آثار عطار
درباره‌ی آثار عطار سخن بسیار گفته و کتاب‌ها و رساله‌های فراوان به او نسبت داده‌اند اما آنچه مسلما از آثار اوست کتاب‌ها و رساله‌هایی است که خود در مقدمه‌ی خسرونامه و مختارنامه از آنها نام برده و عبارت است از الهی‌نامه، اسرارنامه، جواهرنامه، خسرونامه، شرح‌القلب، مصیبت‌نامه، منطق‌الطیر، دیوان قصاید و غزلیات و مختارنامه که مجموعه‌ی رباعیات شیخ است و با تذکره‌الاولیا که اثر منثور اوست جمعا ده کتاب می‌شود. از این کتاب‌ها جواهرنامه و شرح‌القلب در دست نیست و بنابراین هشت اثر منظوم و منثور از شیخ عطار در دست است. برخی از کتاب‌ها و رساله‌های دیگر را نیز بعضی از محققان از عطار دانسته و دلایلی بر صحت انتساب آنها به شیخ ذکر کرده‌اند. عطار در فتح نیشابور و قتل‌عام مردم آن به دست مغولان در شادیاخ نزدیک به موضعی که به خاک سپرده شده به قتل رسید6.
بقعه‌ی عطار
بقعه‌ی عطار به مسافت یک کیلومتر و نیم در مغرب آرامگاه خیام و نزدیک نیشابور است. نخستین بنای آرامگاه عطار توسط «یحیی بن صاعد» قاضی‌القضات آن زمان ساخته شد. مقبره‌ی شیخ در عهد تیموریان رو به ویرای نهاده بود و به فرمان امیر علیشیر مرمت گردید و عمارتی روی آن بنا شد. این بنا را نیز دست روزگار به ویرانی کشانید و در سال 1327 هجری قمری از طرف شاهزاده سلطان حسین میرزا نیرالدوله، فرمانفرمای وقت خراسان بنای مزبور تعمیر و گنبد آن تکمیل شد و محوطه‌ی محصوری در اطراف بقعه احداث گشت. (بحرالعلومی، 1355)
نامه‌ها و گزارش‌هایی که از سال 1329 به انجمن آثار ملی می‌رسید حاکی از آن بود که بقعه‌ی عطار به سبب بی‌توجهی و فراموشی پنجاه‌ساله رو به ویرانی دارد و برای حفظ، تعمیر و تکمیل آن باید هرچه زودتر اقداماتی به عمل آید. مقارن این احوال در نیشابور انجمنی به نام انجمن حفظ آثار ملی و باستانی تشکیل گردید و مبلغی اعانه برای تعمیر آرامگاه عطار و بنای یادبود هنرمند فقید کمال‌الملک جمع‌آوری کرد. در خرداد ماه سال 1332 آقای حسن نبوی نماینده‌ی مجلس به انجمن آثار ملی نوشت: «بنای آرامگاه شاعر و عارف شهیر شیخ فریدالدین عطار رو به خرابی است و به صورتیکه فعلا هست به هیچ‌وجه تناسبی با مقام عارف مزبور ندارد، سال‌ها است که همه‌ی علاقمندان، تعمیر و ساختمان آن را لازم شمرده‌اند، آنچه که حداقل باید انجام گیرد این است که گنبد و پایه‌های آن با کاشی معمولی پوشانده شود و دیوار مخروبه‌ی گلی فعلی تبدیل به آجری با نمای مناسب شود و زمین‌های اطراف که متعلق به آرامگاه است ضمیمه‌ی آرامگاه و بهار آینده درخت‌کاری شود و موتور کوچکی روی چاه آب آنجا نصب گردد، البته اهالی محل هم به قدر توانایی خود کمک خواهند کرد7 …». در نامه‌ی دیگری آقای نبوی به انجمن اطلاع داده‌اند که مخارج تعمیر آرامگاه عطار به وسیله‌ی افراد خبره برآورد شده و مبلغ پانصد و سی هزار ریال برای این منظور لازم است که مبلغ یکصد و هشتاد هزار ریال آن از محل موقوفه‌ی مخصوص عطار و اعانات جمع‌آوری شده تامین خواهد شد.
تعمیر و تکمیل بقعه‌ی شیخ عطار در دو مرحله یکی در سال 1332 (تعمیرات مقدماتی) و دیگری در سال 1337 (تعمیرات اساسی) انجام گردید و اینک به شرح هر یک می‌پردازیم.

عکس: بحرالعلومی،حسین. (۱۳۵۵). کارنامه‌ی انجمن آثار ملی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی

تعمیرات مقدماتی
با مکاتباتی که در سال 1332 بین انجمن آثار ملی و وزارت فرهنگ به عمل آمد اداره‌ی کل اوقاف مبلغ یکصد و بیست هزار ریال برای تعمیر بقعه‌ی شیخ عطار در اختیار اداره‌ی اوقاف نیشابور گذاشت تا با وجوهی که در محل فراهم آمده به این امر اقدام شود و انجمن آثار ملی از آقای سعیدی نماینده‌ی انجمن در نیشابور خواست تا از طرف انجمن آثار ملی در تعمیر و تکمیل بقعه‌ی شیخ همکاری نماید و با مبلغی که تامین شده کار را آغاز نمایند.
روز سی‌ام دی ماه سال 1332 در جلسه‌ای با حضور فرماندار، شهردار، روسای فرهنگ و اوقاف، کارشناس شهرداری نیشابور و آقای سعیدی قراردادی با آقای حاج حسن معمار‌باشی منعقد گردید که وی گنبد بقعه‌ی عطار را کاشیکاری کند و دیوار شمالی محوطه را به ارتفاع 2.30 متر از سطح زمین با آجر بسازد و یک باب آب‌انبار به طول شانزده و عرض شش و عمق چهار متر و دو اتاق هر یک به طول 4 متر و عرض 3 متر بنا نماید و به طور مقطوع مبلغ 245000 ریال دریافت دارد و به این ترتیب تعمیرات مقدماتی آرامگاه عطار آغاز گردید. در مرداد ماه سال 1333 از فرهنگ نیشابور به انجمن اطلاع داده شد که تعمیرات آرامگاه عطار در دست اقدام است و مساحت محوطه‌ی اصلی آرامگاه که در حدود 1880 مترمربع بود اکنون با قطعاتی که اضافه شده نزدیک به 5880 مترمربع گردیده و معادل 4000 مترمربع به وسعت محوطه افزوده شده است و اینک حفر چاه و تهیه‌ی موتور و تلمبه، احداث استخر، تسطیح و آجر فرش محوطه، تعمیر تاق‌نماهای اطراف بقعه، سیمانکاری و گچ‌کاری تاق‌نماها، مرمت داخل بقعه و نصب در و پنجره و نصب در آهنی بزرگ باغ و دیوارکشی اطراف از کارهایی است که برای آرامگاه عطار باید انجام گیرد.
تعمیرات اساسی
در بهمن ماه سال 1336 آقایان مهندس سیحون و حسین جودت به دستور انجمن

مولوی، عبدالحمید. (1355). آثار باستانی خراسان (جلد اول). تهران: انتشارات انجمن آثار ملی

فضای داخلی آرامگاه، عکس: شهریار خانی زاد

آثار ملی از آرامگاه عطار بازدید نموده و گزارشی بدین شرح تسلیم انجمن نمودند: «…راجع‌ به مقبره‌ی عطار کاری که می‌توان کرد تحکیم بنا است و بهتر ساختن وضع آن بدون اینکه در اساس بنا تغییراتی داده شود و برای این منظور باید بقعه تعمیر اساسی شود تا استحکام آن تامین گردد و روکار آن نیز با سنگ پوشیده و داخل دهنه‌های اطراف کاشیکاری شود.8 »
در صورت مجلسی هم که آقایان مهندس فروغی، مهندس صادق، مهندس سیحون و حسین جودت درباره‌ی آرامگاه‌های خیام، عطار و کمال‌الملک تهیه کرده‌اند نوشته‌اند که: «راجع‌ به بنای آرامگاه عطار باید استخوان‌بندی قبلی بنا تحکیم یافته، ازاره‌های آن در داخل و خارج و جرزها و کتیبه‌ی بنا سنگ‌کاری شود و کاشی‌کاری ایوان‌ها به سَبکی که شایسته‌ی سابقه‌ی تاریخی این بنا است انجام یابد.9»
در آذر ماه سال 1337 از طرف انجمن به آقای محمود علمی، مدیر ابنیه‌ی تاریخی، نوشته شد که انجمن آثار ملی ایران مصمم است که بنای موجود آرامگاه عطار را در وضع فعلی تعمیر و تکمیل کند و برای مرحوم کمال‌الملک نیز بنای مناسبی احداث نماید. انجمن شما را که سوابق ممتدی در تعمیر ابنیه‌ی تاریخی در خراسان دارید به سمت ناظر فنی انتخاب می‌کند که در کارهای اساسی تعمیرات آرامگاه عطار با نظر آقای سیحون اقدام نمایید و چون تعمیرات آرامگاه که مشتمل بر تکمیل کاشیکاری گنبد و کاشی‌کاری تاق‌نمای خارجی و ازاره‌ی سنگی بنا در داخل و خارج و فرش ‌کف آن با سنگ متناسبی است باید هرچه زودتر انجام یابد لذا نحوه‌ی عملی را که در گنبد سبز مشهد داشته و دارید برای آرامگاه عطار نیز در نظر بگیرید و معلوم نمایید که برای شروع کارهای تعمیراتی بقعه چه مصالحی لازم است تا در تهیه‌ی آنها اقدام گردد و به محض اینکه فصل مساعد شد استادکاران و کارگران به کار گمارده شوند. پس از آن در بهمن ماه همان سال با حضور آقای ابراهیم سعیدی محل آرامگاه عطار برای شروع تعمیرات به آقای علمی تحویل داده شد و آقای علمی قراردادی بدین شرح با آقای وحدتی مقاطعه‌کار منعقد نمود:
قرارداد: برای تکمیل و تزئین ساختمان بقعه‌ی شیخ فرید‌الدین عطار نیشابوری در تاریخ پنجم اسفندماه 1337 بین انجمن آثار ملی ایران به نمایندگی آقای محمود علمی از یک طرف و آقای حاجی حسن‎آقا وحدتی (مقاطعه‌کار) از طرف دیگر قراردادی به شرح ذیل منعقد شد:
مقاطعه‌کار متعهد گردید که در ظرف مدت هشت ماه کارهای مشروحه‌ی زیر را انجام دهد:
• در حدود یکصد و شصت مترمربع سنگ کف‌خواب ورگی و ازاره‌ی داخل و خارج بقعه‌ی عطار را طبق نمونه‌ی موجود در داخل و خارج گنبد سبز مشهد از سنگ خلج سفید و سیاه تهیه نماید.
• حدود یکصد مترمربع کاشی معرق برای تزئین جرزها و لچک‌های بقعه طبق نمونه‌ی کاشی‌های جسمی معرق نصب شده روی کار بقعه‌ی گنبد سبز مشهد به اضافه‌ی حاشیه‌ی دور متن جرزها که نسبت به کار گنبد سبز اضافه خواهد بود تهیه کند.
• تهیه‌ی حدود سی مترمربع کاشی معقلی داخل چهار غرفه‌ی بقعه طبق نقشه‌ی کاشی معقلی ازاره‌ی غرفه‌های خواجه ربیع مشهد (از حیث نوع کاشی و نقشه).
اجرت حمل سنگ‌های مندرج در ماده‌ی 2 از مشهد تا پای کار و هزینه‌ی نصب آنها به عهده‌ی انجمن آثار ملی است و دستمزد ساختن معرق و نصب آن در روی کار و بهای کاشی به عهده‌ی مقاطعه‌کار و بهای مصالح مورد نیاز و نقشه‌ی کار به عهده‌ی انجمن آثار ملی خواهد بود. مصالح لازم جهت نصب کاشی معقلی داخل غرفه‌های بقعه (جز کاشی‌هایی که به عهده‌ی پیمانکار است) و هزینه‌ی چوب‌بست به‌ عهده‌ی انجمن آثار خواهد بود. به موجب بند 8 قرارداد، آقای علمی متعهد گردیده است که در ازای هر مترمربع سنگ یکهزار و پانصد ریال و در مقابل تحویل و تهیه‌ی کاشی و اجرت کاشی‌تراشی و نصب کاشی معرق در روی کار به قرار مترمربعی شش هزار ریال و در مقابل هر مترمربع کاشی معقلی تحویل روی کار مترمربعی سه هزار و چهارصد ریال به اقساط به مقاطعه‌کار پرداخت نماید.
پس از آن آقایان مهندس سیحون و جودت به انجمن اطلاع داده‌اند که با احاطه‌ای که آقای علمی به تعمیر و تزئین بناهای تاریخی دارد در قرارداد با وحدتی پیش‌بینی‌های لازم را برای حسن اجرای تعمیر و تزئین و استحکام بقعه نموده است.
قرارداد با مهندس سیحون: به موجب قراردادی که در اسفند ماه سال 1337 از طرف انجمن آثار ملی با آقای مهندس سیحون برای بناهای یادبود خیام، عطار و کمال‌الملک منعقد گردیده آقای مهندس سیحون متعهد شده است که نقشه‌های تفصیلی اجرایی و همچنین طرح‌های مربوط به محوطه و بناهای تابعه‌ی آرامگاه عطار را ظرف مدت دو ماه تهیه و پس از تصویب انجمن به مقاطعه‌کار تسلیم نماید و در ماده‌ی شش این قرارداد مقرر شده است که: «چون مباشرت در کارهای تکمیلی آرامگاه عطار از نظر سوابق ممتدی که آقای محمود علمی در تکمیل و تعمیر این قبیل آثار دارند به عهده‌ی ایشان واگذار گردیده آقای مهندس سیحون آقای علمی را به عنوان مباشر و مراقب کارهای مذکور گماشته و خود در کارهای تکمیلی و تعمیری بنا نظارت می‌نماید و علی‌الاصول از جهات فنی مسئولیت صحت کار را به عهده می‌گیرد.
توجه به یک نکته‌ی فنی: در گزارشی که آقای سیحون درباره‌ی بقعه‌ی عطار به انجمن داده نوشته است که: «…راجع به بنای آرامگاه عطار همانگونه که ملاحظه فرموده‌اند قد و پای تنه‌ی بنا نسبت به گنبد بی‌تناسب است و معلوم می‌شود که مقداری از بنا متدرجا به زیر خاک رفته چنانکه در داخل مقبره نیز کف را بالا آورده‌اند و همین تغییر کف در داخل و بالا آوردن سطح اطراف در خارج سبب شده است که بنا ارتفاع اصلی خود را از داخل و خارج از دست بدهد. برای رفع این نقص مقرر شد که در حدود شصت سانتی‌متر بر کتیبه افزوده شود و در حدود شصت سانتی‌متر نیز کف اطراف بنا پایین برده شود و سطح محوطه‌ی محیط بر آن با آن کف تنظیم گردد.10»
در اردیبهشت ماه 1338 آقای مهندس سیحون گزارشی داده است که با انجام خاک‌برداری اکنون بنای آرامگاه عطار ارتفاع طبیعی و اصلی خود را نشان می‌دهد و دستور داده شد که سینه‌مال اطراف بنا با شیب مناسب ساخته شود و در بالای سینه‌مال جدولی بتنی ترتیب یابد. همچنین مقرر شد که در خیابان ورودی در داخل محوطه و مقابل آرامگاه در مجاورت محوطه‌ای که به کف طبیعی رسیده پنج پله‌ی سنگی و در ابتدای خیابان نزدیک به مدخل سه پله‌ی سنگی نصب شود و چون در نیشابور سنگ بادوام وجود ندارد قرار شد پله‌ها را در مشهد تهیه و به نیشابور حمل کنند. در شهریور ماه 1338 از طرف انجمن به آقای دادور، استاندار و رئیس انجمن آثار ملی استان نهم نوشته شد که: «در دیوار قدیمی محوطه‌ی مقبره‌ی نادر به طرف خیابان نادری (بالای خیابان) یک در آهنی قدیمی نصب بوده است که با برداشتن آن دیوار و نصب نرده در اطراف محوطه، دیگر به آن در آهنی برای محوطه‌ی آرامگاه نادر احتیاجی نیست و چون آن در برای محوطه‌ی آرامگاه عطار مورد احتیاج است دستور فرمایند با اطلاع و موافقت ادارات فرهنگ و اوقاف خراسان به شرکت مقاطعه‌کار کا.ژ.ت اجازه داده شود که در مذکور را برای آرامگاه عطار به نیشابور بیاورد.11» در آهنی قدیمی مذکور در مهر ماه 1338 از مشهد به نیشابور انتقال یافت و در مدخل محوطه‌ی آرامگاه عطار نصب گردید. سنگ سیاه نفیس مقبره نیز در شهریور ماه همان سال به ابعاد 1.63*0.70*0.32 متر به وسیله‌ی شرکت سهامی لومار تهیه و تحویل گردید.
خلاصه آنکه برای تکمیل و تعمیر بقعه‌ی عطار آنچه از اواخر سال 1337 تا اوایل سال 1339 انجام گرفت عبارت بود از: کاشیکاری گنبد و نمای خارجی، پوشش کف بنا از مرمر، تزئین داخل بنا و نصب تخته‌سنگ مرمر سیاه بر مزار حکیم، کاشی‌کاری معرق جرزها و کتیبه‌های خارجی جبهه‌ی بنا، سنگ‌کاری ازاره‌های داخل و خارج و جرزها و کتیبه‌ها، ساختمان کتابخانه و دفتر در محوطه‌ی آرامگاه، احداث حوض‌ها و نهرهای کاشی و اصلاحات دیگر محوطه، تهیه و نصب نرده‌ی آهنی و در ورودی محوطه‌ی جدول‌بندی و ایجاد باغچه‌ها و سینه‌مال‌ها و چمن‌کاری محوطه و بتن‌کاری کف پیاده‌روها و خیابان‌های ورودی، ساختن دیوار سمت مدخل محوطه. چون پس از شروع به کار در ضمن عمل مشاهده شد که بنای آرامگاه احتیاج به پی‌بندی اساسی دارد ناچار زیربنا به عمق دو متر حفر و با آجر و سیمان و شن پی‌بندی شد و نیز به ارتفاع 1.4 متر پایه‌های جرزها که از آجر و گل ساخته شده بود به علت سستی جمع‌آوری و مجددا با آجر و سیمان ساخته شد و این عمل هم در داخل بقعه و هم در خارج آن انجام گردید. ضمنا از نظر تناسب بنا مقداری از کف ایوان‌ها و غرفه‌ها و داخل بقعه برداشته شد و همچنین مقداری به ارتفاع جرزها و نمای خارجی بنا افزوده گردید و چون با ابهت بنا مصرف آجر موزائیک در کف ایوان‌ها و غرفه‌ها و داخل بقعه به نظر مناسب نیامد لذا از سنگ سفید خلج مشهد برای آن استفاده شد. برای زیبایی ایوان‌ها از کاشی‌کاری معقلی در داخل غرفه‌ها استفاده گردید و بدین ترتیب کار تعمیر و تکمیل آرامگاه در اوایل سال 1339 به پایان رسید و چنانکه خواهد آمد روز دوشنبه دوازدهم فروردین ماه 1342 افتتاح گردید.
چگونگی بقعه
ساختمان مقبره‌ی عطار را مرحوم امیرعلی شیرنوائی، ندیم، همدرس و مشاور سلطان حسین میرزا بایقرا کورکان توفیق اتمام یافت. بنای بقعه هشت‌ضلعی است و در خارج بنا چهار غرفه‌ی کوچک و در داخل چهار شاه‌نشین دارد و درِ ورودی به مقبره از طرف مشرق است و قبر شیخ عطار در وسط بنای مقبره واقع شده و در بالای مقبره، گنبد کوچکی ساخته شده است، مساحت زیربنا یکصد و نوزده مترمربع است و در طرف چپ در ورودی پلکان آجری است که به پشت‌بام مقبره می‌رود.
وسعه‌ی زیر سقف بنا که قبر در آن است تقریبا شش متر در شش متر به طور هشت ضلعی می‌باشد و از این سعه چهار در به چهار طرف بنا باز می‌شود ولی در ورودی مقبره از طرف مشرق بنا همیشه باز است. فرش بسیار نفیس آرامگاه عطار که یک اثر هنری جالب است به خواست شادروان تیمسار سپهبد آق‌اولی و همت و کوشش آقایان سید محمد تقی مصطفوی و بهادری در نیشابور، در کارخانه‌ی فکور تهیه شده، فرش مذکور هشت‌ضلعی است و طوری بافته شده که سنگ قبر در وسط آن قرار گرفته است. مخارج تهیه‌ی فرش در حدود ششصد هزار ریال است. سنگ قبر نیز به طول 1.60 متر و عرض 0.73 متر و دارای ارتفاع 30 سانتی‌متر است.
تالیف و چاپ کتاب‌ها
مقارن تکمیل و تعمیر بقعه‌ی عطار کتاب‌هایی نیز درباره‌ی شیخ تالیف یا از آثار او تصحیح و چاپ شده است. در قسمت شمال شرقی باغ عطار ساختمانی است شامل یک راهرو، یک دفتر و یک کتابخانه که در آن زمان شامل حدود 400 جلد کتاب بوده است.
خیابان بین دو آرامگاه
از اواخر سال 1337 که مقدما چمن‌کاری و گلکاری تعبیه گردد، سپس در طرفین سینه‌مال‌ها پیاده‌روهایی به عرض 2.7 متر ساخته و در طول پیاده‌روها در کنار نهرهای آب درخت‌کاری شود.
چون اراضی مسیر خیابان از اراضی زراعی و متعلق به مالکان مختلف بود لذا از طرف انجمن آثار ملی از آقای ابراهیم سعیدی عضو انجمن آثار ملی نیشابور خواسته شد که به نمایندگی انجمن آثار ملی ایران اراضی لازم را خریداری نماید و آقای سعیدی با توجه به مقتضیات و مصالح محلی به خرید اراضی اقدام کرد و کار احداث خیابان و دو میدان مقابل دو آرامگاه از همان اواخر سال 1337 آغاز گردید و پس از آن در سال 1338 اقدامات ذیل به عمل آمد:
• زیرسازی خیابان از ابتدای انشعاب جاده‌ی فرعی آرامگاه خیام تا باغ خیام و از آنجا تا بقعه‌ی عطار.
• جدول‌سازی دو طرف خیابان و طرفین پیاده‌روهای آن که بر بالای سینه‌مال‌های دو سمت احداث گردیده.
• ساختمان پل‌های کوچک متعدد و یک پل بزرگ در مسیر خیابان و روی مسیل نزدیک به بقعه‌ی عطار.
• احداث سه میدان یکی در اوایل خیابان و نزدیک به محل انشعاب جاده و یکی در محوطه‌ی مدخل باغ آرامگاه خیام و یکی روبروی ورودی بقعه‌ی عطار.
• آسفالت کردن خیابان و میدان‌های مذکور.
• حفر چاه عمیق و نصب تلمبه بر آن در نزدیکی میدان اولی جهت آبیاری درخت‌ها، گل‌ها و چمن‌های خیابان و محوطه‌ی آرامگاه‌ها. حفر چاه و نصب تلمبه به وسیله‌ی شرکت سهامی آبیاری و شیار خراسان انجام گردید و ساعت سه بعد از ظهر روز پنجم دی ماه 1338 با حضور آقایان برهمند فرماندار نیشابور، ابراهیم سعیدی نماینده‌ی انجمن آثار ملی، نماینده‌ی شرکت کا.ژ.ت، مهندس شهرداری نیشابور، کارشناس برق و دیزل شهرداری و نماینده‌ی شرکت سهامی آبیاری و شیار خراسان موتور و تلمبه‌ی نصب شده روی چاه به کار افتاد و آب جریان یافت و با آزمایشی که به عمل آمد میزان آبدهی رضایت‌بخش اعلام گردید.
• ساختمان موتورخانه و اتاق سرایدار و محصور کردن محوطه‌ی آن مجاور چاه عمیق.
• ساختمان برج و منبع آب در نزدیکی میدان واقع در ابتدای خیابان.
• لوله‌کشی از منبع آب به باغ خیام و امامزاده محمد محروق، و در طول خیابان برای سینه‌مال‌های طرفین خیابان و گل‌ها و درخت‌ها و ادامه‌ی لوله‌کشی تا محوطه‌ی بقعه‌ی عطار.
• ایجاد تاسیسات کامل مرکز تولید برق 130 کیلوواتی و نصب پایه‌های بلند فلزی و چراع‌های فلور‌سنت در تمام طول خیابان و میدان‌ها و داخل باغ خیام و بقعه‌ی عطار.
درخت‌کاری کنار نهرهای طرفین خیابان طبق مذاکره با فرمانداری و شهرداری نیشابور و موافقت و مساعدت مقامات مزبور از طرف شهرداری نیشابور انجام گردید و در اسفند ماه سال 1338 آقای برهمند فرماندار نیشابور به اطلاع انجمن رسانید که درختکاری بلوار عطار و خیام خاتمه یافت و نهال‌های بسیار زیبا در طرفین خیابان کاشته شد. در سال 1339 از طرف انجمن به فرمانداری نیشابور اطلاع داده شد که در اطراف خیابان بین دو آرامگاه شروع به ساختن منزل‌ها و اتاق‌های بی‌تناسبی شده است، این خیابان گردشگاه مردم شهر نیز هست و ساختمان‌های بی‌تناسب وضع آن را ناپسند خواهند ساخت، لذا اولا حریمی در حدود پنجاه متر برای خیابان قائل شوند که درخت‌کاری شود، ثانیا ساختمان‌ها با نقشه و اجازه‌ی شهرداری باشد. چون آرامگاه‎های خیام و عطار خارج از حوزه‌ی شهرداری بود با اقداماتی که از طرف فرمانداری و انجمن شهر نیشابور به عمل آمد آرامگاه‌های مذکور و اراضی اطراف آن تا شعاع صد متر جزو حوزه‌ی شهرداری نیشابور گردید.

پی‌نوشت
1- ابن اثیر، ذیل حوادث 556 و 557
2- شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ عطار، تالیف شادروان فروزانفر، از انتشارات انجمن آثار ملی، ص 39.
3- تذکرةالاولیا، چاپ لیدن، ج 1، ص 5.
4- شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار، ص 42، 44، 45
5- همان، ص 51
6- همان، ص 91
7- بحرالعلومی،حسین. (۱۳۵۵). کارنامه‌ی انجمن آثار ملی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی، ص 334، 335
8- همان، ص 336
9- همان، ص 336
10-همان، ص 339، 340
11- همان، ص 340

منابع:
بحرالعلومی،حسین. (۱۳۵۵). کارنامه‌ی انجمن آثار ملی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی
مولوی، عبدالحمید. (1355). آثار باستانی خراسان (جلد اول). تهران: انتشارات انجمن آثار ملی

عکس: حسین برازنده