاده کرد. یک منبع فلوروسنت همپوشان برای روز و یا زمانی که به نوری شفّاف و درخشان نیاز باشد، و تغییر دادن شدّت نور یک منبع لایت‌استریم نرم یا یک منبع رشته‌ای الایدیِ گرم برای افه‌ای عصرگاهی و زمانی که به تابشی گرم نیاز باشد.
نورهای پایین‌تاب
برای تأمین نور تکمیلی مورد نیاز منابع پایین‌تاب مستطیلی در مرکز این اتاق بزرگ به کار گرفته شده‌اند. یکی از این منابع روکش تخت را روشن ساخته و آنهایی که در انتهای دیگر اتاق نصب شده‌اند، کف و مبل و صندلی‌ها (که خارج از دید هستند) را روشن می‌کنند. این منابع نقش نور تأکیدی را بازی کرده و از تاریک ماندن فضای مرکزی اتاق جلوگیری می‌کنند. افزودن نور حاصل از چراغهای اضافی به این فضا دشوار است، زیرا توصیه این است که اتاق بیش از حد شلوغ و درهم‌ریخته نشود. مهم است که منابع پایین‌تاب بالای تخت خواب بر مدار مخصوص به خود کنترل شوند تا بتوانید هنگامی که بر تخت دراز کشیده‌اید، خاموششان کنید.
نورپردازی موردی
یک منبع نور الایدیِ مخصوص مطالعه بر کناره‌ی سرتختی توکار شده است. کلید اختصاصی و همراه این منبع نور، آن را به‌طور کامل از دیگر منابع نورپردازی اتاق مستقل ساخته است. نیروی مصرفی آن 2/1 وات بوده و پرتوهای نور متمرکز آن تنها صفحات کتاب مورد مطالعه را روشن می‌کنند و به همین سبب برای نور موردی کنارتختی ایده‌آل به نظر می‌رسد. منابع نور مطالعه‌ی این‌چنینی را می‌توان هم بر سرتختی، همان‌گونه که در اینجا اعمال شده، و هم بر دیوار نصب کرد.
نورپردازی تأکیدی
افه‌ای نامتعارف و در عین حال فوق‌العادّه. سرتختی در مقابل دیوار قد علم کرده است، و نور نرم و لطیفی که پشت آن پنهان شده افه‌ای چون «هاله‌ی نور» تولید کرده است. این افه در طول روز کاربردی ندارد، امّا می‌توان آن را هنگام عصر و حتّا به عنوان نور شب نیز مورد استفاده قرار داد. منبع نور مناسب برای چنین افه‌ای لایت‌استریم است، که ادوات و لوازمی طناب‌گونه و منعطف دارد و باید به طور کامل از مقابل دید پنهان شود. برای موفّقیّت اجرای این افه، سرتختی باید در حدود 40 میلیمتر از دیوار فاصله داشته باشد.
چراغ کنارتختی
نشانگر تمرکز بصری نور است ــ آنچه انتظار داریم بر هر یک از میزهای کنارتختی ببینیم. در بسیاری از موارد، چراغ کنارتختی نقش نور موردی را بازی میکند و نور مناسب برای مطالعه را فراهم می‌آورد. نکته‌ی اساسی انتخاب نورگیر و ارتفاع آن است ــ لبه‌ی پایینی نورگیر باید هم‌ارتفاع شانه‌ی فردی باشد که بر تخت نشسته است. اغلب دست یافتن به چنین شرایطی دشوار است چراکه برخی اوقات قرار دادن چراغ در فاصله‌ای نزدیک و مناسب به تخت خواب مشکل و دست‌وپاگیر است. چراغهای رومیزی به کار گرفته شده در این اتاق تنها برای تولید افه‌ی بصری و درخشش در اتاق به کار می‌آیند.
مطالب مرتبط
