مجتمع مسکونی تورتِن (مسکن اجتماعی)- 1928-1926

خیابان هایْده، دِساؤ

والتر گروپیوس

دفتر معماری گروپیوس بین سال‌های 1926 تا 1928 چند مجموعه‌ی خانه‌های ردیفی هم‌شکل ساخت که 316 واحد مسکونی داشت و در حاشیه‌ی جنوبی شهر دساؤ در نزدیک روستای تورتِن واقع بود. کار احداث بناها در سه فاز صورت گرفت. قرارداد از طرف شهر دساؤ ارائه شد، با این امید که بتواند به کمک باؤهاؤس بر کمبود مبرم واحدهای مسکونی فائق آید. هدف برنامه‌ای گروپیوس «کاهش اجاره‌بهای خانه‌ها با تلفیق همه‌ی امکانات عقلی» بود. در مورد مجتمع مسکونی تورتن، که قسمتی از بودجه‌‌ی آن توسط «انجمن تحقیقاتی رایش در خصوصِ توجیه‌پذیری اقتصادی در ساخت بنا و آپارتمان»* تأمین شد، برای نخستین بار فرصت یافت تا ایده‌هایش را در مورد ساخت انبوه خانه‌های عقلانی و استاندارد جامه‌ی عمل بپوشاند.
سایت ساختمانی در تورتن نمونه‌ای از تیلوریزه کردن بود، رویکردی به روش ساخت و ساز عقلانی که در ابتدا مارتین واگنر، عضو هیئت ساختمانی برلین، آن را ابداع و به سایت‌های ساختمانی آنجا معرفی کرد. در تورتن سایت ساختمانی تا کوچکترین جزئیاتش درست مانند یک کارخانهْ تماماً ساماندهی شده بود. زمان به اجرا در آمدن هر قسمت از کار، به‌دقت از پیش محاسبه و همگی روی کاغذ ثبت شده بود. در چارچوب فرآیند تولید به شیوه‌ی خط مونتاژ، بلوک‌های بتنی توخالی برای دیوارها و دیرک‌های بتنی مسلح برای سقف‌ها مستقیماً در خود محل تولید شدند. این عمل باعث کاهش هزینه‌ها و نیز مدت زمان لازم برای احداث شد. در نتیجه، برخلاف خانه‌های دیگر مجتمع مسکونی معماری مدرن، آپارتمان‌های تورتن را می‌شد به قیمتی اجاره داد که حتّا کارگران استطاعت پرداخت آن را داشتند.
البته، نهایتاً تنها ساکنین آینده‌ی این مجتمع تعیین‌کننده‌ی طرح مجموعه با ظاهر یکنواخت آن نبودند، بلکه تقاضاهای محصولات صنعتی و ماشین‌آلات استفاده شده نیز تعیین‌کننده بودند. برای مثال، مسیر خطی که برای جرثقیل معلّق ایجاد شد، لی‌آؤت ساختمان را تحمیل کرد. چند نقص را می‌بایست، به‌ویژه در خانه‌هایی که در طول اولین فاز احداث بنا شدند (از تیپ I «زیتو») پذیرفت. از میان این عیوب می‌توان به بلندی بیش از حدّ هره‌ی پنجره‌ها، درگاه‌های کوتاه بین اتاق‌ها، نبود راهرو در قسمت ورودی، طراحی آشپزخانه‌ی غیرکاربردی (با وجود لگن بین اجاق و سینک) و سیستم گرمایشی ناکارآمد اشاره کرد. با این حال، با توجه به الزامات و محدودیت‌هایی که ساختمان‌ها با وجود آنها ساخته شدند، طراحی هندسی و منظم نماها بسیار در خور توجه هستند. کنتراستی که بین روبان افقی پنجره‌ها و نوارهای باریک آجر شیشه‌ای، همچنین خطّ باریک آجرهای پیوسته که روی دیوارها قرار گرفته‌اند و خانه‌ها را از یکدیگر جدا می‌کنند، تنوعی ایجاد می‌کنند.

گروپیوس یک عنصر عمودی چیره را برای مجموعه‌ای افقی طراحی کرد که بدون آن ساختمان دارای سقف تخت عناصر مسلط بود: یک ساختمان پنج‌طبقه‌ی «بلندمرتبه» با طراحی بسیار چشمگیر برای تعاونی مواد غذایی. مجتمع مسکونی تورتن پروژه‌ی باؤهاؤس نبود. اگرچه چند کارگاه آن درگیر پروژه بودند، دفتر معماری شخصی گروپیوس به‌تنهایی مسئولیت آن را بر عهده داشت. معهذا، این پروژه را می‌توان به عنوان مشخصه‌ی خط مشی جدید باؤهاؤس به سمت تولید انبوه صنعتی، در نتیجه‌ی تغییر در موضع آن در اواسط دهه‌ی 1920 در نظر گرفت. همچنین بازتابِ تأییدِ عنان‌گسیخته‌ی دنیای مدرن که مدت‌ها بود از نُسخ رؤیایی و رمانتیک عمارت‌های ساختمانی قرون وسطایی که در دوره‌ی متقدم متداول بود، حذف شده بود. گروپیوس چنانکه در «بنیانه‌ای تولید باؤهاؤس» (Gründsätze der Bauhaus Produktion) در 1926 توصیف کرده، باؤهاؤس را بیش از هر چیز چونان لابراتوآری دانست که بنا بود تیپ‌های استاندارد در آن تکمیل شوند. بدین تعبیر گروپیوس تضمین کرد که روندهای ساختِ کارخانه‌مانند در مجتمع مسکونی تورتن به شکل مناسب «بازاریابی» و به‌خوبی تبلیغ شوند. او همچنین ترتیب تولید فیلمی را داد که در آن چگونگی سامان یافتن کار در سایت ساختمانی نمایش داده می‌شد.
والتر گروپیوس پیشتر در سال 1919 اعلام کرده بود که «محصول نهایی همه‌ی فعالیت‌های هنری، ساختمان است.» در واقعیت، دفتر خصوصی گروپیوس نقش دپارتمان هنوز ناموجود معماری را که تازه در سال 1927 بود که به مدیریت هانس مایر به ثبت رسید، به عهده گرفت. گروپیوس باؤهاؤس را در سال 1928 «برای این که خود را بار دیگر وقف فعالیت‌های معماری کند» ترک گفت ــ که در واقع بیان دیگری از این گفته بود که او احساس کرد رسالتش در باؤهاؤس به پایان رسیده و از تمامی امکاناتش در آنجا کاملاً استفاده کرده. هانس مایر کمونیست که از شعار «مقتضیات انسانی بر مقتضیات زیبایی اولویت دارند» دفاع می‌کرد بعد از او مدیر جدید باؤهاؤس شد. در سال 1930 او پنج ساختمانِ متصل از طریق بالکن را به مجتمع مسکونی تورتن اضافه کرد.

مدارک فنی