قرن بیست‌ویکم: تکامل تولید صنعتی معماری یا تکامل فرایند معماری؟ نوشته‌ی سمیه ابراهیمی، مهدی علیرضایی
زمین بازی مهدکودک ماچیدا کوباتو، طراحی از اِتقه دیزاین، توکیو، ژاپنفضای بازی دست‌باف برای کودکان، طراحی از توشیکو هوریوچی، موزه‌ی روباز هاکن، ژاپن، 2009
Amazing, Hand-Knitted Playgrounds, Designed by Toshiko Horiuchi MacAdam, Hakone Open Air Museum, Japan, 2009
معمولاً زمین‌های بازی و فضاهای سرگرمی کودکان کم‌وبیش شبیه به یکدیگرند؛ تاب و سرسره و استخرهای توپ یا لاستیک‌های بزرگ و سطل‌های شن که ساعاتی شاد و سرگرم‌کننده برای بچه‌ها و حتا والدین آنها می‌سازند. اما در میان تمام این وسایل بازی، اثر معمارانه‌ای که توشیکو هوریوچی با دستان خودش ساخته، متمایز و جدید است. اکثر کارهای او سرچشمه یا پس‌زمینه‌ای در معماری دارند و مسئله‌ی نوع متريال در کنار نیروی جاذبه و تأثیر آن بر شکل‌گیری فرم (همچون قوانین هندسی جاری در تمام جزئیات زیبای طبیعت) در نظر او بسیار شگفت‌انگیز است. او تمام پروژه‌ی خود را با دست می‌بافد؛ تکمیل پاویون “جنگل توری” در موزه‌ی روباز هاکُن حدود یک سال زمان برد. چنین برمی‌آید که خانم هوریوچی خلاقیت و مهارت هنر و معماری را با طبع لطیف زنانه و دلسوزی مادرانه ادغام کرده باشد؛ در غیر این صورت طراحی بافتن تمام این حجم‌های انبوه از حوصله‌ی هرکس خارج است.
توشیکو هوریوچی مک‌آدام پس از پایان دوره‌ی آموزش هنرهای زیبا در ژاپن، در دانشگاه هنر کرَن‌بروک آمریکا به تحصیل پرداخت و پس از فارغ‌التحصیلی، به‌عنوان اولین کار خود از سوی شرکت بوریس کرول فابریکس که یکی از معروف‌ترین شرکت‌های طراحی داخلی در نیویورک است، دست به طراحی یک خانه زد و از همان زمان به ویژگی الیاف پارچه‌ای و امکانات آن در حوزه‌ی طراحی معمارانه اندیشید. او در دهه‌ی سوم زندگی خود به اروپا و خاورمیانه سفر کرد تا معماری را “از نزدیک” ببیند و بسیار تحت تأثیر ساخته‌های آنتونی گائودی و معماری مساجد اصفهان قرار گرفت. او در طی سفرهایش دریافت که فرم و بافت می‌توانند مؤثر بر یکدیگر باشند؛ چنان که در مسجدهای اصفهان، این کاشی‌های منقوش هستند که در عین تبعیت از مسیر فرمیک بنا، بافت و هندسه‌ی داخلی را تعریف می‌کنند و تمام آن زیبایی روحانی را می‌آفرینند. در همان دوران و در نمایشگاه پارچه‌های منقوش که در یک کلیسای رومانسک در فرانسه برپا شده بود، ایده‌ی “کلیسای رومانسک/ستون‌های رشته‌ای” در ذهن هوریوچی جرقه زد. او پس از مراسم، یک هفته‌ی تمام، هرروز به آن کلیسا رفت تا تمام احساسات و روح فضا را از طریق نورها، دیوارها، صدای زنگ ناقوس‌ها، طاق‌های کمانی و ستون‌هایش عمیقاً دریافت کند. او تصویر ذهنی مناسب را پیدا کرد و طی سه هفته، بافت طرح خود را به اتمام رساند و آن را در فضای کلیسا نصب کرد.
هر پروژه‌ی او، کاری منحصربه‌فرد است که بخش اعظم طرح آن در هنگام پیشرفت کار در ذهن هنرمند جرقه می‌زند و طبیعتاً بخشی از کار بر عهده‌ی ماشین بافندگی است.
پروژه‌ی پارک ملی روباز اوکیناوا اولین فضای وسیعی بود که او مختص کودکان طراحی کرد؛ تا پیش از آن، پروژه‌ها و آثارش یا مختص طراحی داخلی بودند یا تنها در موزه‌ها و نمایشگاه‌ها دیده می‌شدند. به‌تدریج او کارهایش را از فضای غیرقابل دسترس خارج کرد و از آنجایی که چالش و رشد کودکان مورد توجه او بود، کارهایش را به میان کودکان برد و از متريالی به نام وینیلون (PVA fiber) و نایلون که منعطف و دارای استحکام هستند، استفاده کرد. دومین پروژه‌ی او طراحی برای موزه‌ی روباز هاکن بود؛ محلی که هوریوچی مدتی پیش، نمایشگاه خود تحت عنوان “جوّ بیشه” را در آنجا برپا کرده بود. او پس از صحبت با کارفرما درباره‌ی تجربه‌ی پارک اوکیناوا، دریافت که وی علاقه‌مند به اجرای فضایی است که در آنجا کودکان بتوانند با این احجام هنرمندانه، بازی و آنها را لمس کنند. هوریوچی طرح پیشنهادی خود را ارائه داد و مورد قبول واقع شد.
رنگ کردن متريال، سه ماه و کار ساخت احجام، یک‌سال برای هوریوچی زمان برد. پروژه “دنیای بافتنی‌های شگفت‌انگیز” نام گرفت و هزاران نفر، از کودکان و والدین آنها گرفته تا دانش‌آموزان، از این مکان بازدید می‌کردند. تعدادی از این سازه‌ها مختص نوزادان بافته شده بودند و کاملاً امنیت و راحتی آنها را تأمین می‌کردند. کودکان از سپری کردن زمان در این فضا لذت می‌بردند، بازی‌های تازه‌ای ابداع می‌کردند، با یکدیگر در تعامل بودند، بدن و ذهن‌شان را به کار می‌انداختند، گاهی به یکدیگر کمک می‌کردند و معمولاً خانواده‌ها به زحمت آنها را به خانه بازمی‌گرداندند.
توشیکو هوریوچی و همسرش، چارلز مک‌آدام، در سال 1990 به منظور معرفی گسترده و ترویج شیوه‌ی کاری جدید خود و حضور فعال در بازار طراحی و تولید، شرکت “اینرپلی” را تأسیس کردند و دست به تحقق پروه‌هایی هنرمندانه برای سرگرمی عموم کودکان در پارک‌های ژاپن و سایر کشورها زدند که در میان آنها پروژه‌ی موزه‌ی روباز هاکن به‌عنوان کاری خلاقانه توجه بسیاری را در سطح بین‌المللی به خود جلب کرد. پروژه‌ی اخیر آنها برای یک مدرسه‌ی ابتدایی در توکیو و پارکی در اسپانیا، بر طبق استانداردهای اروپا در مورد وسایل بازی کودکان است.
هوریوچی سابقه‌ی تدریس در دانشگاه‌های کلمبیا و جورجیا (در آمریکا)، آموزشگاه بونکا و دانشکده‌ی هنر کیوتو (در ژاپن) را دارد. او به‌عنوان هنرمند مهمان در مراسم بیستوپنجمین سالگرد صنعتگران هاوایی شرکت داشته، داور تعداد زیادی از مسابقات بین‌المللی در زمینه‌ی کار با الیاف پارچه‌ای بوده و تاکنون چند جلد کتاب و چندین مقاله درباره‌ی تکنیک‌های کار با پارچه و انواع الیاف منتشر کرده است. او در سالهای اخیر علاوه بر طراحی صحنه و ارائه‌ی مشاوره‌هایی در طراحی پارک‌ها و زمین‌های بازی کودکان، نمایشگاه‌های متعددی در موزه‌ها و گالری‌های آمریکا، اروپا، ژاپن و آسیای جنوب‌شرقی داشته است. “جوّ مکعب‌های شناور” از کارهای او در قالب حجم‌هایی بافته‌شده است که مهمان دائمی مجموعه‌ی موزه‌ی ملی هنرهای مدرن کیوتو است. در حال حاضر هوریوچی به‌عنوان استاد پاره‌وقت در دانشگاه ان.اس.کد (NSCAD) در کانادا به کار تدریس مشغول است.
مدارک فنی
مطالب مرتبط
